Баратова Мехрибан Субидиновнанинг
фан доктори (DSc) диссертaцияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертaция мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Пароксизмал ритм бузилишининг ривожланиши ва чап бўлмачанинг ремодулинги “карахтлиги” -станнингни артериал гипертензияда башоратлаш “, 14.00.05 – Ички касалликлар; 14.00.25 – Клиник-лаборатор ва функционал диагностика.
Диссертaция мавзуси рўйхатга олинган рақам:B2023.1.DSc/Tib791.
Илмий маслахатчилар: Жарилкасинова Гавхар Жанузаковна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Насриддинова Наима Набиевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертaция бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.04.2022.Tib.93.02.
Расмий оппонентлар: Туракулов Рустам Исматуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Царева Валентина Михайловна, тиббиёт фанлари доктори, доцент (Россия Федерацияси); Мухамедова Муяссар Гафуржановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Амур давлат тиббиёт академияси (Россия Федерацияси).
Диссертaция йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқоднинг мақсади:
гемодинамик ва иммунологик белгиларни комплекс баҳолаш асосида ритм бузилиши ва артериал гип артериал гипертензия кокморбидликда келган беморларда юрак-қон томир тизимидаги таркибий ва функционал ўзгаришлар, эрта миокард дисфункцияси, чап бўлмача станнинги “карахлиги” ноинвазив диагностикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қон босимининг меъёрий юқори кўрсатгичи ва гипертония касаллигининг И даражаси бўлган беморларда натрийуретик гормон даражасининг ўзгариши чап бўлмача ремодулингининг дастлабки клиник маркери сифатида асосланган;
қон босимининг меъёрий юқори кўрсатгичи ва гипертония касаллигининг И даражаси бўлган беморларда симпатик фаоллик даражаси (SDNN) вазомотор марказ (LF) функцияларининг пасайишига таъсир қилиши ва вазомотор марказнинг фаолияти кучайиши жуда паст частотали (HF) диапазонда камайиши ва нейрогуморал тизим фаолиятидаги ўзгаришларга боғлиқлиги аникланган;
қон босимининг меъёрий юқори кўрсатгичи ва гипертония касаллигининг I даражаси бўлган чап бўлмача станнингини ривожланишининг лаборатор маркери NT – proBNP гормонининг башоратловчи предиктор сифатида самарадорлиги исботланган;
қон босимининг меъёрий юқори кўрсатгичи ва гипертония касаллигининг I даражаси бўлган беморларда ЭХОКГ даги ўнг бўлмача камера узунлиги (SR), чап бўлмача ўқи (LA) ва чап қоринча қисқаришлар сони (ЧҚ) кўрсатгичларига асосланган ремодулинги станнинги ривожланишини башоратловчи математик модел ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
«Пароксизмал ритм бузилишининг ривожланиши ва чап бўлмачанинг ремодулинги “карахтлиги” -станнингни артериал гипертензияда башоратлаш» мавзусидаги илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 25 сентябрдаги №06/13-сон хулосаси олинган.  
биринчи илмий янгилик: қон босимининг меъёрий юқори кўрсатгичи ва гипертония касаллигининг И даражаси бўлган беморларда натрийуретик гормон даражасининг ўзгариши чап бўлмача ремодулингининг дастлабки клиник маркери сифатида асосланган/ Ижтимоий самарадорлиги: артериал гипертензияда чап бўлмача ремодулинги таҳлил қилиш натижасида 38 % юқори қон босими ва 22,9% юрак-қон томир касалликлари коморбид ахволи ёшларда аниқланган, текшириш натижасида олинган кўрсатгичлар асоратларни эрта аниқлаш натижасида 1,5 баравар камайган ҳамда асоратлар ривожланишининг олдини олишга сарф-харажатларни камайтиришга эришилади. Иқтисодий самарадорлиги: чап бўлмача ремодулинги юрак-қон томир континуумининг турли босқичларида амалиётга татбиқ этиш ва эрта аниқлаш натижасида беморларнинг амбулатор мурожаатлари қисқариши ва стационар даволаниш кўрсатмаси ҳисобидан ҳар бир нафар бемор учун сарфланадиган бюджет харажатларини 455000 сўмга иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: чап бўлмача ремодулингини эрта аниқлаш ешларда ва урта ешдаги беморларда муҳим аҳамият касб этди.
