Мехмонов Азизбек Якубовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Сўроқ қилиш тергов ҳаракатини ўтказишни такомиллаштириш”, 12.00.09 – Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқ ва суд экспертизаси (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Yu1251.
Илмий раҳбар: Ботаев Мурод Джуманшикович, юридик фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси, DSc.31/30.12.2019.Yu.25.02.
Расмий оппонентлар: Муродов Бахтиёржон Баходирович, юридик фанлар доктори, профессор; Алиев Шуҳрат Хасанович, юридик фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.  Тадқиқотнинг мақсади сўроқ тергов ҳаракатига боғлиқ бўлган масалаларни чуқур ўрганиб, таҳлил қилиб, уни ўтказишни такомиллаштиришга қаратилган таклиф ва тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
педагог ва (ёки) психологни сўроқ қилишга жалб этиш вояга етмаган гувоҳ ёки жабрланувчи қонуний вакилининг ёки катта ёшдаги яқин қариндошининг, жабрланувчи вакилининг илтимосига биноан ёхуд суриштирувчи, терговчи, прокурор ва суднинг ташаббусига кўра амалга оширилиши лозимлиги асослаб берилган;
вояга етмаган жабрланувчи ёки гувоҳни сўроқ қилишда иштирок этиш учун педагогни ва (ёки) психологни жалб этиш тўғрисида илтимоснома бериш ҳуқуқи сўроқ қилишдан олдин унинг қонуний вакилига ёки катта ёшли яқин қариндошига, жабрланувчи вакилига суриштирувчи, терговчи, прокурор ёки суд томонидан тушунтирилиши лозимлиги асослаб берилган;
вояга етмаган гувоҳни ёки жабрланувчини сўроқ қилишнинг умумий давом этиш вақти кун давомида дам олиш ва овқатланиш учун бир соатлик танаффусни ҳисобга олмаганда тўрт соатдан ошмаслиги лозимлиги асослаб берилган;
қийноққа солиш ва бошқа шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала қилинишининг олдини олиш мақсадида ички ишлар органлари маъмурий биноларига олиб келинган шахслар билан терговга қадар текширув ўтказиш даврида махсус жиҳозланган сўровхоналарда ўтказилиши лозимлиги асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот асосида олинган натижалар қуйидагиларда ўз ифодасини топган:
педагог ва (ёки) психологни сўроқ қилишга жалб этиш вояга етмаган гувоҳ ёки жабрланувчи қонуний вакилининг ёки катта ёшдаги яқин қариндошининг, жабрланувчи вакилининг илтимосига биноан ёхуд суриштирувчи, терговчи, прокурор ва суднинг ташаббусига кўра амалга оширилиши лозимлиги бўйича таклифидан Ўзбекистон Республикасининг 2021-йил 7-декабрдаги “Бола ҳуқуқларининг кафолатларини таъминлаш тизимининг янада такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-735-сон Қонунининг 2-моддаси 1-қисмига асосан, ЖПКнинг 121-моддаси биринчи қисмини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Коррупсияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2023-йил 26-сентябрдаги 72-сон далолатномаси). Мазкур таклифларнинг инобатга олиниши тергов ҳаракатларини амалга оширишда инсон ҳуқуқларини таъминлаш самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
вояга етмаган жабрланувчи ёки гувоҳни сўроқ қилишда иштирок этиш учун педагогни ва (ёки) психологни жалб этиш тўғрисида илтимоснома бериш ҳуқуқи сўроқ қилишдан олдин унинг қонуний вакилига ёки катта ёшли яқин қариндошига, жабрланувчи вакилига суриштирувчи, терговчи, прокурор ёки суд томонидан тушунтирилиши лозимлиги бўйича таклифидан Ўзбекистон Республикасининг 2021-йил 7-декабрдаги “Бола ҳуқуқларининг кафолатларини таъминлаш тизимининг янада такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-735-сон Қонунининг 2-моддаси 1-қисмига асосан, ЖПКнинг 121-моддаси иккинчи қисмини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Коррупсияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2023-йил 26-сентябрдаги 72-сон далолатномаси). Мазкур таклифларнинг инобатга олиниши тергов ҳаракатларини амалга оширишда жиноят-процессида амалга ошириладиган сўроқ қилиш тергов ҳаракатининг самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
вояга етмаган гувоҳни ёки жабрланувчини сўроқ қилишнинг умумий давом этиш вақти кун давомида дам олиш ва овқатланиш учун бир соатлик танаффусни ҳисобга олмаганда тўрт соатдан ошмаслиги лозимлиги бўйича таклифдан Ўзбекистон Республикасининг 2021-йил 7-декабрдаги “Бола ҳуқуқларининг кафолатларини таъминлаш тизимининг янада такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-735-сон Қонунининг 2-моддаси 1-қисмига асосан, ЖПКнинг 121-моддасини учинчи қисмини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Коррупсияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2023-йил 26-сентябрдаги 72-сон далолатномаси). Мазкур таклифларнинг инобатга олиниши вояга етмаган шахсларни сўроқ қилиш жараёнини такомиллаштиришга хизмат қилган;
қийноққа солиш ва бошқа шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала қилинишининг олдини олиш мақсадида ички ишлар органлари маъмурий биноларига олиб келинган шахслар билан терговга қадар текширув ўтказиш даврида махсус жиҳозланган сўровхоналарда ўтказилиши лозимлиги бўйича таклифидан Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирининг 2024-йил 26-февралдаги “Айрим процессуал ҳаракатлар ёки бошқа тадбирларни ички ишлар органларининг маъмурий биноларида амалга ошириш тартиби тўғрисидаги ёʻриқномани тасдиқлаш ҳақида”ги 101-сон буйруғининг биринчи бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг 2024-йил 23-сентябрдаги 16/1612-сон далолатномаси). Мазкур таклифларнинг инобатга олиниши терговга қадар текширув жараёнида амалга ошириладиган процессуал ҳаракатларда шахс ҳуқуқ ва эркинликларини самарали таъминланишига хизмат қилган.