Дехконова Шаҳноза Юлбарсовнанинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Андижон вилояти иқлим шароитида етиштирилган узумнинг уруғсиз навларини қуритиш технологиясини такомиллаштириш”, 06.01.11 – Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/Qx762.
Илмий раҳбар: Азизов Актам Шарипович, қишлоқ хўжалиги доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Додаев Кучқор Одилович, техника фанлари доктори, профессор; Одинаев Мирзамад Исаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик - технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Андижон вилоятида етиштирилган узумнинг уруғсиз навларини қуритиш жараёнини такомиллаштириб, юқори сифатли қуритилган маҳсулот олиш ҳисобланади.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Андижон вилояти шароитида узумнинг уруғсиз Кишмиш чёрный ва Согдиана навлари қуритиш учун энг мақбул эканлиги аниқланган ҳамда сояки усулда қуритишда шамоллатиш тизимини қўллаш орқали жараён давомийлиги 40-45% га қисқариши исботланган;
узумнинг уруғсиз навларини сояки усулда қуритганда шамоллатиш тизимини ишлаш частотаси 180-240 дақиқалик интервалда ишлаши энг юқори самара бериши аниқланган;
Кишмиш чёрный навини назорат ҳолатида қуритиш давомийлиги ўртача 46 кунни ташкил этган бўлса, шамоллатиш тизими қўлланилган ҳолларда бу кўрсаткич 24 кунгача камайгани аниқланган;
узумнинг уруғсиз навларини сояки усулда қуритиш жараёнида шамоллатиш тизимини 180–240 дақиқа давомида қўллаш маҳсулотнинг органолептик сифатини баҳолашда Кишмиш Ботир нави 98,9 балл, Кишмиш чёрный нави 98,4 балл ва Кишмиш белый нави 98,5 балл бўлиши аниқланган;
узумнинг Кишмиш чёрный навини штабел усулида қуритилганда 22,1 %, сояки усулда қуритилганда 29,1% тайёр маҳсулот чиқиши аниқланиб, сояки усулда юқори маҳсулдорлик бўлиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Андижон вилоятида етиштирилган узумнинг уруғсиз навларини сояки хоналарда қуритишни илмий асослаш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
“Узумнинг уруғсиз навларини сояки усулда қуритиш технологиясини такомиллаштириш бўйича тавсиянома” тасдиқланган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024 йил 12 августдаги № 05/06-04-395-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома республикамизнинг Андижон вилоятида етиштирилган турли хил уруғсиз кишмишбоп узум навларини етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликлари, қуритишдаги соҳа мутахассислари учун қўлланма сифатида хизмат қилмоқда.
Турли хил узумнинг уруғсиз навларини сояки усулда қуритиш усулида шамоллатиш тизимини қўллаш ишланмаси Андижон вилояти Булоқбоши туманидаги узумчиликка ихтисослашган “Дўланалик боғбон меваси” фермер хўжалигида 1 га майдонда етиштирилган узумнинг уруғсиз навларини қуритишга жорий этилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024 йил 12 августдаги №05/06-04-395-сон маълумотномаси). Натижада, Кишмиш Согдиана нави қуритилиб, 16802200 сўм соф фойда олинган, рентабеллик кўрсаткичи 175 % ни ташкил этган.
Узумнинг уруғсиз навларини сояки усулда қуритиш усулида шамоллатиш тизимини қўллаш ишланмаси Андижон вилояти Асака тумани “Маликахон Файзли Диёри” фермер хўжалигига тегишли 1 га майдонда етиштирилган узумнинг уруғсиз навларини қуритиб, 1 тонна хом ашёга нисбатан жорий этилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024 йил 12 августдаги №05/06-04-395-сон маълумотномаси). Натижада, Кишмиш чёрный нави қуритилиб, 15747700 сўм соф фойда олинган, рентабеллик кўрсаткичи 145 % ни ташкил этган.
Узумнинг уруғсиз навларини сояки усулда қуритиш усулида шамоллатиш тизимини қўллаш ишланмаси Андижон вилоятининг Хўжаобод туманида жойлашган “Навигул” қўшма корхонасига тегишли 5 га майдонда етиштирилган узумни қуритишга жорий этилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024 йил 12 августдаги №05/06-04-395-сон маълумотномаси). Натижада, тавсия этилган технология асосида қуритиш жараёни амалга оширилганда Кишмиш белый нави қуритилиб, 11552000 сўм соф фойда олинган, рентабеллик кўрсаткичи 180 % ни ташкил этган.