Исмоилова Фазилат Рустамовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ошқозон яллиғланиши ва яраси патогенезида H.Pylori генотиплари ва цитокинлар генлари полиморф локуслари ассоциациясининг ўзига хос хусусиятлари», 14.00.16 – Нормал ва патологик физиология ва 14.00.05 – Ички касалликлар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.PhD/Tib2682.
Илмий раҳбарлар: Каримов Ҳамид Якубович, тиббиёт фанлари доктори, академик; Рустамова Мамлакат Тулябаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Сайфуллаева Саида Акрамжоновна, тиббиёт фанлари доктори, катта илмий ходим; Каримов Мирвосит Мирвасикович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: сурункали гастрит ва ОЯК касаллиги патогенезида H.Pylori генотипик вариантларининг ва яллиғланишга қарши IL6-C174G (rs1800795), IL10-1082G/A (rs1800896) VEGFA- 634C (rs2010963) цитокин генларининг синтропик ўзаро таъсирини баҳолаш ва профилактикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги ривожланишида маълум патогенетик аҳамиятли айрим соматик касалликларнинг ўзига хос хусусиятлари ва ривожланиши учун характерли ёш градациясининг ўрни асосланган;
сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги қайд қилинган беморларда H.Pylori учраш даражаси мусбат натижасининг кузатилиши, Н.Pylori штаммларини вирулентлик ген (cagA, iceA1, iceA2 ва vacA генининг m1, s2 аллелли) омиллари бўйича генотипик вариантларининг тақсимланиши исботланган;
сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги қайд қилинган беморлар гуруҳида IL6 C174G, IL10 1082A/G ва VEGFA G634C цитокин генлари полиморфизми аллеллари ва генотипларини учраш даражасининг H.Pylori билан ассоцирланган сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллигининг ривожланиши, клиник кечишидаги аҳамияти исботланган;
сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллигида H.Pylori вирулентлик омили генларини ва цитокин генлари IL6 C174G, IL10 1082A/G ва VEGFA G634C салбий генотипик вариантларини таҳлилида сурункали гастрит ва ошқозон яра касаллиги патогенезидаги синтропик аҳамияти исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ошқозон яллиғланиши ва яраси патогенезида H.Pylori генотиплари ва цитокинлар генлари полиморф локуслари ассоциациясининг ўзига хос хусусиятларини асослаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги ривожланишида маълум патогенетик аҳамиятли айрим соматик касалликларнинг ўзига хос хусусиятлари ва ривожланиши учун характерли ёш градациясининг ўрни асосланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 24 ноябрда 8-n-p/1363-сон билан тасдиқланган «Способ раннего прогнозирования развития тяжелых форм воспалительно-язвенных заболеваний желудка» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реаблитация илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 20.06.2023 йилдаги 42-сон ҳамда Хоразм вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 20.06.2023 йилдаги 112-I-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 15 июлдаги 03/38-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги билан хасталанган беморларни клиник ва инструментал текширув пайтида аниқланган кўрсаткичлар ва ўрганилаётган намуналарда аниқланган H.Pylori даражалари амалиётчи гастроэнтерологларга ушбу патологияларнинг этиологияси, патогенези ва башоратлашни тартиби тавсия қилишга хос бўлган қиёсий тавсифи очиб берилиши орқали ошқозондаги функционал тузилмалар бузилишини эрта ташҳислаш ҳамда яра ривожланишга сабаб бўлувчи тасҳишлаш ва даволаш чора-тадбирлари учун фундаментал асос сифатида хизмат қилиш тартибини ишлаб чиқиш ҳамда ташҳислаш тартибини яхшилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган 114400059 сўм бюджет маблағлари сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги билан хасталанган беморларни клиник ва инструментал текширув пайтида аниқланган кўрсаткичлар ва ўрганилаётган намуналарда аниқланган H.Pylori даражаси башоратлашни тартиби тавсия қилиш натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги қайд қилинган беморларда H.Pylori учраш даражаси мусбат натижасининг кузатилиши, Н.Pylori штаммларини вирулентлик ген (cagA, iceA1, iceA2 ва vacA генининг m1, s2 аллелли) омиллари бўйича генотипик вариантларининг тақсимланиши исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 24 ноябрда 8-n-p/1363-сон билан тасдиқланган «Способ раннего прогнозирования развития тяжелых форм воспалительно-язвенных заболеваний желудка» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реаблитация илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 20.06.2023 йилдаги 42-сон ҳамда Хоразм вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 20.06.2023 йилдаги 112-I-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 15 июлдаги 03/38-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги ташҳсиланган беморларда H.Pylori штаммларини вирулентлик омиллари генлари (cagA, iceA1, iceA2 ва vacA гениининг m1, s2 аллеллари) бўйича генотиплаш натижасида ва текширилаётган беморлар намуналарида генотипик вариантларнинг тарқалишини таҳлил қилиш жараёнида аниқланган кўрсаткичлар молекуляр-генетик