иккинчи илмий янгилик: қон босимининг меъёрий юқори кўрсатгичи ва гипертония касаллигининг И даражаси бўлган беморларда симпатик фаоллик даражаси (SDNN) вазомотор марказ (LF) функцияларининг пасайишига таъсир қилиши ва вазомотор марказнинг фаолияти кучайиши жуда паст частотали (HF) диапазонда камайиши ва нейрогуморал тизим фаолиятидаги ўзгаришларга боғлиқлиги аникланди. Ижтимоий самарадорлиги: ўтказилган тадқиқотларда артериал гипертензиянинг шаклланиши ва ривожланишининг патогенетик механизмларидан бири бу вегетатив асаб тизимининг симпатик фаоллигининг ошиши ва парасимпатик қисмнинг сиқилиши билан звеноларнинг номутаносиблигидир. АБСМ (СМАД) текшириш буйича артериал гипертензия бўлган беморларда ушбу механизмлар ўртача кунлик қон босимининг пасайишига, «босим юки»га, ўлчамининг пасайишига ва қон босимининг эрталабки кўтарилиш тезлиги 30 мм.рт.ст. ташкил этгани аниклашга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: кўрсатгичлар ўртасида корреляцион боғлиқликларга асосланиб, беморларда чап бўлмача эрта дисфункцияси, яъни чап бўлмача станнинги  ремодулинги ривожланиши пароксизмал ритм бузилишига олиб келиши беморларнинг амбулатор мурожаатини 3 мартага камайтирди, мутахассис кўриги ва стандарт бўйича бажариладиган бошқа лаборатор таҳлиллар сони 2 мартага қисқариши ҳисобидан ҳар бир нафар беморга бюджет ҳисобидан 304800 сўм, бюджетдан ташқари 192000 сўм миқдордаги харажат иқтисодий самара беришига эришилган. Хулоса: чап бўлмача эрта дисфункцияси, яъни чап бўлмача станнинги ремодулинги ривожланиши пароксизмал ритм бузилиш кўрсаткичлари ўртасидаги корреляцион боғлиқликлар асосида ишлаб чиқилган мезонлардан фойдаланиб эрта ташхислаш ҳисобидан ҳар бир нафар бемордан жами 496800 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик қон босимининг меъёрий юқори кўрсатгичи ва гипертония касаллигининг I даражаси бўлган чап бўлмача станнингини ривожланишининг лаборатор маркери NT – proBNP гормонининг башоратловчи предиктор сифатида самарадорлиги исботланган. Ижтимоий самарадорлиги: ўтказилган тадқиқотларда беморларда артериал гипертензияда пароксизмал ритм бузилишларини ривожланишида чап бўлмача ремодулинги станнингини ривожлантириш учун математик модел мезон сифатида ташкил этилганлиги аниклашга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: чап бўлмачанинг ремодулинги станнинги пароксизмал ритм бузилишларини ривожланишини олдини олиш ҳисобига диагностик тадбирларга кетадиган харажатлар бир нафар бемор ҳисобига 496800 сўмга иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: чап бўлмачанинг ремодулинги станнинги пароксизмал ритм бузилишларини ривожланишида математик модел қўллаш касалликни олдини олиш тадбирларини ишлаб чиқишда муҳим аҳамият касб этади.
тўртинчи илмий янгилик: қон босимининг меъёрий юқори кўрсатгичи ва гипертония касаллигининг I даражаси бўлган беморларда ЭХОКГ даги ўнг бўлмача камера узунлиги (SR), чап бўлмача ўқи (LA) ва чап қоринча қисқаришлар сони (ЧҚ) кўрсатгичларига асосланган ремодулинги станнинги ривожланишини башоратловчи математик модел ишлаб чиқилган. Ижтимоий самарадорлиги: гемодинамик, иммунологик ва лаборатор кўрсакичлар маълумотларига асосланиб, чап бўлмачанинг ремодулингини кўрсатадиган гемодинамик кўрсатгичлар билан биргаликда аниқланган ва чап бўлмачадаги “ҳажм юки” нинг кўпайиши учун прогностик мезон бўлган натрийуретик гормоннинг чап бўлмача станнингини қайта ремоделлаштиришнинг ривожланишини башоратлаш учун индикатор сифатида эканлиги исботланган. Иқтисодий самарадорлиги: чап бўлмачанинг ремодулингини кўрсатадиган гемодинамик ва иммунологик кўрсатгичларнинг ривожланишини олдини олиш ҳисобига диагностик-даволаш тадбирларига кетадиган харажатлар бир нафар бемор ҳисобига бюджетдан ташқари маблағлардан 425500 сўмга иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: гемодинамик, иммунологик ва лаборатор кўрсакичлар маълумотларига асосланиб, чап бўлмачанинг ремодулингини кўрсатадиган ва чап бўлмачадаги “ҳажм юки” нинг кўпайиши эрта хавфни башоратлашни қўллаш касалликни олдини олиш тадбирларини ишлаб чиқишда муҳим аҳамият касб этади.