Ахмедов Жамол Азимовичнинг
патентлар мажмуаси асосида ўтказиладиган техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси

I.  Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Лютеций-177 радионуклидини нурлантирилган иттеребий-176 нишонидан ажратиб олиш технологиясини ишлаб чиқиш ва уни ишлаб чиқаришга жорий қилиш”, 01.04.01 – экспериментал физиканинг асбоблари ва усуллари (техника фанлари бўйича фалсафа доктори).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.4.PhD/Т887
Илмий раҳбар: Садиков Илхам Исмаилович, техника фанлари доктори, профессор, академик  
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ядро физикаси институти, “Радиопрепарат” Давлат Корхонаси
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ядро физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.FM/Т.33.01.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади юқори радиокимёвий, кимёвий тозалик ва юқори фаолликдаги радиоактив субстанция олиш учун 10 грам ва ундан ортиқ макромиқдордаги бойитилган 176 Йб изотопидан юқори унум билан микро миқдордаги ташувчисиз 177 Лу радиоизотопини ажратишнинг экспрес усулини яратишдан иборат.
III Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
176Йб барқарор изотоп билан бойитилган нурланган итербий намунасини симоб катодига максимал электрокимёвий қайтариш учун оптимал кимёвий формаси (176ЙбCИ3) ва иттербийнинг электролитлардаги концентрацияси (калий ситратли эритма учун 1,0%, ва литий ситратли эритма учун 1,5%) танланган;
нурланган 176Йб намуналарни симоб катодига 175,176Йб3+ дан 175,л76Йб0 гача электрокимёвий қайтариш жараёнида электролитлар муҳитининг оптимал пҲ қиймати 6,0-6,5, оптимал ҳарорат эса 0-2 C0 эканлиги аниқланган;
электролит эритмасидаги иттербий қолдиқлари 175,176Йб ва 177Лу радионуклидини тозалашда экстракция ва реекстракциянинг оптимал шароитлари аниқланди Д2ЕГФК/о-ксилол–ҲCИ Экстракция жараёни учун электролит эритмаси муҳити пҲ=1,0-2,0, реекстракция учун эса кислота концентрасияси 6,0М ва ундан юқори бўлганда энг оптимал эканлиги аниқланган;
10 грамм ва ундан ортиқ миқдордаги нурлатилган иттербий намунасидан ташувчисиз лютеций-177 радионуклидини юқори унумдорлик (93,5%),  радиокимёвий ва радионуклид тозаликга эга субстанциясини олиш технологияси ишлаб чиқилган;
“Ташувчисиз 177Лу радионуклиди билан нишонланган лютеций хлорид (177ЛуCИ3)” ҳолидаги субстанциясини ишлаб чиқариш регламенти ва сифатини назорат қилиш учун меʼёрий-техник ҳужжатлар ишлаб чиқилган.
IV Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Лютеций-177, радионуклиди асосида радиоизотоп субстанциялар олиш технологиясиниишлаб чиқиш боʻйича олинган натижаларга коʻра:
Интеллектуал мулк агентлигидан   (“Ташувчисиз лютеций-177 радионуклидини хлорид ҳолда олиш усули” № ФАП  01893, 25.12.2020 й.) фойдали моделга патент олинди. Ихтиродан фойдаланиш натижасида нурлатилган 176Йб макромиқдорларидан ташувчисиз, лютеций-177 радионуклидининг микромиқдорларини экспресс усулида ажратиш усули билан “Ташувчисиз 177Лу асосидаги Лютеций хлорид (177ЛуCИ3)" субстанциясини ишлаб чиқариш мумкин бўлиб, юқори радиокимёвий маҳсулот унумдорликка эга ва юқори радиокимёвий, кимёвий тозалиги, юқори солиштирма радиоактивлигини таъминлаган ҳолда, уни маҳаллий ва хорижий тиббиёт клиникаларида кенг қўллаш имконини беради, ва бу экспорт ҳажмининг оширишни таъминлови омиллар ҳисобланади;
Интеллектуал мулк агентлигидан  (“Ташувчисиз лютеций-177 радионуклидини хлорид ҳолда олиш усули” № УЗ ИАП 7809, от 06.09.2024 й.) ихтиро учун патент олинди. Ихтиродан фойдаланиш натижасида юқори радиокимёвий унумдорликка, о'зига хос фаолликка, радиокимёвий ва кимёвий тозаликка эга бо'лган радиоактив фармацевтик моддани ишлаб чиқариш ё'лга қо'йилди.
“Лутетий хлорид (177ЛуCл3) 177Лу, ташувчисиз” радиофармацевтик субстанцияси коʻплаб хорижий мамлакатларга (Буюк Британия, Япония, АҚШ, Франция, Хитой, Россия, Аргентина, Туркия) экспорт қилинади. Компаниялар билан тузилган шартномалар бо'йича: CМР Cорпоратион лимитед (Буюк Британия) Дог. 20.09.2017 й. Но CМР-2017; СИНМЕРА МИДДЛЕ ЭАСТ АНД АСИА ФЗ-ЛЛC (БАА) 30.03.2023 йилдаги СНМР-CНЙ-2023-сон; “Эcкерт & Зеиглер Чемотраде ГмбҲ” (Германия) 2023 йил 23 ноябрдаги ЭХ-2024-сон; "Институте оф Исотопес Cо., Лтд." №  ҲУН-2024 (Венгрия) 02.02.2024 дан бошлаб йилига экспорт учун камида 360 Кюри маҳсулот ишлаб чиқаради. Ушбу патентлар асосидаги технологияларни жорий этиш асосида 2022-йил январидан 2024-йил июнига қадар умумий қиймати 26 миллиард сўмдан ортиқ радиофармацевтика маҳсулотлари сотилди.

Yangiliklarga obuna bo‘lish