ташхислаш усулларини амалиётга кенг жорий этиш натижасида юзага келадиган асоратларнинг олдини олишга шароит яратилганлиги ва хасталикни самарали даволаш тизимини шакллантириш, беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш ва ногиронликни олдини олишга асос бўлган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган 114400059 сўм бюджет маблағлари сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги ташҳсиланган беморларда H. pylori штаммларини вирулентлик омиллари генлари (cagA, iceA1, iceA2 ва vacA гениининг m1, s2 аллеллари) бўйича генотиплаш натижасида ва текширилаётган беморлар намуналарида генотипик вариантларнинг тарқалишини таҳлил қилиш жараёнида аниқланган кўрсаткичлар молекуляр-генетик ташҳислаш усулларини амалиётга жорий этиш ва хасталикни қайталаниши ва асоратларни олдини олиш натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги қайд қилинган беморлар гуруҳида IL6 C174G, IL10 1082A/G ва VEGFA G634C цитокин генлари полиморфизми аллеллари ва генотипларини учраш даражасининг H.Pylori билан ассоцирланган сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллигининг ривожланиши, клиник кечишидаги аҳамияти исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 24 ноябрда 8-n-p/1363-сон билан тасдиқланган «Способ раннего прогнозирования развития тяжелых форм воспалительно-язвенных заболеваний желудка» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реаблитация илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 20.06.2023 йилдаги 42-сон ҳамда Хоразм вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 20.06.2023 йилдаги 112-I-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 15 июлдаги 03/38-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: беморларда ва шунингдек назорат гуруҳида аниқланган, полиморфизмга эга, IL6- C174G, IL-10 1082G/A ва ангиогенез регулятори C634G-VEGFA цитокинларнинг генлари аллеллари ва генотипларининг даражалари ҳамда текширилаётган гуруҳларда ушбу частоталарнинг тақсимланиши ва уларнинг Н.Pylori билан боғлиқ, сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касалликларнинг шаклланиши ва клиник кечишидаги ўрни баҳолаш орқали яра натижасидаги қон кетиши ҳамда организмда кечадиган функционал ўзгаришларни олдини олишга асос бўлишнинг патофизиологик механизмини яратиш ва даволаш тактикасини танлаш имконини беришга асосланган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган 114400059 сўм бюджет маблағлари беморларда ташҳисланган IL6- C174G, IL-10 1082G/A ва ангиогенез регулятори C634G-VEGFA цитокинларнинг генлари аллеллари ва генотипларининг даражалари аниқлаш натижасида сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллигини стационар шароитда етти кун давомида йилига тўрт марта даволашга сарфланадиган ва хасталикни қайталаниши ва асоратларни олдини олиш натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллигида H.Pylori вирулентлик омили генларини ва цитокин генлари IL6 C174G, IL10 1082A/G ва VEGFA G634C салбий генотипик вариантларини таҳлилида сурункали гастрит ва ошқозон яра касаллиги патогенезидаги синтропик аҳамияти исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 24 ноябрда 8-n-p/1363-сон билан тасдиқланган «Способ раннего прогнозирования развития тяжелых форм воспалительно-язвенных заболеваний желудка» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реаблитация илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 20.06.2023 йилдаги 42-сон ҳамда Хоразм вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 20.06.2023 йилдаги 112-I-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 15 июлдаги 03/38-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Н.Pylori нинг вирулентлик омиллари генларининг (cagA, iceA1, iceA2 генлари ва vacA генининг m1, s2 аллеллари) ва цитокин генлари IL6- C174G (rs1800795), IL10-1082G/A (rs1800896) ва G634C-VEGFA (rs2010963) генининг ноқулай генотипик вариантларини орасидаги тасдиқланган синтропик ўзаро таъсир–тадқиқотчилар учун, амалий гастроэнтерологлар учун ушбу патологияларнинг патогенезини башоратлашни чуқур билиш орқали ушбу нозологиялар бўйича тиббий ёрдамни тўғри ташкил этиш ва касалликнинг ривожланиш хавфи ва асоратланишини олдини олишда муҳим аҳамиятга эгали кўрсатиб ўтилган. H.Pylori билан боғлиқ сурункали ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллиги ривожланиши, кечиши ва асоратланишини башоратлаш учун ишлаб чиқилган янги алгоритм беморларга ихтисослаштирилган тиббий ёрдамни тўғри ташкил этиш ва касалликларнинг ривожланиши, асоратланишини олдини олишда ўрни юқорили кўрсатиб ўтилишига асос бўлишнинг патофизиологик механизми яратилганлиги билан асосланган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган 114400059 сўм бюджет маблағлари ноатрофик гастрит, сурункали эрозив гастрит ва ошқозон яраси касаллигида H.Pylori вирулентлик омили генларини ва цитокин генлари IL6 C174G, IL10 1082A/G ва VEGFA G634C салбий генотипик вариантларини таҳлилида сурункали гастрит ва ошқозон яра касаллиги патогенезидаги синтропик аҳамияти исботлаш ва хасталикни қайталаниши ва асоратларни олдини олиш натижасида иқтисод қилинади.