Saidova Shaxnoza Djuravaevnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Yosh tennichilarning individual qobiliyatlarini hisobga olgan holda texnik va taktik harakatlarini o‘rgatish metodikasi”, 13.00.04–Jismoniy tarbiya, sport mashg‘ulotlari, sog‘lomlashtirish va adaptiv jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi (pedagogika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.1.PhD/Ped843.
Ilmiy rahbar: Xasanov Azizbek Baxtiyarovich Pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti.
Ilmiy Kengash faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti, DSc.03/30.12.2019.Ped.28.01.
Rasmiy opponentlar: Kochkarov Atabek Axmatvaevich, pedagogika fanlari doktori (DSc), dotsent; Qurbanova Mexri Azizovna, pedagogika fanlari nomzodi, dotsent.
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston milliy universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi yosh tennischilarning texnik-taktik harakatlarining o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rgatish metodikasini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
yosh tennischilarning chuqur pozisiyalarda hujum harakatlarini amalga oshirish uchun zarba texnikasini kutilmaganda raqibni oldinga chaqirish kabi texnik harakatlar orqali to‘pni yuqori traektoriya bo‘ylab yassi zarba berish imkoniyatlari oshirilgan;
raqibning zaif tomonlarini aniqlash uchun to‘pni o‘yinga kiritish va to‘r oldida ko‘proq hujumkor strategiyalar “serve and volley” (to‘pni uzatish va parvozdagi to‘pga zarba berish) va “aggressive baselining” (orqa chiziqdan hujum qilish) usullarini bajariladigan harakatga nisbatan raketkaning qo‘li deyarli erga parallel, g‘arbiy pastroq ushlash, sharqiy qiyaroq, kaftning orqa tomoni to‘g‘ri yuqoriga qaratib universal ushlash kabi texnik-taktik harakatning turg‘unligi, o‘zgaruvchanligini variativ boshqarish hisobiga musobaqalarda taktik vaziyatlarni nazorat qilish imkoniyatlari kengaytirilgan;
yosh tennischilarning mashg‘ulot jarayonlarida tennis harakatlar aniqligi, izchilligi, ishonchliligini psixologik boshqarish uchun murakkab o‘yin vaziyatlarida yuqori sur’atda sensomotorik, differensiyallash, kinestatik hissiyotlar aniqligini harakat amplitudasi bo‘yicha immitatsiya qilish hisobiga o‘yin davomida harakatlanayotgan obektga nisbatan vaqt va to‘pni idrok qilish kinematik imkoniyatlari takomillashtirilgan;
boshlang‘ich tayyorlov guruhidagi yosh tennischilarning mashg‘ulot jarayonida texnik tayyorgarligini rivojlantirish uchun o‘ng va chap tomondan parvozdagi to‘pga bosh ustidan zarba berish kabi texnik harakatlarni belgilangan zonalarga maksimal tezlikda qadam tashlashdagi tana og‘irligini tayanch nuqtaga taqsimlashni texnik jihatdan to‘g‘ri bajarishga qaratilgan maxsus mashqlar dasturini mashg‘ulotlarga kiritish hisobiga belgilangan hududga to‘pni aniq yo‘naltirish imkoniyati kengaytirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Yosh tennischilarda texnik usullarning asimmetrik takomillashtirish metodikasi bo‘yicha ishlab chiqilgan nazariy va amaliy takliflar asosida:
boshlang‘ich tayyorlov guruhidagi yosh tennischilarni texnik tayyorgarligini oshirish uchun harakatlanish va zarba texnikasining vazifalar ketma-ketligi, o‘rgatish fazalari hamda bosqichlari muvofiqlikda qo‘llash bo‘yicha taklif va tavsiyalar “Obuchenie elementam sportivnix igr (Tennis)” nomli o‘quv qo‘llanma mazmuniga sindirilgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus vazirligining 2020 yil 7-dekabrdagi 648-sonli buyrug‘i). Natijada yosh tennischilarning zarba berish texnikasi 17,6% yaxshilangan;
yosh tennischilarni musobaqa faoliyatiga taktik tayyorlashda raqibni chalg‘ituvchi harakatlarini aniqlash va ularga hos taktik harakatlarni amalga oshirish jarayonlari, bajariladigan harakatga nisbatan raketkani sharqiy va g‘arbiy holatda ushlash kabi texnik-taktik harakatning turg‘unligi, o‘zgaruvchanligi, variativligi, tashqi va ichki ta’sirlarga barqarorligini boshqarish bo‘yicha takliflar Toshkent viloyati sport o‘yinlari turi va engil atletika ixtisoslashtirilgan sport maktabi tennis mashg‘ulotlar jarayonlariga tatbiq etilgan (O‘zbekiston Respublikasi sportni rivojlantirish vazirligining 2024-yil 16-apreldagi 03-16/3797-son ma’lumotnomasi). Natijada taktik tayyorlashda raketkani sharqiy va g‘arbiy ushlashda texnik-taktik harakatlarni takomillashtirishga va V.A.Pushkaryov xotirasiga bag‘ishlangan ochiq chempionatida 1 o‘rinni qo‘lga kiritishgan;
yosh tennischilarning mashg‘ulot jarayonlarida tennis harakatlar aniqligi, izchilligi, ishonchliligini psixologik boshqarish uchun murakkab o‘yin vaziyatlarida yuqori sur’atda sensomotorik, differensiyallash, kinestatik hissiyotlar aniqligini harakat amplitudasi bo‘yicha immitatsiya qilish bo‘yicha taklif va tavsiyalar Toshkent viloyati sport o‘yinlari turi va engil atletika ixtisoslashtirilgan sport maktabi tennis mashg‘ulotlar jarayonlariga tatbiq etilgan (O‘zbekiston Respublikasi sportni rivojlantirish vazirligining 2024-yil 16-apreldagi 03-16/3797-son ma’lumotnomasi). Natijada JWS Central Asia series 2022 musobaqasida 1 o‘rini egallashgan.
boshlang‘ich tayyorlov guruhidagi yosh tennischilarning mashg‘ulot jarayonida texnik tayyorgarligini rivojlantirish uchun o‘ng va chap tomondan parvozdagi to‘pga bosh ustidan zarba berish kabi texnik harakatlarni belgilangan zonalarga chaqqonlik bilan maksimal tezlikda texnik jihatdan to‘g‘ri bajarishga qaratilgan maxsus mashqlar dasturi bo‘yicha taklif va tavsiyalar Toshkent viloyati sport o‘yinlari turi va engil atletika ixtisoslashtirilgan sport maktabi tennis mashg‘ulotlar jarayonlariga tatbiq etilgan (O‘zbekiston Respublikasi sportni rivojlantirish vazirligining 2024-yil 16-apreldagi 03-16/3797-son ma’lumotnomasi). Natijada yosh tennischilarni texnik tayyorgarligi umumiy hisobda 15,5% ga yaxshilanishi orqali JWS MASTERS musobaqasida 1 o‘rinni egallashgan.
