Ibragimov Jasurbek Tulkinjon o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): “Metaforaga oid sharqona va g‘arbona qarashlarning qiyosiy tahlili (“Qutadg‘u bilig” metaforalari misolida)”, 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/Fil3488.
Ilmiy rahbar: To‘xliev Boqijon, filologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Namangan muhandislik-texnologiya instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi: Namangan davlat universiteti, PhD.03/31.03.2021.Fil.76.05.
Rasmiy opponentlar: Rahmonov Nasim Asqarovich, filologiya fanlari doktori, professor; Sidiqov Qosim Abilovich, filologia fanlari nomzodi, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Qo‘qon davlat pedagogika instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi metafora nazariyasiga sharqona va g‘arbona qarashlar mohiyatini Yusuf Xos Hojibning “Qutadg‘u bilig” dostoni va uning tarjimasi materiallari asosida ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
sharqda ham g‘arbda ham istiora (metafora)ga qarashda uning o‘xshatish asosida yuzaga kelishi bilan bog‘liq holda umumiylik qayd etilsa-da, bu atama anglatadigan ma’no qamrovida g‘arb mutaxassislarining boshqa ko‘chimlarni ham shu silsilaga kiritishga moyilliklari mavjudligi aniqlangan;
metafora tarjimasining faqat asliyat muallifining dunyoqarashi va uslubigagina emas, balki tarjimaning nasriy yoki she’riy shaklda amalga oshirilgani bilan ham chambarchas bog‘liq ekani isbotlangan;
metafora tarjimasida tarjimon mahorati shaxsiy tajribadan tashqari matnning janr xususiyatlariga uslubiy o‘ziga xosliklariga, asarning shakily poetik jihatlariga bog‘liqligi ochiqlangan;
metafora va uning tarjimasidagi asliyat hamda tarjima o‘rtasidagi adekvatlik darajasi baholanib, tarjimada asliyatga moslik, unga yaqinlik ayni paytda ayrim chekinishlarning sabab va natijalari ochib berilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. “Metaforaga oid sharqona va g‘arbona qarashlarning qiyosiy tahlili (“Qutadg‘u bilig” metaforalari misolida)” mavzusida olib borilgan tadqiqot ishi asosida:
qadimiy turkiy yozma manba bo’lgan “Qutadg‘u bilig” asliyatida aniqlangan istioralar o’zbekcha tadbil hamda ingliz tilidagi tarjimalar bilan qilingan qiyosiy tadqiqot ishi O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Namangan davlat universitetida bajarilgan “Kodeks kumanikus” qo‘lyozmasining elektron ilmiy izohli matni va izohli lugʻatini yaratish” mavzusidagi FZ-20190815110 raqamli innavatsion ilmiy loyihani bajarishda foydalanilgan (Namangan davlat universitetining 2024-yil 25-iyundagi 750/02-04-son ma’lumotnomasi). Natijada, dissertatsiya materialidan loyihaning izohli lug‘at yaratish qismida ko’chma ma’nodagi so’z va so’z birikmalarini yaratishga doir tavsiyalarning nazariy asosi sifatida foydalangan;
g‘arb va sharq mumtoz poetikasida metaforaga oid qarashlarni tahlil qilingan dissertatsiya ishi O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi Namangan davlat universitetida “O‘zbek folklorining o‘zbek va ingliz tillaridagi veb-sayti va multimedia mahsulotlarini yaratish” mavzusidagi FZ-201912099 raqamli amaliy ilmiy loyihani bajarishda foydalanilgan (Namangan davlat universitetining 2024-yil 25-iyundagi 751/02-04-son ma’lumotnomasi). Natijada, multimedia mahsulotlarni yaratish jarayonida dissertatsiya ishida keltirilgan metaforaga oid ilmiy-nazariy ma’lumotlar bilan boyitilgan;
g‘arb va sharq poetikasida metafora nazariyasiga nazariy qarashlar hamda ular asosida Qadimiy turkiy yozma manba “Qutadg‘u bilig” asliyatida mavjud metaforalar ingliz tiliga qilingan tarjimalarda qiyosiy tahlil qilingan tadqiqot ishining ilmiy xulosalaridan O’z MTRK “O’zbekiston teleradiokanali” DMning “Adabiy jarayon”, “Millat va ma’naviyat” va “Ta’lim va taraqqiyot” dasturlarining 2022-2024-yillardagi sonlarini tayyorlashda foydalanilgan (O’zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “O’zbekiston teleradiokanali” DM ning 2024-yil 2-iyuldagi 04-36-798 son ma’lumotnomasi). Natijada, g‘arb va sharq metaforasi asosida tahlil qilingan nazariy ma’lumotlar, ular asosida qiyosiy tadqiq qilingan “Qutadg‘u bilig” metaforalari to’g‘risidagi ma’lumotlar yuqorida keltirilgan dasturlarning ilmiy va amaliy jihatlarini boyitgan.
