Pirnazarova Manzura Matnazarovnaning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Omon Matjon she’riyati badiiyati”, 10.00.02 – O‘zbek adabiyoti (XX asr o‘zbek adabiyoti va hozirgi adabiy jarayon) (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.1.DSc/Fil.353.  
Ilmiy maslahatchi: Kaxramanov Kurdash Yalgashevich, filologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Urganch davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01.
Rasmiy opponentlar: Quvvatova Dilrabo Xabibovna, filologiya fanlari doktori, professor, Sabirdinov Akbarali G‘afurovich, filologiya fanlari doktori, professor; Hasanov Shavkat Ahadovich, filologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Chirchiq davlat pedagogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II.Tadqiqotning maqsadi Omon Matjon she’riyati badiiyati orqali shoirning obraz yaratish, kompozision yaxlitlik va xilma-xil syujet usullarini topa bilish mahoratini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Jahon va o‘zbek adabiyotshunoslikda badiiylik muammolari, uning talab va mezonlari inson ruhiyati, muhiti, ijtimoiy-siyosiy holati kabilarga ko‘ra o‘zgarib turishi, shuning uchun badiiylik faqat adabiyot ilmiga emas, ruhshunoslik, jamiyatshunoslik bilan ham bog‘liq tushuncha ekani Omon Matjon ijodi misolida aniqlangan;
Omon Matjon ijodining obraz va obrazlilik xarakterli jihatlari uning xalq og‘zaki ijodi, mumtoz adabiyot, Evropa xalqlari adabiyotini yaxshi bilishi, ulardan samarali foydalanishi samarasi ekani; bu esa o‘z navbatida shoir she’riyatida falsafiylikni kuchaytirib, ijtimoiy ruhning yana ham jonlanishiga olib kelgani isbotlangan;  
shoir ijodidagi timsollar tizimining katta qismini o‘zbek xalq og‘zaki ijodi, mumtoz adabiyotimizda taomilda bo‘lgan timsollar tashkil qilishi tabiiy bo‘lib, ular ijodkorga o‘z ijtimoiy-siyosiy va intim hislarini xalqqa yana ham tushunarliroq va badiiy ko‘rkam shaklda bayon etish imkonini bergan bo‘lsa, muxtara’ (shoirning o‘zi tomonidan yangilik sifatida qo‘llangan) timsollar davr ruhiyati aksi sifatida yuzaga kelgani isbotlangan;     
Omon Matjon asarlarida Alisher Navoiy an’analari ko‘lami shoirning Navoiy dahosiga ehtiromi, uning merosidan qay darajada bahramandligi, o‘tmish va bugunning ijtimoiy-ma’naviy qiyofasidagi umumiylikni teran nigoh bilan ko‘ra olganligi, mumtoz va zamonaviy adabiyotning o‘ziga xos bog‘liq nuqtalarini to‘g‘ri topa olgani kabi omillar natijasi ekani dalillangan;
shoir ijodida janriy yangilanishlar, dostonchilikdagi o‘ziga xos badiiy mahorati, an’anaviylik, she’riy qissasida ijtimoiy muammolarning badiiy ifodasi hamda dramaturgiyadagi Najmiddin Kubro, Beruniy, Pahlavon Mahmud singari tarixiy shaxslar obrazini yaratishdagi badiiy mahorati asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Omon Matjon she’riyati badiiyati tadqiqi bo‘yicha olingan natijalar asosida:
Jahon va o‘zbek adabiyotshunosligida badiiylik muammolari, uning talab va mezonlari inson ruhiyati, muhiti, ijtimoiy-siyosiy holati kabilarga ko‘ra o‘zgarib turishi, badiiylik faqat adabiyot ilmiga emas, ruhshunoslik, jamiyatshunoslik bilan ham bog‘liq tushuncha ekanini Omon Matjon ijodi misolida yoritib berilgan  ilmiy-nazariy xulosalardan  Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetida 2017-2020-yillarda bajarilgan “OT-FI-030 raqamli “O‘zbek adabiyoti tarixi” ko‘p jildlik (7 jild) monografiyasini nashr etish” mavzusidagi fundamental loyihada foydalanilgan (Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2023-yil 16-dekabrdagi 01/4-2720-raqamli ma’lumotnomasi). Natijada, shoir she’riyatida falsafiylik masalalari, ijodkor dostonlarida Navoiy an’analari hamda to‘rtliklaridagi mumtoz mavrusiylik, “Ming bir yog‘du”, “Qush yo‘li” asarlarining mumtoz adabiyot ta’siri ekani, vorisiylik va yangilanish tizimi kabi masalalar ilmiy manba bo‘lib xizmat qilgan;
