Rasulov Normurod Atakulovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Ingliz va o‘zbek tillarida realis/irrealis hodisasining ifodalanishi”, 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Fil2602.
Ilmiy rahbar: Mirsanov G‘aybulla Qulmurodovich, filologiya fanlari doktori, (DSc), dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat chet tillar instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Samarqand davlat chet tillar instituti, PhD.03/30.12.2019.Fil.83.01.
Rasmiy opponentlar: Xayrullaev Xurshid Zaynievich, filologiya fanlari doktori (DSc), professor; Shokirov Sherali Ibrohimovich, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), professor.
Yetakchi tashkilot: Jizzax davlat pedagogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi ingliz va o‘zbek tillarida realis/irrealis hodisasini leksik-semantik, grammatik, pragmatik hamda lingvokognitiv jihatdan ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ingliz va o‘zbek tillarida realis/irrealis hodisasini tashkil qiladigan grammatik (modal fe’llar, modal so‘zlar, o‘zbek tilida to‘liqsiz fe’llar) hamda leksik vositalarning (ba’zi kiritma so‘z va iboralar) nutqda faollashuvi orqali mazkur hodisaning funksional-semantik maydonini hosil qilishi aniqlangan;
ingliz va o‘zbek tillarida realis/irrealis hodisasini tashkil qiluvchi birliklarning lug‘aviy ma’nolari, gap qurilmasida namoyon bo‘ladigan ma’nolar inson tafakkuri bilan bog‘liq lingvokognitivlik mahsuli ekanligi ochib berilgan;
ingliz va o‘zbek tillarida realis/irrealis hodisasini tashkil qiluvchi leksik birliklarning (ingliz tilida: probably, perhaps, undoubtedly, naturally; o‘zbek tilida: mabodo, balki, mumkin, aftidan, ko‘rinishicha, o‘xshash, kabi, mubolag‘asiz, holbuki, hattoki, shubhasiz, shubha tug‘dirmasdan, shak-shubhasiz, beshak, begumon, modomiki, ehtimol, balki, tabiiyki, tabiiy holda, tabiatan, xususan, albatta, turgan gap, o‘zidan-o‘zi, o‘z-o‘zidan, shunchaki) matndagi voqelikni aniq yoki noaniqlikka ishora vazifasini o‘tashi isbotlangan;
ingliz va o‘zbek tillaridagi realis/irrealis hodisasini tashkil qiluvchi birliklarning semantikasini voqelantirish bilan bog‘liq ekanligini dalillovchi allomorf hamda izomorf xususiyatlari, qiyoslanayotgan tillarda realis/irrealis hodisasining ifodalanishiga ko‘ra leksik-grammatik kategorial tavsifi kabi mezonlar ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Ingliz va o‘zbek tillarida realis/irrealis hodisasini chog‘ishtirma aspektda tadqiq qilish asosida:
ingliz va o‘zbek tillarida realis/irrealis hodisasini tashkil qiladigan grammatik (modal fe’llar, modal so‘zlar, o‘zbek tilida to‘liqsiz fe’llar) hamda leksik vositalarning (ba’zi kiritma so‘z va iboralar) nutqda faollashuvi orqali mazkur hodisaning funksional-semantik maydonini hosil qilishiga oid ilmiy-nazariy xulosalardan Samarqand davlat chet tillar instituti tomonidan amalga oshirilgan I-204-4-5 “Ingliz tili mutaxassislik predmetlaridan axborot-kommunikatsion texnologiyalari asosida virtual resurslar yaratish va o‘quv jarayoniga joriy etish” nomli innovatsion tadqiqot loyihasida foydalanilgan (Samarqand davlat chet tillar institutining 2023-yil 7-sentyabrdagi 354/02-son ma’lumotnomasi). Natijada, loyiha doirasida yaratilgan elektron modullarning ingliz va o‘zbek tillaridagi realis/irrealis hodisasiga oid ma’lumotlar bazasining elektron resurslarini takomillashtirishda qo‘l kelgan;
