Асқарова Манзура Бахтиёр қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Салоҳиддин Тошкандий “Темурнома” асарининг лингвомаданий тадқиқи”, 10.00.01-О ъзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Fil2809.
Илмий раҳбар: Абдураҳманов Шавкатжон Ашурович, филология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Fil.76.04.
Расмий оппонентлар: Искандарова Шарифа Мадалиевна, филология фанлари доктори, профессор; Мадраҳимов Илҳомжон Собирович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Салоҳиддин Тошкандиунинг “Темурнома” асарида қўлланган лисониу бирликларни лингвомаданиу жиҳатдан очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“Темурнома” асаридаги лисониу бирликларнинг лингвокултурологик бирлик сифатидаги мавқеуи, лингвомаданиу бирликлар семантикаси, шунингдек, асардаги миллиу-маданиу хосланишни ифодаловчи лисониу бирликларнинг таснифи, прагматик, лингвокултурологик, гендеролингвистик омиллари асосланган;
“Темурнома” матнида қўлланган муқобилсиз лексика – миллий реалийалар, хосланган бирликлардаги миллиу-маданиу белгиларнинг ассоциатив, этнолисоний ва ментал белги-хусусиятлари аниқланган;
миллиу-маданиу бўуоққа ега ўхшатишлар, конотатив маъно кўрсаткичлари, мификлаштирилган тил бирликлари таснифланиб, коннотативлик ва ўхшатиш еталонларининг лингвомаданиу кодлари тарихиу-ижтимоиу, маданиу белгилари лисоний қонунийатлар орқали воқейланганлиги исботланган;
асарда антропонимик бирликлар, нутқиу муомала ва нутқиу етикетнинг гендер муносабатлари, прецедент номларнинг лингвистик, лингвомаданий хусусийатлари, ҳудудиу, етник, тарихиу, ментал жиҳатдан лингвомаданий аспект орқали далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот натижаларининг жориу қилиниши. Салоҳиддин Тошкандий “Темурнома” асарининг лингвомаданий хусусийатларини тадқиқ етиш орқали олинган илмий натижалар асосида:
“Темурнома” асаридаги лисониу бирликларнинг лингвокултурологик бирлик сифатидаги мавқеуи, лингвомаданиу бирликлар семантикаси, шунингдек, асардаги миллиу-маданиу хосланишни ифодаловчи лисониу бирликларнинг таснифи, прагматик, лингвокултурологик, гендеролингвистик омиллари асосланган ўринларидан Давлат илмий техник дастурлари доирасидаги 2020-2022-йилларга мўлжалланган ИЛ-21091433. “Ўзбек реалийаларига оид мақолалар базаси платформаси”ни йаратиш (Википедийа електрон енциклопедийаси мезонлари асосида)” бўйича амалий лойиҳа доирасида фойдаланилган (Тошкент давлат ўзбек тили ва адабийоти университетининг 2024-йил 20-июндаги 04/1-1601-сон маълумотномаси). Натижада електрон платформа лингвомаданий тадқиқотларга доир йанги назарий қарашлар билан бойитилган;
“Темурнома” матнида қўлланган муқобилсиз лексика – миллий реалийалар, хосланган бирликлардаги миллиу-маданиу белгиларнинг ассоциатив, этнолисоний ва ментал белги-хусусиятлари аниқланган ҳамда миллиу-маданиу бўуоққа ега ўхшатишлар, конотатив маъно кўрсаткичлари, мификлаштирилган тил бирликлари таснифланиб, коннотативлик ва ўхшатиш еталонларининг лингвомаданиу кодлари тарихиу-ижтимоиу, маданиу белгилари лисоний қонунийатлар асосида воқейланганлиги исботланган фикрлар ва хулосалардан Давлат илмий-техник дастурлари доирасидаги 2022-2023-йилларга мўлжалланган ИЛ-21091506 – “Ўзбек исмларининг изоҳли имло лугʻати ва мобил иловасини йаратиш” бўйича амалий лойиҳа доирасида фойдаланилган (Тошкент давлат ўзбек тили ва адабийоти университетининг 2024-йил 20-июндаги 04/1-1600-сон маълумотномаси). Натижада иловада қўлланган антропонимик бирликларнинг семантик хусусийатига доир изоҳлар ҳамда талқинлар мукаммаллашган;
асарда антропонимик бирликлар, нутқиу муомала ва нутқиу етикетнинг гендер муносабатлари, прецедент номларнинг лингвистик, лингвомаданий хусусийатлари, ҳудудиу, етник, тарихиу, ментал жиҳатдан лингвомаданий аспект орқали далилланган хулосалардан 2023-2024-йилларда ЎзМТРК “Ўзбекистон тарихи” телерадиоканалининг “Тақдимот” кўрсатуви ссенарийсини йозишда фойдаланилган. (Ўзбекистон телерадиокомпанийасининг “Ўзбекистон тарихи” телерадиоканали давлат муассасасининг 2024-йил 13-июндаги 06-28-641-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатув ва эшиттиришларнинг илмий савияси ошиб, тингловчи ва томошабинлар тарихий асарлар лисоний ва лингвомаданий хусусийатларига доир билим ва тасаввурлари бойитилган.