Azamatova Odinaxon Obidovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “O‘zbek tilida artionimlarning lingvistik tadqiqi (tasviriy san’at asarlarining nomlari asosida)”, 10.00.01 – O‘zbek tili (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.1.PhD/Fil4305
Ilmiy rahbar: Sobirov Abdulhay Shukurovich, filologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon davlat pedagogika instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Andijon davlat universiteti, DSc.03/05.05.2023.Fil.60.02.
Rasmiy opponentlar: Saidxonov Ma’murjon Muhammadjonovich, filologiya fanlari doktori, dotsent; Chiniqulov Normurod Jumamurodovich, filologiya fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Farg‘ona davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi o‘zbek onomastik ko‘lamida kichik tarkibiy qism sanalgan artionimlarning o‘zbek tili onomastik makonidagi o‘rnini, tarkibiy-semantik turlarini, leksik-semantik, grammatik, kommunikativ va lingvomadaniy xususiyatlarini tasviriy san’at asarlarining nomlari asosida aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
o‘zbek tilining qadim va boy tillardan biri sifatida ifoda imkoniyatlarining cheksizligi, o‘zbek xalqining innovatsion, badiiy tafakkuri, estetik tuyg‘ularining balandligi onomastik ko‘lamda alohida faoliyat ko‘rsatayotgan mikroko‘lam ekanligini artionimlarni nomlash tamoyillari asosida dalillangan;
artionimlarning nomlanish tamoyillariga ko‘ra antropoartionim, topoartionim, fitoartionim, gidroartionim, xronoartionim kabi turlari belgilanib, onomastik ko‘lamda ularning boshqa onimlar bilan aloqalari butun-qism munosabatidagi pog‘onaviy o‘rin va bog‘lovchi mavqega egaligi ochiqlangan;
artionimlarning atalish motivlariga ko‘ra antropoartionim, topoartionim, fitoartionim, gidroartionim, xronoartionim kabi leksik-semantik turlari aniqlanib, tarkibiy qismlari, ularning yasalish tamoyillari hamda ularni yasashda konversiya va transpozisiya usullarining birlamchi o‘ringa egaligi dalillangan;
tarixiy, ma’naviy-ma’rifiy hamda madaniy omillarni hisobga olgan holda artionimlarning tarkibiy tuzilishi, leksik-semantik, funksional-uslubiy hamda ularning kommunikativ, badiiy-estetik belgilarini aniqlashda lingvomadaniy, xususiyatlarning, xalqning tili, tarixi va urf-odatlari, geografiyasi va tabiati haqidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oluvchi madaniy kodlarning ahamiyati bo‘yicha milliy-madaniy omillar hisobga olingan tavsiyalar ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. O‘zbek tilidagi artionimlarning o‘zbek onomastik makonidagi o‘rnini, tarkibiy-semantik turlarini, leksik-semantik, grammatik, kommunikativ va lingvomadaniy xususiyatlarini tadqiq etish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
o‘zbek tilining qadim va boy tillardan biri sifatida ifoda imkoniyatlarining cheksizligi, o‘zbek xalqining innovatsion, badiiy tafakkuri, estetik tuyg‘ularining balandligi onomastik ko‘lamda alohida faoliyat ko‘rsatayotgan mikroko‘lam ekanligini artionimlarni nomlash tamoyillari asosida dalillanganligi hamda artionimlarning nomlanish tamoyillariga ko‘ra antropoartionim, topoartionim, fitoartionim, gidroartionim, xronoartionim kabi turlari belgilanib, onomastik ko‘lamda ularning boshqa onimlar bilan aloqalari butun-qism munosabatidagi pog‘onaviy o‘rin va bog‘lovchi mavqega egaligi ochiqlanganligiga doir xulosalar Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti huzuridagi Davlat tilida ish yuritish asoslarini o‘qitish va malaka oshirish markazida II-4721101717 raqamli “Xizmat ko‘rsatish obektlari milliy nomlari interaktiv elektron platformasini yaratish” mavzusi amaliy loyihani bajarishda  foydalanilgan (Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti huzuridagi Davlat tilida ish yuritish asoslarini o‘qitish va malaka oshirish markazining 2024-yil 6-iyundagi 894-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘zbek tilining milliu korrusida tilning onomastik ko‘lamidagi artionimlarning yasalish tiplari, shakllanish motivlarini belgilash, til hodisalarining barcha qirralarini to‘liq namoyon etish imkoniyati yaratilgan;
artionimlarning atalish motivlariga ko‘ra antropoartionim, topoartionim, fitoartionim, gidroartionim, xronoartionim kabi leksik-semantik turlari aniqlanib, tarkibiy qismlari, ularning yasalish tamoyillari hamda ularni yasashda konversiya va transpozisiya usullarining birlamchi o‘ringa egaligi dalillanganligi hamda tarixiy, ma’naviy-ma’rifiy hamda madaniy omillarni hisobga olgan holda artionimlarning tarkibiy tuzilishi, leksik-semantik, funksional-uslubiy hamda ularning kommunikativ, badiiy-estetik belgilarini aniqlashda lingvomadaniy, xususiyatlarning, xalqning tili, tarixi va urf-odatlari, geografiyasi va tabiati haqidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oluvchi madaniy kodlarning ahamiyati bo‘yicha milliy-madaniy omillar hisobga olingan tavsiyalar ishlab chiqilganligi yuzasidan fikrlar va tavsiyalar asosidagi tadqiqot natijalari va materiallaridan Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetida bajarilgan A-OT-2019-10 “O‘zbek tilida neyming: me’yoriy huquqiy asoslarini yaratish” mavzusidagi amaliy grant loyihasini bajarishda foydalanilgan (Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2024-yil 13-iyundagi 04/1-1573-son ma’lumotnomasi). Natijada artionimlar zamonaviy o‘zbek nomshunosligi taraqqiyotining omillaridan ekanligi, o‘zbek leksikologiyasi, terminologiyasi, rassomlik san’ati  sohasida yangi tadqiqotlar olib borilishi, soha istiqbolini belgilashi va bu borada yaratiladigan monografiyalar, darslik va o‘quv qo‘llanmalarning mukammallashuviga oid xulosalar qayd etilgan.