Omon Matjon ijodidagi obraz va obrazlilik kabi xarakterli jihatlar,  uning xalq og‘zaki ijodi, mumtoz adabiyotni yaxshi bilishi samarasi sifatidagi badiiy mahorati, shoir ijodidagi timsollar tizimining katta qismini o‘zbek xalq og‘zaki ijodi, mumtoz adabiyotimizdagi mavjud timsollar tashkil qilishi haqidagi ilmiy-nazariy xulosalardan Muhammad Al Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalar universiteti Urganch filialidagi 2021-2022-yillarga bajarilgan “Haft shuaro” majmuasini o‘rganish orqali XIX asr Xorazm  vohasining  milliy-ma’naviy  merosini tadqiq qilish va (o‘zbek, rus, ingliz  tillarida) elektron ilovasini yaratish” mavzusidagi II -402104155 raqamli amaliy loyihasida foydalanilgan (Muhammad Al Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalar universiteti Urganch filialining 2023-yil 6-dekabrdagi 1477-raqamli ma’lumotnomasi). Natijada shoirning ilk ijodi namunalaridan to umri davomida yozilgan asarlaridagi obraz va obrazlilik hamda mumtoz adabiyot an’analarining yangi o‘zbek she’riyatidagi o‘rni, takomili va istifoda etilish darajasining ijtimoiy-estetik sabablari, Omon Matjonning ulug‘ salaflar ijodiga  murojaati masalalarini aniq baholash imkoniga asos bo‘lgan;
shoir ijodida janriy yangilanishlar, dostonchilikdagi o‘ziga xos badiiy mahorati, an’anaviylik, she’riy qissasida ijtimoiy muammolarning badiiy ifodasi hamda dramaturgiyadagi Najmiddin Kubro, Beruniy, Pahlavon Mahmud singari tarixiy shaxslar obrazini yaratishdagi badiiy mahorati kabi masalalar xususidagi nazariy xulosalardan Turkiya Jumhuriyati Artvin Choruh universitetida 2017-2021-yillarda bajarilgan “Abdulla Qahhor - hikoyanavis”, “O‘zbek yozuvchisi Pirimqul Qodirov romannavisligi” va boshqa o‘zbek adabiyotini yoritishga bag‘ishlangan loyihada foydalanilgan (Turkiya Jumhuriyati,  Artvin Shahar, Artvin Choruh universitetining 2024-yil 11-iyuldagi E.5649-raqamli ma’lumotnomasi). Natijada, tadqiqotchining “Aman Metcan sanati hakkinda”, “Omon Matjon ijodida epiklik” kabi ilmiy maqolalaridagi ilmiy xulosalar va shoirning “Gaplashadigan vaqtlar” she’riy qissa janri tabiatiga olib kirgan yangiliklari kabi ma’lumotlardan nazariy xulosalar tayyorlashda, shuningdek, tarixni badiiy talqin qilishda ijodkorning o‘ziga xos badiiy mahorati xususidagi nazariy qarashlardan  Artvin Universiteti talabalariga turkiy xalqlar adabiyotini o‘qitishda foydalanilgan;  
Omon Matjon asarlarida Alisher Navoiy an’analari ko‘lami kengligi shoirning Navoiy dahosiga ehtiromi ekanligi va buyuk daho merosidan qay darajada bahramandligi haqidagi mulohazalardan, shoirning o‘tmish va bugunning ijtimoiy-ma’naviy qiyofasidagi umumiylikni teran nigoh bilan ko‘ra olganligi, mumtoz va zamonaviy adabiyotning o‘ziga xos bog‘liq nuqtalarini to‘g‘ri topa olgani kabi badiiy mahorati xususidagi ilmiy-nazariy xulosalardan Ozarbayjon Respublikasi AMEAsining  “60-yillar adabiyoti” ijod kontekstida” mavzusidagi loyihasida foydalanilgan (AMEA Nizomiy Ganjaviy nomidagi Adabiyot instituti “Ozarbayjon-Turkmaniston-O‘zbekiston adabiy aloqalar bo‘limi” mudirining  2024 yil 05-iyuldagi  041/178-raqamli ma’lumotnomasi). Natijada,  “Omon Matjon ijodida tarixiy mavzu”, “To‘rtliklardagi mumtoz an’analar”, “Nega men?!” dostonida ijtimoiy motivlar”  kabi ilmiy maqolalardagi ma’lumotlardan Akademiya magistrlariga turkiy xalqlar adabiyotini o‘qitishda foydalanilgan;
Omon Matjon she’riyati badiiyati bilan bog‘liq bo‘lgan an’anaviy timsollar tizimi ijodkorga o‘z ijtimoiy-siyosiy va intim hislarini xalqqa yana ham tushunarliroq va badiiy ko‘rkam shaklda bayon etish imkonini bergani, muxtara timsollar davr ruhiyati aksi sifatida yuzaga kelgani haqidagi mulohazalardan Xorazm teleradiokompaniyasida “Assalom, Xorazm”, “Adabiy muhit” kabi ko‘rsatuv va eshittirishlar dasturini tayyorlashda foydalanilgan (Xorazm teleradiokompaniyasining 2024-yil 24-iyundagi 615-son ma’lumotnomasi va 2024-yil 24-iyundagi 611-son ma’lumotnomasi). Natijada, ko‘rsatuv va eshittirishlar ilmiy-ommabopligi ta’minlangan hamda yangi manbalar bilan boyitilgan.