Тешабоева Гулноза Алимжановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек тилида сезги ва маза-таъм билдирувчи сифатларда синкретизм”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Fil4029.
Илмий раҳбар: Набиева Дилоро Абдуҳамидовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат университети, DSc.03/05.05.2023.Fil.60.02.
Расмий оппонентлар: Абдупаттоев Муҳаммадтоҳир Тожимаматович, филология фанлари доктори, профессор; Абдураҳманов Шавкатжон Ашурович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тилидаги маза-таъм билдирувчи сифатларнинг синкретик табиатини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
эмпирик сифатларнинг семантик-синкретик турлари, таъм билдирувчи сифат лексемаларида семантик синкретизмнинг шаклланишида метафорик кўчишнинг иштироки аниқланган;
таъм билдирувчи сифатларнинг изоҳли луғат ва бадиий адабиётда синестетик метафора орқали семантик синкретизмни воқелантириши, уларнинг тегиниш билан боғлиқлиги ва уларни визуал, эшитиш (аудиал) сезгиларга кўчиши таъм ҳисси идрокида намоён бўлиши асосланган;
паремаларнинг эквивалентлари нафақат қариндош тилларда, балки қариндош бўлмаган тилларда ҳам учраши, бунда инсонга тур сифатида оламни идрок этишдаги синестетиклик хусусияти сабаб бўлиши далилланган;
таъм билдирувчи эмпирик ва рационал сифатларининг қўлланиши когнитив, прагматик, психолингвистик, лингвомаданий, нейролингвистик ёндашувлар билан боғлиқлиги, матн таркибидаги бирикма, ибораларда семантик синкретизмни юзага чиқариши ва бу жараёнда ижобий ва салбий коннотатив маъноларнинг воқеланиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тилидаги маза-таъм билдирувчи сўзларнинг семантик-синкретик тадқиқи бўйича эришилган илмий хулосалар асосида:
таъм билдирувчи сифатларнинг изоҳли луғат ва бадиий адабиётда синестетик метафора орқали семантик синкретизмни воқелантириши, таъм билдирувчи сифатларнинг тегиниш билан боғлиқлиги ва уларни визуал, эшитиш (аудиал) сезгиларга кўчишининг таъм ҳиссий идрокида намоён бўлиш хусусиятлари бўйича илмий-назарий ёндашувлардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг А-ОТ-2019-10 рақамли “Ўзбек тилида неймнинг: меъёрий-ҳуқуқий асосларини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 06-июндаги 04/1-1473-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳадаги назарий қарашларнинг қиммати ортиши ва бойитилишига эришилган;
таъм билдирувчи эмпирик ва рационал сифатларининг қўлланиши когнитив, прагматик, психолингвистик, лингвомаданият, нейролингвистик ёндашувлар билан боғлиқлиги, матн таркибидаги бирикма, ибораларда семантик синкретизмни юзага чиқариши ва бу жараёнда ижобий ва салбий коннотатив маънолар воқеланишининг очиб берилиши, шунингдек, синестетик метафора, метонимия, кўпмаънолилик, коннотация ва бошқа лингвистик жиҳатларининг таҳлилий хулосаларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети ҳузуридаги Давлат тилида иш юритиш асосларини ўқитиш ва малака ошириш марказининг АЛ-442105872 рақамли “Кимё атамаларининг изоҳли луғатини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг  2024-йил 30-майдаги 886-сон маълумотномаси). Натижада изоҳли луғатни яратишдаги илмий-методологик ёндашув мукаммаллашувига эришилган;
таъм билдирувчи эмпирик ва рационал сифатларининг матн таркибидаги бирикма, ибораларда семантик синкретизмни юзага чиқариши; қўлланиши когнитив, прагматик, психолингвистик, лингвомаданият, нейролингвистик ёндашувлар билан боғлиқлиги, бу жараёнда ижобий ва салбий коннотатив маъноларнинг воқеланиши каби хулосаларидан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон миллий  телерадиоканали ДМ “Бедорлик”, “Адабий жараён” номли дастурлар ссенарийсини тайёрлаш жараёнида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2024-йил 14-даги 04-36-718-сон маълумотномаси). Натижада ушбу эшиттириш учун тайёрланган материалларнинг илмий аҳамияти ортиб, мукаммаллашган, қизиқарлилиги, ҳаётийлиги ва илмий далилларга бойлиги таъминлаган.