Alibekov Akbar Suvonovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): “Arxeometallurgiya ob’ektlari va qadimgi metall buyumlarni fizikaviy usullar bilan kompleks tadqiq qilish”, 01.04.01 – Eksperimental fizikaning asboblari va usullari.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.3.PhD/T4997
Ilmiy rahbar: Sharonov Iosif Alekseevich, fizika-matemarika fanlari nomzodi, katta ilmiy xodim
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Sharof Rashidov nomidagi Samarqand Davlat Universiteti
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Yadro fizikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.FM/T.33.01.
Rasmiy opponetlar: Vasidov Abdisamat, texnika fanlari doktori, katta ilmiy xodim; Muzafarov Amrullo Mustafaevich, kimyo fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti
 Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi O‘zbekiston madaniy merosi obektlaridagi qadimgi arxeometallurgiya namunalar hamda metall buyumlar element tarkibini va strukturasini zamonaviy kompleks fizik tahlil usullari yordamida o‘rganishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
arxeometallurgiya namunalarining (qadimgi shlak, chala erigan ruda, yarim tayyot metall) neytron aktivatsion tahlili qadimgi metallurglar ishlatgan ruda turini klassifikatsiya qilish mumkinligi ko‘rsatilgan;
arxeometallurgiya namunalarida 226Ra, 232Th va 40K radionuklidlarining solishtirma aktivligini gamma-spektrometriya usuli orqali, ularning “ruda” yoki “shlak” ekanligini identifikatsiya qilish mumkinligi aniqlangan;
neytron tomografiyasi usulida qadimgi metall artefaktlar qotishmalarini tashkil etuvchilar fazoviy notekis taqsimoti harorat likvatsiyasiga bog‘liqligi ko‘rsatilgan.
 IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: arxeolgik artefaktlarni o‘rganishda tahlilning fizik usullardan foydalanish bo‘yicha bajarilgan ishlar asosida:
qiyin aniqlanuvchi arximetallurgiya namunalari element tarkibini  va metallurgiya pechlarining turlarini aniqlash uchun neytron-aktivatsion tahlil usulning qo‘llanilishi Ya.G‘ulomov nomidagi Samarqand arxeologiya institutida  foydalanilgan (Samarqand arxeologiya institutining 2024-yil 03-oktyabrdagi № 01-01/399-sonli xati). Natijalardan foydalanish O‘zbekistonning Samarqand, Jizzax va Sirdaryo viloyatlarida topilma turini, ruda, qadimgi metallurgiya shlaklarini va qadimgi metallurgiya pechlarining loyli bo‘laklarini aniqlashga imkon bergan;
  arxeometallurgiya namunalarida 226Ra, 232Th va 40K radionuklidlarining solishtirma aktivliklarini gamma-spektrometriya usulida aniqlash Ya.G‘ulomov nomidagi Samarqand arxeologiya institutida  foydalanilgan (Samarqand arxeologiya institutining 2024-yil 03-oktyabrdagi № 01-01/399-sonli xati).  Natijalardan foydalanish topilmalar turini – chala erigan ruda yoki shlak, metallurgiya pechlarining loyli bo‘laklari yoki pechlar uchun loy xom-ashyosi – aniqlashga imkon bergan;
   arxeologik artefaktlarni tadqiq qilish uchun ko‘rsatilgan rentgen-fluoresent tahlil va neytronli tomografiyaning usullarini qo‘llash imkoniyatlaridan Andijon davlat muzeyida foydalanilgan (Andijon davlat muzeyi qoʻriqxonasining 2024-yil 24-oktyabrdagi № 47-sonli  xati). Usullardan foydalanish artefaktlarga zarar etkazmasdan tahlil qilishga va topilmaning element tarkibi haqida hamda o‘rganilayotgan obektlarda ularning bir jinsli emasligini aniqlash uchun fazalar taqsimoti haqida malumot olishga imkon bergan;
Samarqand davlat muzey-qo‘riqxonasida qadimiy tangalar, o‘q uchlari va uy-ro‘zg‘or buyumlarini o‘rganish uchun energiya dispersli rentgen-fluoressensiyali tahlil va neytron tomografiya usullaridan foydalanilgan (O‘zbekiston respublika Madaniy meros agentligining. 2024-yil 10-oktyabrdagi 04-05/3800-sonli xati). Usullardan foydalanish artefaktlarga zarar etkazmasdan tahlillar o‘tkazish, bu artefaktlarning element tarkibi va struktura xususiyatlarini aniqlash imkonini bergan.
Respublikamizda ilk bor usullarni birgalikda qo‘llagan holda artefaktlarni o‘rganishga kompleks yondashuv qo‘llanilgan.