ingliz va o‘zbek tillarida realis/irrealis hodisasini tashkil qiluvchi birliklarning lug‘aviy ma’nolari, gap qurilmasida namoyon bo‘ladigan ma’nolar inson tafakkuri bilan bog‘liq lingvokognitivlik mahsuli ekanligiga oid ilmiy-nazariy xulosalardan Samarqand davlat chet tillar institutida amalga oshirilgan 561624-EPP-1-2015-UK-EPPKA2-CBHE-SP-ERASMUS + CBHE IMEP: “O‘zbekistonda oliy ta’lim tizimi jarayonlarini modernizatsiyalash va xalqarolashtirish” nomli innovatsion tadqiqotlar loyihasi doirasida foydalanilgan (Samarqand davlat chet tillar institutining 2023-yil 7-sentyabrdagi 357/02-son ma’lumotnomasi). Natijada, o‘qituvchi va talabalarning chog‘ishtirma tilshunoslik, qiyosiy tipologiya, tilshunoslikning dolzarb masalalari, tilshunoslik nazariyasi, diskursiv tahlil, kognitiv tilshunoslik borasidagi bilimlarini oshirish hamda ta’lim tizimi jarayonini mustahkamlash va xalqarolashtirish maqsadida yaratilgan uslubiy qo‘llanmalar ishlab chiqishda mazkur tadqiqot ishidagi tahlil natijalari yangi yondashuvlar sifatida xizmat qilgan;
ingliz va o‘zbek tillarida realis/irrealis hodisasini tashkil qiluvchi leksik birliklarning (ingliz tilida: probably, perhaps, undoubtedly, naturally; o‘zbek tilida: mabodo, balki, mumkin, aftidan, ko‘rinishicha, o‘xshash, kabi, mubolag‘asiz, holbuki, hattoki, shubhasiz, shubha tug‘dirmasdan, shak-shubhasiz, beshak, begumon, modomiki, ehtimol, balki, tabiiyki, tabiiy holda, tabiatan, xususan, albatta, turgan gap, o‘zidan-o‘zi, o‘z-o‘zidan, shunchaki) matndagi voqelikni aniq yoki noaniqlikka ishora vazifasini o‘tashiga oid ma’lumotlardan Samarqand davlat chet tillar institutida amalga oshirilgan Tempus Project 544161- TEMPUS-1-2013-1-UK-TEMPUS-JPCR Aston University DeTEL “Developing the Teaching of European LanguaGES: Modernizing Language Teaching through the development of blended Masters Programmes” loyihasida foydalanilgan (Samarqand davlat chet tillar institutining 2023-yil 20-sentyabrdagi 562/02-son ma’lumotnomasi). Natijada, ingliz va o‘zbek tillarida realis/irrealis hodisasining ifodalanishi bo‘yicha erishilgan xulosalar va ishlab chiqilgan tavsiyalar institutning o‘quv jarayonini va mazkur xalqaro loyihaning amaliy jihatlarini takomillashtirish imkoniyati kengaygan;
ingliz va o‘zbek tillaridagi realis/irrealis hodisasini tashkil qiluvchi birliklarning semantikasini voqelantirish bilan bog‘liq ekanligini dalillovchi allomorf hamda izomorf xususiyatlari, qiyoslanayotgan tillarda realis/irrealis hodisasining ifodalanishiga ko‘ra leksik-grammatik kategorial tavsifi ma’lumotlaridan Samarqand davlat chet tillar instituti va Samarqand viloyati teleradiokompaniyasi hamkorligida tayyorlangan hamda Samarqand viloyati teleradiokompaniyasi tomonidan 2023-yil 4-sentyabr sanasida efirga uzatilgan “Assalom, Samarqand!” ko‘rsatuvini tayyorlashda foydalanilgan (Samarqand viloyati teleradiokompaniyasining 2023-yil 9-sentyabrdagi 01-07/299-son ma’lumotnomasi). Natijada, teleradio ko‘rsatuvlar uchun tayyorlangan materiallar yangi nazariyalar asosida mazmunan boyitilgan.