Tursunova Saida Isakovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.    Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining og‘zaki nutqini shakllantirish metodikasini takomillashtirish (sinfdan tashqari mashg‘ulotlar misolida)”, 13.00.02-Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (ona tili) (pedagogika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.1.PhD/Ped7159.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Termiz davlat pedagogika instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Termiz davlat pedagogika instituti, PhD.03/30.07.2024.Ped. 180.01
Ilmiy rahbar: Shomirzaev Maxmatmurod Xuramovich, pedagogika fanlari doktori (DSc), professor.
Rasmiy opponentlar: Hamroev Alijon Ro‘ziqulovich, pedagogika fanlari doktori (DSc), professor. Eshmuminov Asqar Allamurodovich, filologiya fanlari doktori (DSc), dotsent.
Yetakchi tashkilot: Qarshi davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II.Tadqiqotning maqsadi 4-sinf ona tilidan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda o‘quvchilar og‘zaki nutqini shakllantirishning metodik tizimini takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III.Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ona tilidan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining og‘zaki nutqini shakllantirish mazmuni nutq uzviyligini ta’minlash, fikr qaratilgan obektga ma’lumotlarni aniq va tushunarli etkazish, tinglovchining diqqat-e’tiborini tortishga xizmat qiluvchi nutq me’yorlariga amal qilishga o‘rgatuvchi mashq va topshiriqlarning darajasi va yaxlitligini ta’minlashning metodik tamoyillari asosida aniqlashtirilgan;
ona tilidan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda o‘quvchilar og‘zaki nutqini o‘stirish modeli komponentlari muloqot faoliyatiga adaptatsiya jarayoni bosqichlarini motivatsion, kognitivlik, integrativlik, refleksivlik mezonlariiga moslash asosida nutq so‘zlash malakasining tadrijiy o‘sib borishni ta’minlash tizimini differensiallashtirish orqali takomillashtirilgan;
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ona tilidan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarida og‘zaki nutqini o‘stirish metodikasi nutqning ekspressiv, impressiv, lakonik, epik xususiyatlarini shakllantirish jarayonini o‘quvchilar hissiy va intellektual xususiyalariga asoslanuvchi emotsional-kognitiv faoliyati bilan sinxron integratsiyalash asosida takomillashtirilgan;
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ona tiliga oid kompetensiyalarini rivojlantirish jarayonining o‘quv-uslubiy ta’minoti sinfdan tashqari mashg‘ulotlar davomida foydalaniladigan nazariy, amaliy, ko‘rgazmali metodlarning o‘quvchilar og‘zaki nutqining shakllanganlik mezonlari (motivatsion, kognitiv, innovatsion)ga  muvofiqligini ta’minlash asosida takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda og‘zaki nutqini shakllantirish metodikasini takomillashtirish bo‘yicha qo‘lga kiritilgan natijalar asosida:
ona tilidan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining og‘zaki nutqini shakllantirish mazmuni nutq uzviyligini ta’minlash, fikr qaratilgan obektga ma’lumotlarni aniq va tushunarli etkazish, tinglovchining diqqat-e’tiborini tortishga xizmat qiluvchi nutq me’yorlariga amal qilishga o‘rgatuvchi mashq va topshiriqlarning darajasi va yaxlitligini ta’minlashning metodik tamoyillari asosida aniqlashtirilganligiga oid takliflardan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 6-apreldagi 187-sonli “Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining DTSlarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarori asosida me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha va maktab ta’lim vazirligi huzuridagi Respublika ta’lim markazining 2024-yil 24-sentyabrdagi 01/11-6-13-son ma’lumotnomasi). Natijada, ona tilidan sinfdan tashqari mashg‘ulotlaruchun mo‘ljallangan metodik qo‘llanmalar mazmuni boyitilgan;
ona tilidan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda o‘quvchilar og‘zaki nutqini o‘stirish modeli komponentlari muloqot faoliyatiga adaptatsiya jarayoni bosqichlarini motivatsion, kognitivlik, integrativlik, refleksivlik mezonlariiga moslash asosida nutq so‘zlash malakasining tadrijiy o‘sib borishni ta’minlash tizimini differensiallashtirish orqali takomillashtirilganligiga oid tavsiyalardan Termiz davlat universitetining ilmiy-tadqiqot ishlari rejasiga muvofiq 2019-2022-yillarda bajarilgan “Boshlang‘ich ta’limda o‘quvchilar bilimini o‘stirish va umumiy rivojlantirishning psixologik-pedagogik aspektlari” mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy loyihaning bajarilishida foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020-yil 28-dekabrdagi 89-03-5574-son ma’lumotnomasi). Natijada, mazkur yondashuv va natijalar boshlangich sinf o‘quvchilarning og‘izaki nutqini shakillantirishga oid tayanch kompetensiyalarini rivojlantirishga xizmat qilgan;
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ona tilidan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarida jamoa oldida nutq so‘zlashga o‘rgatish, yosh va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda og‘zaki nutqni rivojlantirish modeli ishlab chiqildi va “Og‘zaki nutq terapiyasi”, “Nutq xaritasi” “Nutq uchun ovozli blok” texnologiyalarini qo‘llash tizimini takomillashtirishga doir taklif va tavsiyalaridan Termiz davlat universitetining ilmiy-tadqiqot ishlari rejasiga muvofiq 2019-2022-yillarda bajarilgan 574099-EPP-1-2019-1-IT-EPPKA2-CBHE-SP raqamli PAWER - “Hududlararo mobillikni yo‘lga qo‘yish va bu borada dolzarblik, sifat hamda tenglikni ta’minlash”  mavzusidagi  xalqaro ilmiy loyihasini bajarishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020-yil 28-dekabrdagi 89-03-5574-son ma’lumotnomasi) Natijada, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ona tilidan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarida jamoa oldida nutq so‘zlashuv texnologiyalari tizimini takomillashtirishga erishilgan;
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ona tilidan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarida og‘zaki nutqini o‘qtirish metodikasi jamoa oldida nutq so‘zlashga o‘rgatish, adabiy talaffuzga o‘rgatish, so‘z boyligini oshirish, o‘zgalar fikridan o‘rinli foydalanishga o‘rgatishga doir “Og‘zaki nutq terapiyasi”, “Nutq xaritasi” “Nutq uchun ovozli blok” texnologiyalarini qo‘llash orqali takomillashtirilganligiga oid taklif va tavsiyalardan Termiz davlat universitetining ilmiy-tadqiqot ishlari rejasiga muvofiq 2019-2022-yillarda bajarilgan “Boshlang‘ich ta’limda o‘quvchilar bilimini o‘stirish va umumiy rivojlantirishning psixologik-pedagogik aspektlari” mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy loyihaning bajarilishida foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020-yil 28-dekabrdagi 89-03-5574-son ma’lumotnomasi). Natijada, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ona tiliga oid kompetensiyalarini shakllantirishning o‘quv-uslubiy ta’minotini takomillashtirishga erishilgan.