Nasimova Iroda Ziyodulla qizining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Publisistika janrlarning zamonaviy interpretatsiyasi”, 10.00.09 – Jurnalistika (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.1.PhD/Fil1693.
Ilmiy rahbar: Toshpo‘latova Nazira Qurbonovna, filologiya fanlari nomzodi, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti, PhD.03/30.12.2019.Fil.14.01.
Rasmiy opponentlar: Masharipova Tamara, filologiya fanlari doktori; Karimov Amrullo, filologiya fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston milliy universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi zamonaviy onlayn media muhitida badiiy-publisistik janrlarning o‘zgarishi va moslashuvi, internet-publisistikasi janrlarini aniqlash, ularning an’anaviy publisistika janrlari bilan mushtarakligi va o‘ziga xos xususiyatlarini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
janrlar nazariyasi tarkibida internet-publisistikasi va ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan muammoning ijtimoiy tarmoqlarda shakllangan turi publisistika 2.0 tushunshalarining ta’rifi ishlab shiqilib, ularning raqamli muhit sharoitida yangi media resurslari orqali tasvir va ta’sir imkoniyatlari kengaygan, formati, tili, uslubi jihatdan takomillashgan an’anaviy publisistik janrlarning modifikatsiyasi ekanligi dalillangan;
internet jurnalistikasida multimedia vositalarining qo‘llanishi tufayli janrlar orasida transformatsiya jarayonlarining sodir bo‘lishi va internet muhitidagi yangi formatlar storytelling, longrid, veb dokumentalistika kabilar veb-janrlarga aylangani isbotlangan;
publisistik janrlarning onlayn mediaga interpretatsiyasida an’anaviy va internet publisistikasining o‘zaro universal va farqli jihatlari, ularning shakl va mazmuni, ekspressiv-emotsional imkoniyatlarning auditoriya va axborot samaradorligiga konseptual ta’siri dalillangan;
OAV kommoditizatsiyasi jarayonida axborotga tovar nuqtayi nazaridan qarab, publisistik materiallarni monetizatsiya qilishning zamonaviy hamda kolloborativ usullari ishlab shiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining amaliyotga joriy etilishi. Publisistik janrlarning zamonaviy interpretatsiyasini tadqiq qilish jarayonida olingan ilmiy natija va xulosalar asosida:
an’anaviy publisistik janrlar internet muhitiga onlayn kontentda yangi formatlar (storytelling, longrid, veb dokumentalistika kabilar) veb-janrlarga aylangani isbotlangani hamda badiiy publisistik janrlarga multimedia vositalarining qo‘llanishi tufayli shakl va mazmundagi o‘zgarishlarning sodir bo‘lishiga oid xulosalar “Oyina.uz” portali faoliyatiga tatbiq etilgan (“Respublika ma’naviyat va ma’rifat markazi”ning 2024-yil 21-fevraldagi /01/15-193-son ma’lumotnomasi). Natijada “Oyina.uz” axborot-tahliliy portalida publisistik janrlardan biri bo‘lgan osherkning multimediaviy (longrid, storytelling, veb-hujjatli film) formatdagi optimallashtirilgan turlari nashr etilgan va jurnalistlar hamda kontent yaratuvshilar malakasini oshirishda muhim manba vazifasini bajargan;
internet jurnalistikasida multimedia vositalarining qo‘llanishi tufayli janrlar orasida transformatsiya jarayonlarining sodir bo‘lishi va bu onlayn kontent yaratishda o‘ziga xos tajriba va bilimlarni taqozo etishi aniqlangani, internet publisistikasida janrlar tasnifi, xorij internet nashrlarida qo‘llanilayotgan zamonaviy tendensiyalar bo‘yisha taklif va mulohazalardan O‘zbekiston Milliy axborot agentligining internet nashri faoliyatida foydalanilgan (“uza.uz” saytining 2024-yil 6-iyundagi 01-23/613-son ma’lumotnomasi). Natijada internet saytlarida “multimediaviy loyihalar bo‘yisha alohida bo‘lim tashkillashtirish yoki laboratoriya oshish zaruriyati” o‘rganilgan, bu esa tahririyat faoliyatini takomillashuviga va jurnalistlarning kasbiy mahoratini oshishiga yordam bergan;
janrlar nazariyasi tarkibida internet-publisistika, publisistika 2.0 tushunshalarining ta’rifi ishlab shiqilib, ularning ijtimoiy fikrni shakllantirishdagi o‘rni va ahamiyati dalillangani hamda publisistik janrlarning konvergensiya jarayonida internetning an’anaviy janrlar tizimiga ta’siri, multimedia vositalarining qo‘llanishi tufayli shakl va mazmundagi o‘zgarishlarni joriy qilish borasidagi ilmiy-nazariy tavsiyalardan “Yoshlik” jurnali faoliyatida foydalanilgan (O‘zbekiston Yozuvshilar uyushmasining 2024-yil 13-martdagi 01-03/304-son ma’lumotnomasi). Natijada zamonaviy konvergent tahririyatlarda milliy kontent yaratish va auditoriyaning sifatli vizual axborot berish muammosi, publisistik matn yozish texnikasini kushaytirish, tahririyat xodimlari ushun zamonaviy formatda materiallar tayyorlashning muvaffaqiyatli usullari ish jarayonida qo‘llanilgan va materiallarni multimediaviy uslubda uzatish samaradorligi ortgan.
ommaviy axborot vositalarining har bir turida kommoditizatsiya jarayoni yo‘lga qo‘yilishi lozimligi, bu tendensiyani zamonaviy publisistik janrlarga ham qo‘llash mumkinligi to‘g‘risida takliflardan O‘zbekiston jurnalistlari uyushmasi o‘z faoliyatida foydalanilgan (O‘zbekiston Jurnalistlari uyushmasining 2024-yil 14-iyundagi 02-18/199-son ma’lumotnomasi). Natijada tahririyatlar faoliyatini multimediaviy jihatdan o‘rganish ushun kerakli manba sifatida xizmat qilgan.