Туманишвили Георги Иосифовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи):
“Темир йўл билан ўзаро таъсирни яхшилаш бўйича инновацион ечимларни жорий этиш орқали ҳаракатланувчи таркибнинг эксплуатацион ишончлилигини ошириш”, 05.08.05 – “Темир йўлларнинг ҳаракатланувчи таркиби, поездларни тортиш ва электрлаштириш”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.DSc/Т833
Илмий маслаҳатчи Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:
Рахимов Рустам Вячеславович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат транспорт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат транспорт университети, DSc 15/31.08.2022.Т.73.07.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Бороненко Юрий Павлович – техника фанлари доктори, профессор; Карибов Сергей Иванович – техника фанлари доктори, профессор; Хамидов Отабек Рустамович – техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон машинасозлик институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ҳаракатланувчи таркибнинг темир йўл изи билан ўзаро таъсирини яхшилашга қаратилган инновацион ечимларни жорий этиш орқали ҳаракатланувчи таркибнинг эксплуатацион ишончлилигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ҳаракатланувчи таркиб ғилдираклари ва темир йўл релси ўзаро таъсирлашувида учинчи жисм емирилиши даражаси асосида ишқаланадиган юзалар трибологик хоссаларини ўзгартириш механизмининг янги консепсияси ишлаб чиқилган;
чегаравий мойлаш қатламлари барқарорлиги ва хоссаларини ҳисобга олган ҳолда, контактли-гидродинамик мойлаш назарияси асосида “ғилдирак-релс” контактида учинчи жисм емирилишининг мезонлари ишлаб чиқилган;
уч ўлчамли стационар ҳарорат майдонини тадқиқ этиш асосида атроф муҳитнинг микронотекисликлар ва “ғилдирак-релс” контакти ҳудудининг иссиқлик юкланганлигига кўрсатадиган таъсири аниқланган;
негатив, нейтрал ва позитив ишқаланиш, енгил, оғир ва ҳалокатли емирилиш сабаблари, шунингдек ғилдирак ва релснинг ўзаро таъсирлашувчи юзаларининг тегишли шикастланиш турлари аниқланган;
ғилдирак ва релсларнинг йўналтирувчи юзалари ва сирғалиш юзалари учун зарур трибологик хоссаларни таъминлаб берувчи экологик ишқаланиш модификаторлари ишлаб чиқилган;
темир йўл ҳаракатланувчи таркиби учун нисбий сирғалиш тезлигини, рессорланмаган массаларни ва ғилдиракни ўққа ўрнатиш жойларида кучланишлар консентрациясини камайтириш имконини берувчи ғилдирак жуфтликлари ишлаб чиқилган;
релсларнинг эквидистант кўндаланг силжиши ҳисобига релслар эни ва уларнинг қиялик бурчаги доимийлигини таъминлайдиган ҳамда поездлар ҳаракатланиш хавфсизлиги учун ғилдирак ва релсларнинг едирилишга чидамлилигини ошириш имконини берувчи релс маҳкамлагичи ишлаб чиқилган;
ишчи юзаларнинг қувват ва иссиқлик юкланганлигини камайтириш ва бутун тизимнинг эксплуатацион хоссаларини яхшилаш имконини берувчи, кукунли электромагнит тормоз ва бейнитли чўян колодкаларни қўллаган ҳолда темир йўл ҳаракатланувчи таркибининг тормоз тизими такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши қуйидагилардан иборат: Ҳаракатланувчи таркибнинг темир йўл изи билан ўзаро таъсирлашувини яхшилаш бўйича инновацион ечимларни татбиқ этиш йўли билан унинг эксплуатацион ишончлилигини ошириш бўйича ўтказилган илмий тадқиқотлар асосида:
ҳаракатланувчи таркиб ғилдиракларининг йўналтирувчи юзалари ва  сирғалиш юзалари учун ишлаб чиқилган экологик ишқаланиш модификаторлари “Ўзбекистон темир йўллари” АЖ да жорий этилган (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ нинг 2024-йил  1-октябрдаги 03/4310-24-сон маълумотномаси). Натижада ҳаракатланувчи таркибнинг темир йўл изи билан ўзаро таъсирлашувини яхшилаш учун “ғилдирак-релс” контактининг зарур трибологик хоссаларини таъминлаш имконияти пайдо бўлиб, бу поездлар ҳаракатланиш хавфсизлиги ва экологиябоплигини ошириб, тортувга сарфланадиган энергияни ҳамда ғилдирак ва релслар ишқаланадиган юзалари шикастланувчанлигини камайтирган;
Юк, йўловчи ташийдиган ва мотор-вагон темир йўл ҳаракатланувчи таркиби учун ишлаб чиқилган ғилдирак жуфтликлари “Ўзбекистон темир йўллари” АЖ да жорий этилган (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ нинг 2024-йил 31-октябрдаги 03/4310-24-сон маълумотномаси). Натижада ғилдираклар ўққа мос келадиган жойларда нисбий сирғалиш тезлигини, рессораланмаган массалар ва ғилдиракларнинг ўққа қўндириладиган жойларида зўриқишлар консентрациясини камайтиришга эришилган;
релсларни маҳкамлаш учун ишлаб чиқилган қурилма “Ўзбекистон темир йўллари” АЖ да жорий этилган (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ нинг 2024-йил 31-октябрдаги 03/4310-24-сонли маълумотномаси). Натижада релсларни эквидистант кўндаланг силжитиш ҳисобига релсларнинг эни ва уларнинг ётиқлик бурчаги доимийлигини таъминлаш, ҳамда поездлар хавфсизлиги мақсадларида ғилдираклар ва релсларнинг едирилишга чидамлилиги оширилишини таъминлашга эришилган;
ишлаб чиқилган чўян электромагнит тормоз ва бейнит чўян қистирмаларидан фойдаланган ҳолда темир йўл ҳаракатланувчи таркибининг такомиллаштирилган тормоз тизими “Ўзбекистон Темир йўллари” АЖ да жорий этилган (“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ нинг  2024-йил 31-октябрдаги 03/4310-24-сонли маълумотномаси). Натижада ишчи сиртларнинг кучланиш ва иссиқлик туфайли зўриқишини (юкланганлигини) камайтириш ва умуман тизимнинг эксплуатацион хоссаларини яхшилаш имконияти пайдо бўлиб, бу тормоз тизими элементларининг узоқ муддат ишлаши ва едирилишга чидамлилигини яхшилайди, поездлар ҳаракатидаги тебраниш ва шовқинни камайтирган.