Nurmuxammedov Bahodir Shakarboevichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
“Qo‘shrabot tumani toponimlarining struktur-semantik va lingvomadaniy tadqiqi”, 10.00.01 – O‘zbek tili (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2020.4.PhD/Fil1413.
Ilmiy rahbar: Pardaev Azamat Baxronovich, filologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat chet tillar instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universiteti, DSc.03/30.12.2019.Fil.02.03.
Rasmiy opponentlar: Qilichev Bayramali Ergashovich, filologiya fanlari doktori, professor; Temirov Sherali Abdixalilovich, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Yetakchi tashkilot: Qarshi davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi Qo‘shrabot tumani toponimlarining nomlanish tamoyillarini asoslash hamda tarixiy-etimologik, struktur-semantik va lingvomadaniy xususiyatlarini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Qo‘shrabot tumani toponimlarining xalq tarixi, madaniyati, ijtimoiy munosabat va tabiiy-geografik omillar bilan bog‘liq Urganji, So‘poqsoy kabi semantik va Begmat boboning artezani singari so‘z birikmali hamda  gap strukturali Begman o‘ldi, Xotin qochdi kabilarning lingvomadaniy, grammatik xususiyatlari ochib berilgan;
Qo‘shrabot tumanining Ijgant, Mijg‘on, Ustuk, Saraskan kabi toponimlari etimologiyasi “Boburnoma” asari va boshqa tarixiy manbalar asosida oydinlashtirilib, hudud toponimlaridan mifologik asosli Qirchilton, Galajin kabilar hamda etnonimlar tarkibidagi qora, ko‘k, sariq va oq uzvlarning lingvomadaniy belgilari shakllanishida shaxs omilining muhim o‘ringa egaligi aniqlangan;
Qo‘shrabot tumani toponimlarining leksik-semantik va grammatik modellari shakllanishida Aymattepa, Tozg‘ora kabi urug‘ nomlari, Tilov piskan, Faxri katak kabi antroponimlar, tepa, gaza, soy kabi topoleksemalar asos bo‘lganligi, umumiy areal toponimik birliklarning ko‘pchiligi turkiy etnonimlar asosida yasalganligi dalillangan;
Qo‘shrabot tumani toponimlarining struktur-grammatik tiplari aniqlanib, ularning lingvistik tabiatiga xos onomamorfemik, onomamorfologik, affiksatsiya, konversiya, transonimizatsiya xususiyatlari dalillangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. O‘zbek tilidagi hududiy toponimlarni tadqiq etish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
Qo‘shrabot tumani toponimlarining xalq tarixi, madaniyati, ijtimoiy munosabat va tabiiy-geografik omillar bilan bog‘liq lingvomadaniy, grammatik xususiyatlari asosidagi xulosalardan I-204-4-5 raqamli “Ingliz tili mutaxassislik predmetlaridan axborot-kommunikatsion texnologiyalari asosida virtual resurslar yaratish va o‘quv jarayoniga joriy etish” nomli innovatsion tadqiqotlar loyihasi doirasida foydalanilgan (Samarqand davlat chet tillar institutining 2022-yil 19-yanvardagi 81/30.02.01-son ma’lumotnomasi). Natijada toponimlar tadqiqi, xalq madaniyati bilan bog‘liq jihatlari, lingvomadaniy xususiyatlarini o‘rganish yuzasidan olib borilgan tadqiqotlar ilmiy salohiyatini oshirishga xizmat qilgan;
Qo‘shrabot tumani toponimlari etimologiyasi “Boburnoma” asari va boshqa tarixiy manbalar asosida oydinlashtirilib, hudud toponimlaridan mifologik asosli etnonimlar tarkibidagi qora, ko‘k, sariq va oq uzvlarning lingvomadaniy belgilari shakllanishida shaxs omilining muhim o‘ringa egaligiga oid xulosalardan Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazining “O‘zbekiston – bag‘ri keng diyor” kitob albomi hamda “O‘rta sharq allomalari” kitobida foydalanilgan (Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazining 2023-yil 10-maydagi 02/22-son ma’lumotnomasi). Natijada muqaddas joy va ziyoratgohlarning etimologiyasi, toponimik maqomini ifoda etuvchi manbalar boyigan;
Qo‘shrabot tumani toponimlarining leksik-semantik va grammatik modellari shakllanishida Aymattepa, Tozg‘ora kabi urug‘ nomlari, Tilov piskan, Faxri katak kabi antroponimlar, tepa, gaza, soy kabi topoleksemalar asos bo‘lganligi, umumiy areal toponimik birliklarning ko‘pchiligi turkiy etnonimlar asosida yasalganligi haqida chiqarilgan xulosalardan “Qo‘shrabot tumani toponimlarining izohli lug‘ati” nashr ettirildi (ISNB 978-9943-9517-3-0). Natijada toponimlar modellari, onomastik konversiya, transonimizatsiya kabi terminlarga doir izohlar va tahlillar muayyan fanlarning o‘quv materiallarini mukammallashtirishga xizmat qilgan;
Qo‘shrabot tumani toponimlarining struktur-grammatik tiplari aniqlanib, ularning lingvistik tabiatiga xos onomamorfemik, onomamorfologik, affiksatsiya, konversiya, transonimizatsiya xususiyatlari asosida O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi Samarqand viloyat bo‘limining “Javondagi javohir” korsatuvi hamda viloyat radiosining “Samarqand sadosi” eshittirishi ssenariysini tayyorlshda foydalanilgan (Samarqand viloyat teleradiokompaniyasining 2022-yil 28-yanvardagi 01-11/28-son ma’lumotnomasi). Natijada ilmiy-ma’rifiy ahamiyatga ega tavsiyalardan teleko‘rsatuvlar uchun tayyorlangan materiallarning mazmuni mukamallashtirilib, ilmiy dalillarga boy bo‘lishiga erishilgan va ko‘rsatuvning ilmiy-ommaboplik xususiyati oshirilgan.