Кучиев Малик Абдуманнонович
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ҳозирги замон немис тилида фразеологизмлар иштирок этган илова конструксиялар: структур-семантик таҳлил”, 10.00.04 – Европа, Америка ва Австралия халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/Fil2742.
Илмий раҳбар: Бегматов Мухтор Бегматович, филология фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, PhD.03/30.2019.Fil.83.01.
Расмий оппонентлар: Ризаев Баходир Хайдарович, филология фанлари доктори, профессор; Холияров Лутфулла Ташқуватович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бадиий матнда фразеологизмлар иштирок этган илова конструксияларнинг структур-семантик хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳозирги замон немис бадиий асарларида қўлланадиган синтактик фразеологик бирликлар, илова ҳодисаси, илова конструксия, иловали элемент каби тушунчаларнинг лингвистик моҳияти немис ёзувчилари асарларида акс этган изсҳиллик, антропоцентризм ва детерминизм тамойилларига асосланган ҳолда очиб берилган;
фразеологизмлар иштирок этган илова конструксиянинг лингвистик таҳлили ҳамда тилнинг бадиий тасвир воситалари функсиялари асосида иловали элементларнинг структур жиҳати компонентларнинг ўзаро алоқаси, уларнинг нутқда тутган ўрни ва синтактик хусусиятларини аниқлаш орқали очиб берилган;
ҳозирги замон немис тили илова конструксиясидаги фразеологизмлардан ташкил топган иловали элементлар лексик таркибига хос бўлган хусусиятлари ва уларнинг структур-семантик ўзига хослиги тил бирликларининг маъно хусусиятлари ва синонимик муносабатлар асосида далилланган;
фразеологизмлар иштирок этган иловали элементларни структур-семантик нуқтайи назардан таҳлил қилиш асосида илова конструксия таркибидаги бирликларнинг функсионал-семантик хусусиятлари уларнинг бадиий матнда вербаллашувига кўра аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ҳозирги замон немис тилида фразеологизмлар иштирок этган илова конструксиялар: структур-семантик таҳлил мавзусида олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
ҳозирги замон немис бадиий асарларида қўлланадиган синтактик фразеологик бирликлар, илова ҳодисаси, илова конструксия, иловали элемент каби тушунчаларнинг лингвистик моҳияти немис ёзувчилари асарларида акс этган изсҳиллик, антропоцентризм ва детерминизм тамойилларига оид хулосаларидан И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2024-йил 16-январдаги 108/02-рақамли маълумотномаси). Натижада мутахассислик фанларидан ахборот-коммуникацион технологиялар ёрдамида виртуал ресурслар яратишда синтактик фразеологик бирликлар, илова конструксия, иловали элементларнинг ифодаланиш усулларини тадбиқ қилиш орқали талабалар билимини бойитишга хизмат қилган;
фразеологизмлар иштирок этган илова конструксиянинг лингвистик таҳлили ҳамда тилнинг бадиий тасвир воситалари функсиялари асосида иловали элементларнинг структур жиҳати компонентларнинг ўзаро алоқаси, уларнинг нутқда тутган ўрни ва синтактик хусусиятларига доир хулосалардан Европа Иттифоқининг Эрасмус+ 585845 ЭПП-1-2017-ЭС-ЭППКА2-CБҲЕ-ЖП “CЛАСС: Девелопмент оф тҳе интердисcиплинарй мастер програм он Cомпутатионал Лингуистиcс ат Cентрал Асиан университиес” (CЛАСС: “Марказий Осиё Университетларида компютер лингвистикаси бўйича магистратура дастурини ишлаб чиқиш”) номли инновацион лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2024-йил 9-апрелдаги 755/02-рақамли маълумотномаси). Натижада фразеологизмлар иштирок этган илова конструксиянинг лингвистик таҳлили асосида иловали элементларнинг структур хусусиятларини тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар, амалий таклиф ва тавсиялар муҳим илмий манба бўлиб хизмат қилган;
ҳозирги замон немис тили илова конструксиясидаги фразеологизмлардан ташкил топган иловали элементлар лексик таркибига хос бўлган хусусиятлари ва уларнинг структур-семантик ўзига хослиги тил бирликларининг маъно хусусиятлари ва синонимик муносабатларга доир мулоҳазалардан № ФЗ-2019062034 рақамли “Хорижий тилларда сўзлашувчилар учун ўзбек тилини интенсив ўргатувчи мултимедиа маҳсулотларини яратиш” номли амалий тадқиқот лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллар университетининг 2024-йил 24-апрелдаги 24/244-рақамли маълумотномаси). Натижада илмий иш натижаларининг қўлланилиши замонавий тилшуносликда фразеологизмлар иштирок этган иловали элементларни структур-семантик нуқтайи назардан таҳлил қилиш асосида илова конструксия таркибидаги бирликлар функсионал-семантик вазифаларни бажариб келиши бўйича олинган илмий натижалар, амалий таклиф ва тавсиялар лойиҳа доирасида яратилган немис тилида сўзлашувчилар учун ўзбек тилини ўргатиш нормативлари, грамматик машқлар ва луғатлар тузишда имкон яратган;
фразеологизмлар иштирок этган иловали элементларни структур-семантик нуқтайи назардан таҳлил қилиш асосида илова конструксия таркибидаги бирликларнинг функсионал-семантик хусусиятлари уларнинг бадиий матнда вербаллашувига кўра оид хулосалардан И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2024-йил 16-январдаги 108/02-рақамли маълумотномаси). Натижада синтактик фразеологик бирликлар, илова конструксия, иловали элементларнинг ифодаланиш усулларини тадбиқ қилиш орқали талабалар лингвистик компетенциясини ривожлантиришга хизмат қилган.