Рашидов Жамшид Ширинбоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи):  “Кучсиз ва кам легирланган купратларда тирқишлараро поларон ва биполарон ҳолатларнинг ҳосил бўлиши”, 01.04.07 – конденсирланган ҳолат физикаси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.4.PhD/FM184
Илмий раҳбар: Сафарали Джуманов, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ядро физикаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ядро физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.FM/Т.33.01.
Расмий оппонетлар: Бахрамов Сағдулла Абдуллаевич, физика-математика фанлари доктори, академик; Расулов Рустам Явкатович, физика-математика фанлари доктори, профессор;
Етакчи ташкилот: Бухоро муҳандислик-технология институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади кучсиз легирланган (0,02<х<0,05) купратларда (би) полярон ҳолатларининг ҳосил бўлиш имкониятларини аниқлаштириш ва ушбу материалларнинг қуйи энергетик тузилишини аниқлаш ҳамда кучсиз (0,02<х<0,05) ва кам (0,05<х<0,125) легирланган купратларда тирқишли локаллашган ҳолатларни ҳамда ингичка энергетик зоналар ҳосил бўлиш сабабини ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
континуал модел ва адиабатик яқинлашиш усулидан фойдаланиб кучсиз легирланган купратларда катта ковакли поларонлар ҳамда биполаронлар ҳосил бўлишининг миқдорий назарияси такомиллаштирилган ва бундай (би)поларонларнинг асосий ҳолат энергиялари ҳамда боғланиш энергиялари ҳисобланган;
кам легирланган купратларда ички энергетик тирқишлардаги заряд ташувчиларда ҳосил бўлувчи катта (би)поляронларнинг кучли боғланган энергетик ҳолатлари ҳамда катта ковакли поляронларнинг радиуслари аниқланган;
биринчи марта кучсиз лигирланган купратларда полярон ва биполярон ҳолатлари кислороднинг юқори валент зоналарида ички энергетик тирқишлар борлиги ҳамда полярон зоналарининг тор ички тирқишлари кўрсатилган;
кучсиз ва кам легирланган купратларда қуйи энергетик электрон тузилишлар легирланмаган купратларнинг юқори энергетик электрон тузилишидан фақланиши кўрсатилган.
  IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Легирланган купрат материалларида тирқишлараро электрон ҳолатларини ўрганиш натижасида олинган натижаларга асосланиб:
кучсиз легирланган купратларда катта ковакли поляронлар ва биполяронлар ҳосил бўлиши, асосий ва қутбларининг энергиялари, шунингдек, катта ковакли полярон ва биполонларнинг энергия зоналари ишлаб чиқилган миқдорий назария асосида ҳисобланган. Олинган илмий натижалар Наманган муҳандислик-қурилиш институтида ФЗ-20200929243 “Кучли электромагнит майдонда қиздирилган электронлар ва фононларнинг яримўтказгичли қуёш хусусиятларига таъсири” илмий-тадқиқот лойиҳаси доирасида қўлланилган (2022-2026) (Наманган муҳандислик-қурилиш институтининг 2024-йил 30- сентябрдаги №06/10-09/1129-сонли хати). Натижалардан фойдаланиш композит материалларда, шунингдек, кенг кўламли иловалар учун янги материаллар яратиш учун наноматериалларни ишлаб чиқиш ва тадқиқ қилишда турли хил электрон жараёнларни тушунтиришга имкон берган.