Атабоев Исроилжон Мирза ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инглиз ва ўзбек тилларида “таъна-дашном” консептининг воқеаланиши”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.4.PhD/Fil2925.
Илмий раҳбар: Рустамов Илхом Турсунович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори(PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат транспорт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01(бир марталик илмий кенгаш).
Расмий оппонентлар: Тешабоева Зиёда Қодировна, филология фанлари доктори, профессор; Насруллаева Нафиса Зафаровна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек этножамиятларида “таъна-дашном” консептидан фойдаланишдаги универсал ва фарқли жиҳатларни шакллантирувчи коммуникатив омилларнинг миллий-маданий хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
таъна-дашном консепти билан боғлиқ коммуникатив категориялар ва турли лингвистик консептлар аниқланиб, умумлаштирилган ва “таъна-дашном” мулоқот ҳодисаси нутқ стратегияси сифатида асосланиб, уларнинг таркибий тузилмасидаги этноспецифик хусусиятлари очиб берилган;
инглиз ва ўзбек тилидаги “таъна-дашном”га оид матнларни таҳлил қилиш асосида танбеҳ беришнинг типик усуллари, лексик, стилистик ва синтактик омилларининг вазифалари асосланган;
инглиз ва ўзбек нутқий вазиятларида таъна-дашном олувчи томонидан билдирилган ҳиссий ва экспрессив муносабатлар миллий ҳамда маданий характерга эга эканлиги далилланган;
“таъна-дашном” коммуникатив мақсадига эришишда нигоҳ, юз ифодаси ва сукут каби паралингвистик воситаларнинг миллий ва маданий хусусиятлари очиб берилиб, “таъна-дашном” консептини сукут орқали билвосита ифодалашнинг психологик самараси аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларида таъна-дашном консептининг воқеаланишини тадқиқ қилиш бўйича олинган натижалар асосида:
инглиз ва ўзбек нутқий вазиятда таъна-дашном олувчи томонидан билдирилган ҳиссий ва экспрессив муносабатлар миллий ва маданий характерга эга эканлиги далилланганлиги ҳамда инглиз ва ўзбек тилидаги “таъна-дашном”га оид матнларни таҳлил қилиш асосида танбеҳ беришнинг типик усуллари, лексик, стилистик ва синтактик омилларнинг вазифалари асосланганлиги ҳамда тадқиқот ишининг амалий аҳамияти тадқиқот материаллари ва хулосаларидан қиёсий тилшунослик, таржимашунослик ва лексикологияда фойдаланиш мумкинлигига оид илмий хулосалардан Ўзбекистон Миллий университетида 2021-2022-йиллар давомида бажарилган “Давлат ва нодавлат мактабгача таълим ташкилотларида инглиз тили ўқитувчиларининг касбий компетенсиясини ошириш курси учун электрон платформа яратиш (Пре-счоолПДП)” мавзудаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий университетининг 2024-йил 10-январдаги №04/11-9-сонли маълумотномаси). Натижада илмий хулосалар асосида инглиз ва ўзбек тилидаги “таъна-дашном”га оид матнларни таҳлил қилиш асосида танбеҳ беришнинг типик усуллари, лексик, стилистик ва синтактик омилларнинг вазифаларига оид материаллар билан бойитилган;
ёзувчилар асарларидан олинган иқтибослар асосида “таъна-дашном”ни сукут орқали билвосита ифодалашнинг психологик самарасига доир илмий хулосалардан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг Халқаро алоқалар ва бадиий таржима бўлимида фойдаланилган (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг 2023-йил 16-ноябрдаги 01-03/3080-сонли маълумотномаси). Натижада бадиий таржима бўлимини маълум даражада илмий лексика билан бойитиш билан бир қаторда, ҳар икки тилда хилма-хилликнинг мавжудлигига оид, таржима борасида назарий муаммоларнинг ечими сифатида хизмат қилган;
тилшуносликка оид илмий-амалий ва чоғиштирма таҳлиллар, фикр мулоҳазаларидан, жумладан, “таъна-дашном семантик майдони” тушунчасини ифодаловчи воситалар таркибини аниқлаш, таъна-дашном семантик майдони тушунчасини ташкил этувчи воситаларнинг лисоний, типологик хусусиятлари ўрганишга оид таклиф ва хулосалардан “Ассалом, Ўзбекистон!” ва “Тилга эътибор” кўрсатуви ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 15-ноябрдаги №06-28/1796-сонли маълумотномаси). Натижада таъна-дашном консептининг ўзига хос хусусиятлари ва кўплаб келтирилган фикр-мулоҳазалар кўрсатув илмий савияси ошишига хизмат қилган.