Karimova Dilnoza Zafarjonovnaning
Falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Olma mevalarini quritishda tayyor mahsulot sifatini oshirish uchun texnologik jarayonlarni takomillashtirish”, 06.01.11 – Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini saqlash va qayta ishlash (Qishloq xo‘jaligi fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.2.PhD/Qx1438.
Ilmiy rahbar: Islamov Sohib Yaxshibekovich, qishloq xo‘jaligi doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Urganch davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat agrar universiteti, DSc05/29.04.2022.Qx.13.04.
Rasmiy opponentlar: Azizov Aktam Sharipovich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, professor; Abdusattorov Baxtiyorjon Abdug‘appor o‘g‘li, qishloq xo‘jaligi fanlari bo‘yicha falsafa doktori.
Yetakchi tashkilot: Akademik M.M.Mirzaev nomidagi Bog‘dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi olma mevalarini quritish jarayonida tayyor mahsulotning sifatini oshirish uchun texnologik jarayonlarni takomillash-tirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor Xorazm vohasi sharoitida rayonlashtirilgan olma navlari orasida quritish jarayoniga eng maqbul bo‘lgan Golden Delishes, Renet Simerenko va Djonatan navlari tanlangan;
olma mevalarini sun’iy quritish jarayoni uch bosqichda amalga oshirilib, 70°C, 55-60°C, va 75°C haroratlardagi jarayonlar orqali eng yuqori sifatli mahsulot olish, konvektiv sun’iy quritish jarayonida 0,5 m/s havo tezligida harorat 75°C gacha bo‘lgan holda quritish mahsulotning yuqori sifatini ta’minlashi isbotlangan;
quritish jarayonida tayyor mahsulot chiqishi bo‘yicha eng yuqori samaradorlik Golden Delishes (16,1%) va Renet Simerenko (16,0%) navlarida kuzatilib, quritish jarayoni natijalari nav xususiyatlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq ekanligi aniqlangan;
quritilgan olmalarning organoleptik baholash natijalari bo‘yicha issiqlik manbaali quritish qurilmasida tayyorlangan mahsulot eng yuqori 97,6 ball, tabiiy quritishda esa Golden Delishes navi 80,6 ball ko‘rsatkichga ega bo‘lishi aniqlangan;
biokimyoviy tahlillarga ko‘ra, quritilgan olmalarda qand miqdori 10-12%, pektin moddalari 1,5-2% va vitamin C miqdori 80-85 mg/% darajasida saqlanib qolishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Olma mevalarini quritishda tayyor mahsulot sifatini oshirish uchun texnologik jarayonlarni takomillashtirish bo‘yicha olib borilgan tadqiqot natijalari asosida:
saqlashga mos olma mevalarini saqlash usullarini takomillashtirish orqali saqlanish vaqtidagi tabiiy kamayishni qisqartirish ishlanmasi Xorazm viloyati Urganch shahridagi “Xiva turon gaz” MChJda 1 gektar maydonda etishtirilgan olma hosilini quritishda joriy etilgan (Qishloq xo‘jaligida bilim va innovatsiyalari Milliy markazining 2024 yil 8 oktyabrdagi №05/06-04-479-son ma’lumotnomasi). Natijada olma mevalarini quritib, qoqi tayyorlash orqali Golden Delishes navidan 292,5 mln so‘m, Renet Simerenko navidan esa 332,8 mln so‘m sof foyda olingan. Bu natija oldingi ko‘rsatkichlarga (180,9 mln so‘m) nisbatan 153-170% iqtisodiy samaradorlikni oshirish imkonini bergan.
olma mevalarini saqlash bo‘yicha ishlab chiqilgan tajriba ishlanmasi Xorazm viloyati Bog‘ot tumanidagi “Perfect logistika” MChJda 1 gektar maydonda etishtirilgan olma hosilini saqlashda joriy etilgan (Qishloq xo‘jaligida bilim va innovatsiyalari Milliy markazining 2024 yil 8 oktyabrdagi №05/06-04-479-son ma’lumotnomasi). Buning natijasida, Golden Delishes navidan 288,4 mln so‘m, Renet Simerenko navidan esa 332,6 mln so‘m sof foyda olingan. Bu iqtisodiy samaradorlikni 160-170% ga oshirish imkonini bergan.