Oripov Davronbek Ravshan o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.  
“Dada Qo‘rqut” hamda “O‘g‘uznoma” kitobiy eposlarining o‘zaro qiyosiy tahlili, 10.00.08 – Folklorshunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Fil2666.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti.
Ilmiy rahbar: Rahmonov Nasimxon Asqarovich, filologiya fanlari doktori, professor.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: O‘zR FA O‘zbek tili, adabiyot va folklori instituti, DSc.02/30.12.2019.Fil.46.02.
Rasmiy opponentlar: Sariev San’at, filologiya fanlari doktori, dotsent; Palimbetov Kamalbay, filologiya fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Toshkent amaliy fanlar universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi o‘rta asrlar bebaho o‘g‘uz yodnomasi bo‘lgan “Dada Qo‘rqut”dagi syujet va motivlarning “O‘g‘uznoma” kitobiy eposidagi syujet hamda motivlar, obrazlar tizimidagi umumiylik bilan aloqadorligini asoslab berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
“Dada Qo‘rqut”ning qo‘lyozma nusxalariga asoslangan Samat Alizoda hamda Tofiq Hojiev tomonidan tayyorlangan “Kitabi Dada Qo‘rqut” nashri “O‘g‘uznoma”ning uyg‘ur yozuvidagi asl matniga asoslangan A.Sherbakning “Oguzname. Muxabbatname” kitobidagi transkripsiya variantiga muqoyasa qilinib, matniy, janriy, lisoniy xususiyatlari oydinlashtirilgan;
“Dada Qo‘rqut” va “O‘g‘uznoma” kitobiy eposlari turkiy xalqlarning “Edigo”, “Oshiq G‘arib va Shohsanam”, “Oshiq Alband”, “Sayyod va Hamro”, “Huriliqo va Hamro”, “Asil va Karam”, “Royi Chin” kabi dostonlari bilan qiyosiy-tipologik, qiyosiy-tarixiy, lingvofolkloristik va matniy tahlil kabi usullarda ularning o‘zaro ta’sir masalasi ochiqlangan;
O‘g‘uznomalarning dastlabkisi bizning davrgacha etib kelmagan “Kitob axborvuloti Xuroson” (Xuroson hukmdorlari haqida axborot beruvchi kitob) asari ekani, eng so‘nggisi esa Fuad Ko‘pruli O‘g‘uznomasi yoxud To‘pqopi Saroyi O‘g‘uznomasi ekani, yana o‘rganilmagan o‘nga yaqin O‘g‘uznomalar mavjud ekani asoslangan;
“Dada Qo‘rqut” va “O‘g‘uznoma” kitobiy eposlaridagi dunyoni tasavvur qilishning mifologik asoslari va inonchlarga oid tasavvurlar bir-biriga o‘zaro mos kelishi, har ikki eposda ishlatilgan badiiy tasvir vositalari ham an’anaviy tarzda mushtaraklik kasb etishi dalillangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. “Dada Qo‘rqut” hamda “O‘g‘uznoma” kitobiy eposlarining o‘zaro qiyosiy tahlili bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
“Dada Qo‘rqut”ning qo‘lyozma nusxalariga asoslangan Samat Alizoda hamda Tofiq Hojiev tomonidan tayyorlangan “Kitabi Dada Qo‘rqut” nashri “O‘g‘uznoma”ning uyg‘ur yozuvidagi asl matniga asoslangan A.Sherbakning “Oguzname. Muxabbatname” kitobidagi transkripsiya variantiga muqoyasa qilinib, matniy, janriy, lisoniy xususiyatlari oydinlashtirilganligiga doir ilmiy-nazariy natijalaridan Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetida 2021-2023-yillarda bajarilgan PZ‒2020042022 “Turkiy tillarning lingvodidaktik elektron platformasini yaratish” mavzusidagi amaliy loyihani bajarishda foydalanilgan (Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2024-yil 01-maydagi 04/1-114-son ma’lumotnomasi). Natijada, qoraqalpoq xalq og‘zaki ijodiyotidagi eposlar tarkibidagi aforizmlarning ilmiy izohlarini tayyorlashga erishilgan;
“Dada Qo‘rqut” va “O‘g‘uznoma” kitobiy eposlari turkiy xalqlarning “Edigo”, “Oshiq G‘arib va Shohsanam”, “Oshiq Alband”, “Sayyod va Hamro”, “Huriliqo va Hamro”, “Asil va Karam”, “Royi Chin” kabi dostonlari bilan qiyosiy-tipologik, qiyosiy-tarixiy, lingvofolkloristik va matniy tahlil kabi usullarda ularning o‘zaro ta’sir masalasi ochiqlanganligiga doir ilmiy-nazariy natijalaridan Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetida 2021-2023-yillarda bajarilgan PZ‒2020042022 “Turkiy tillarning lingvodidaktik elektron platformasini yaratish” mavzusidagi amaliy loyihani bajarishda foydalanilgan (Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2024-yil 01-maydagi 04/1-114-son ma’lumotnomasi). Natijada, qoraqalpoq xalq og‘zaki ijodiyotidagi kitobiy eposlarning o‘ziga xos xususiyatlari va ularning dostonlarga ko‘rsatgan ta’siriga doir materiallarni takomillashtirishga erishilgan;
kitobiy eposlar va o‘zbek eposshunosligi an’analarini omma orasida keng targ‘ib qilishda dissertatsiyaning ilmiy-nazariy xulosalaridan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining “O‘zbekiston” teleradiokanalining “Oydin hayot live” ko‘rsatuvida foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston” teleradiokanalining 2023-yil 15-iyundagi 01-13/959-son ma’lumotnomasi). Natijada har ikki kitobiy eposning o‘zbek xalqiga ko‘rsatgan ta’siri, ahamiyati targ‘ib qilishga erishilgan;
“Dada Qo‘rqut” kitobiy eposining qo‘lyozma nusxalari va uning o‘rganilishi” deb nomlangan faslidan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining “Madaniyat va ma’rifat” telekanalidagi “Ochiq namoyish” ko‘rsatuvida foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “Madaniyat va ma’rifat” telekanalining 2022-yil 15-dekabrdagi 01.02-01/226-son ma’lumotnomasi). Natijada kitobiy eposlardagi an’analarning ta’lim-tarbiyadagi ahamiyatini keng targ‘ib qilishga erishilgan.