Sha Rulaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “O‘rta Osiyo va Xitoy preriya adabiyotining qiyosiy tahlili (Chingiz Aytmatov va Chjan Chenchji asarlari misolida)”, 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.PhD/Fil4240.
Ilmiy rahbar: Arustamyan Yana Yurevna, filologiya fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10.
Rasmiy opponentlar: Ikramxanova Firuza Ikramovna, filologiya fanlari doktori, professor; Xoshimova Sabohat Abdullaevna, filologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi O‘rta Osiyo va Xitoydagi preriya adabiyotining o‘xshash va farqli tomonlarini solishtirish, uyg‘unlik va tafovutga sabab bo‘lgan tarixiy-madaniy omillarni ochib berishdan iborat.  
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
“Preriya adabiyoti” o‘ziga xos adabiy yo‘nalish sifatida quyidagi jihatlar: 1) “inson-tabiat” munosabati va shaxsning axloqiy tamoyillariga e’tibor; 2) 1) “inson-tabiat” munosabati hamda shaxslarning axloqiy tamoyillari haqida mulohaza yuritish; 2) “shaxsiy o‘zlikni” anglash va inson taqdiriga qiziqish yo‘lidagi milliy o‘ziga xoslik muammosi va eskirgan  identifikatsiya asoslarini o‘zgartirish; 3) obrazli tafakkur va tabiat go‘zalligi o‘rtasidagi munosabat; 4) diniy tamoyillar bilan shartlangan bir avlodning keyingi avlod oldidagi ma’naviy javobgarligi mas’uliyati masalalariga asoslangan holda farqlangan;
Qirg‘iziston va Xitoy mualliflari – Chingiz Aytmatov va Chjan Chenchji ijodini tahlil qilish orqali ko‘chmanchi madaniyatning o‘ziga xos tabiatini va mualliflar mansub olamning milliy  manzarasini aks ettirishning o‘ziga xosligi ochib berilgan;  
Ch. Aytmatov va Ch. Chenchji asarlaridagi o‘xshash mavzular (ekologik fikrlar, ayol obrazlari va ma'naviy vatanga intilish) ijtimoiy va madaniy jihatdan  shartlanganligi isbotlangan;
Ch. Aytmatov va J. Chenchji asarlarida O‘rta Osiyo va Xitoy dashtlarida yashovchi odamlarning tafakkuri va dunyoqarashining o‘ziga xos xususiyatlari aks etishi asoslab berildi, ya’ni hayot qiyinchiliklariga duch kelganda vaziyatga turlicha yondashish (haqiqat uchun qurbonlik qilish yoki voqelikni boricha qabul qilish), hukmron madaniyatga va mualliflar mansub bo‘lgan o‘z madaniyatiga nisbatan turlicha munosabatda bo‘lish  (boshqa ayolni sevish yoki sevgilisi hajrida kuyish) va zamonaviy dunyoning ma’naviy-axloqiy inqiroziga echim topishga bo‘lgan turli yondashuvlar (yangi vatan qurish yoki o‘zlikni topish va uni tiklash) dalillangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Dissertatsiyada ishlab chiqilgan nazariy va amaliy xulosalar va tavsiyalar asosida:
“Preriya adabiyoti”ni o‘ziga xos adabiy yo‘nalish sifatida farqlash va tavsiflash bilan bog‘liq xulosalar quyidagi o‘ziga xos jihatlardan kelib chiqqan holda: 1) “inson-tabiat” munosabati va shaxsning axloqiy tamoyillariga e’tibor; 2) 1) “inson-tabiat” munosabati hamda shaxslarning axloqiy tamoyillari haqida mulohaza yuritish; 2) “shaxsiy o‘zlikni” anglash va inson taqdiriga qiziqish yo‘lidagi milliy o‘ziga xoslik muammosi va eskirgan  identifikatsiya asoslarini o‘zgartirish; 3) obrazli tafakkur va tabiat go‘zalligi o‘rtasidagi munosabat; 4) diniy tamoyillar bilan shartlangan bir avlodning keyingi avlod oldidagi ma’naviy javobgarligi mas’uliyati masalalariga oid xulosalar № 598340-EPP-1-2018-1-ES-EPPKA2-CBHE-JP “O‘rta Osiyo va Xitoy universitetlari orasida bilim ayirboshlash tizimini yaratish” (UNICAC) xalqaro loyihasida foydalanilgan (Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universitetining 2024 yil 21-yanvardagi 04/11-687-son ma’lumotnomasi). Natijada, loyiha olamning ikki milliy manzarasini aks ettirish hamda matn qiymatini belgilash bilan bog‘liq zarur ma’lumotlar bilan boyitilgan;
Qirg‘iziston va Xitoy mualliflari – Chingiz Aytmatov va Chjan Chenchji ijodini tahlil qilish orqali ko‘chmanchi madaniyatning o‘ziga xos tabiatini va mualliflar mansub olamning milliy  manzarasini aks ettirishning o‘ziga xosligi aniqlangan xulosalardan № 598340-EPP-1-2018-1-ES-EPPKA2-CBHE-JP  “O‘rta Osiyo va Xitoy universitetlari orasida bilim ayirboshlash tizimini yaratish” (UNICAC) xalqaro loyihasida foydalanilgan (Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universitetining 2024 yil 21-yanvardagi 04/11-687-son ma’lumotnomasi). Natijada, loyiha yuqoridagi ma’lumotlardan madaniyatlararo muloqotni rivojlantirish va oliy ta’limni internalizatsiyalash uchun tegishli materiallarni shakllantirishga erishilgan;
Ch. Aytmatov va Ch. Chenchji asarlaridagi o‘xshash mavzular (ekologik fikrlar, ayol obrazlari va ma’naviy vatanga intilish) ijtimoiy va madaniy jihatdan  shartlanganligi isbotlangan ilmiy xulosalari № YoA-1-06 “Tarjimonlarning kasbiy ta’limi sifatini nazorat qilishni tashkil etishga malakaviy yondashuv” amaliy loyihasiga kiritilgan (Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universitetining 2024 yil 21-yanvardagi 04/11-688-son ma’lumotnomasi). Natijada, loyiha milliy qadriyatlarga oid leksikani tarjima qilish muammosini echish uchun tavsiyalar ishlab chiqishga xizmat qilgan;
Ch. Aytmatov va J. Chenchji asarlarida O‘rta Osiyo va Xitoy dashtlarida yashovchi odamlarning tafakkuri va dunyoqarashining o‘ziga xos xususiyatlari aks etishi haqidagi ma’lumotlardan Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti qoshidagi O‘zbek-xitoy Konfusiy institutida xitoy adabiyoti darslarida foydalanilgan (Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti qoshidagi O‘zbekiston-Xitoy Konfusiy institutining 2024-yil 17-apreldagi 90/24-son ma’lumotnomasi). Natijada qirg‘iz va mo‘g‘ul madaniyatining Ch. Aytmatov va J. Chenchji badiiy asarlarida aks etishiga oid ma’lumotlar o‘quvchilar bilimini boyitishga va tarjimada madaniyatlararo kompetensiyani rivojlantirishga yordam bergan.