Atakulova E’tikodxon Saloxitdinovna
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Milliy matbuot istiqbolini belgilashda zamonaviy polemikaning o‘rni”, 10.00.09 – Jurnalistika (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.3.PhD/Fil3938.
Ilmiy rahbar: Toshpo‘latova Nazira Qurbonovna, filologiya fanlari nomzodi, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti, PhD.03/30.12.2019.Fil.14.01.
Rasmiy opponentlar: Mamatova Yoqutxon Muhammadjonovna, filologiya fanlari doktori; Doniyorov Salim Musurmonovich, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD).
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi polemika tushunchasi, uning ta’rifi, tasnifi, bahsning boshqa turlaridan farqi, zamonaviy mediadagi o‘rnini matbuotda chop etilgan bahs-munozarali maqolalar orqali ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ommaviy kommunikatsiyalar rivojida polemikaning o‘rni, eristika, sofistika, dialektika kabi tarixiy ko‘rinishlari mavjudligi jadid matbuotida namoyon bo‘lishi asoslangan;
polemika talablaridan kelib chiqib bahsda qatnashayotgan tomonlarning “proponent” yoki “opponent” rollarida namoyon bo‘lishi milliy nashrlarda chop etilgan bahs-munozarali maqolalar orqali dalillangan;
yangi O‘zbekiston sharoitida so‘z va matbuot erkinligi mavjudligini namoyon etishda polemik maqolalardagi erkin fikrni bildira olish, tanqidiy tafakkurni rivojlantirish, plyuralizm kabi komponentlar muhimligi aniqlangan;
yangi texnologiyalar sharoitida matbuotning yashab qolishi masalasi atrofida kechgan bahs-munozaralar mavzularga qarab dalillanib, auditoriyani xabardor qilish, tanqidiy fikrlashga undash orqali yangi bilimga ega bo‘lishda makon va zamon kategoriyasi ahamiyasizligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining amaliyotga joriy etilishi. Milliy matbuot istiqbolini belgilashda polemikaning o‘rni va milliy mass-mediaga integratsiyalashuvi borasidagi xulosa va amaliy takliflar asosida:
gazetada ko‘tarilgan bahslarni takomillashtirish, jozibasini oshirish maqsadida polemik maqolaning tili va uslubi borasida ishlab chiqilgan tavsiyalardan shuningdek, polemik maqolaga sarlavha qo‘yishning zamonaviy talablari va uni keltirib chiqarayotgan ilmiy-nazariy xulosalardan “Ishonch” va “Ishonch-Doverie” gazetalari tahririyati faoliyatida foydalanilgan. (O‘zbekiston kasaba uyushmalari federatsiyasi 2024-yil 1-aprel ISh-06/455 sonli ma’lumotnomasi hamda “Ishonch” gazetasining 2024-yil 1-apreldagi 27-sonli dalolatnomasi). Natijada, gazetada chop etilgan polemik maqolalar podkast, onlayn chat, anons ko‘rinishida gazeta saytiga berib borish borasidagi takliflar qo‘llab-quvvatlandi va gazeta sayti faoliyatini samarali yo‘lga qo‘yish jarayoniga tatbiq etilgan;
axborotlashgan jamiyatda auditoriya e’tiborini qaratishning samarali usullaridan biri polemik maqolalarni chop etish orqali jamiyatda plyuralizm va tanqidiy tafakkurni rivojlantirish, polemik maqolalarda “propanent” va “opponent” kabi tomonlarning bo‘lishi kabi xulosa va tavsiyalardan “Oyina.uz” portali faoliyatini samarali yo‘lga qo‘yish jarayoniga tatbiq etilgan (Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi 2024-yil 21-iyun 02-945-son ma’lumotnomasi hamda “Oyina.uz” portalining 2024-yil 21-iyundagi 27-son dalolatnomasi). Natijada, yangi tendensiya sifatida kirib kelgan ovozli chat loyihasini tashkillashtirish va polemik kontentlar ta’sirchanligini oshirishga erishilgan;
davriy nashrlarga auditoriya e’tiborini qaratish, plyuralizm va tanqidiy tafakkurni o‘stirish borasida nashrlarda polemik maqolalarga o‘rin berish bo‘yicha ishlab chiqilgan taklif va tavsiyalardan “Hurriyat” gazetasi tahririyati faoliyatida joriy etilgan. (O‘zbekiston jurnalistlar uyushmasining 2024-yil 1-apreldagi 02/18-22-son ma’lumotnomasi hamda “Hurriyat” gazetasining 2024-yil 1-apreldagi ISh-06/455-son dalolatnomasi). Natijada, bir davriy nashrda boshlangan bahsni boshqa gazetalarda qo‘llab-quvvatlanishi, takomillashishida Jurnalistlar uyushmasi yo‘naltiruvchi pozisiyada gavdalanishi bo‘yicha keltirilgan taklif doirasida choratadbirlar ishlab chiqishda foydalanilgan; partiya nashrlarida chop etilayotgan polemik maqolalarning ilmiy-nazariy asoslari, saylov oldi jarayonlarida partiya faoliyatini samarali tatbiq etish, targ‘ibot usuli sifatida polemikaning amaliy ahamiyati tushuntirildi. Maqola janrining bir turi sifatida tili va uslubi borasida ishlab chiqilgan tavsiyalardan, muallif yondashuvi, shuningdek, polemik maqolaga sarlavha qo‘yishning zamonaviy talablari va ko‘tarilgan muammoni hal qilishdagi roli doirasidagi taklif va tavsiyalardan “XXI asr” gazetasi faoliyatida joriy etilgan (O‘zbekiston Liberal-demokratik partiyasining 2024-yil 4-aprel 01-27/189-son ma’lumotnomasi hamda “XXI asr” gazetasi 2024-yil 4-apreldagi 26/01-son dalolatnomasi). Natijada, tanqidiy fikrlash, plyuralizm, targ‘ibot rivojida polemik maqolaning ahamiyati davriy nashrlar uchun ijobiy samara berishi borasidagi kasbiy bilimlar mustahkamlashga erishilgan.