Мухаммадиев Дадахон Абдухамидовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): Замонавий ўзбек шеъриятида метафорик тафаккур табиати (Эшқобил Шукур ва Абдували Қутбиддин шеърлари асосида), 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Fil2454.
Илмий раҳбарнинг фамилияси, исми, шарифи, илмий даражаси ва унвони: Тўлаганова Санобар Панжиевна, филология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти, DSc.02/30.12.2019.Fil.46.01.
Расмий оппонентлар: Жабборов Нурбой Абдулҳакимович, филология фанлари доктори, профессор; Афоқова Нодира Маҳмудовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: ЎзР ФА Алишер Навоий номидаги Давлат адабиёт музейи.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади замонавий ўзбек шеъриятида метафорик тафаккур ва метафорик ифода диалектикаси ҳамда метафорик тафаккурнинг индивидуал услубларда воқеланишини Э.Шукур ва А.Қутбиддин шеърияти мисолида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
замонавий шеъриятда метафорик тафаккур тушунчаси илмий-назарий жиҳатдан асосланиб, метафорик тафаккурнинг ижодкор шуури ва руҳиятидаги мутаносиблиги исботланган;
муайян бир шеърнинг структурасини ташкил қилаётган “фаромуш боғ”, “ўкинч тилак”, “қизғалдоқ – она”, “оловли қучоқ”, “дунёни қаритиш” “етим қасос”, “дард тутган қабр”, “беш йиллик ўлим” каби метафоралар маъно ва туйғунинг уйғунлигини таъминлаб, Абдували Қутбиддин ва Эшқобил Шукур ижодида индивидуал ҳодиса бўлиши асосланган;
шоирнинг туркум шеърларида такрор қўлланиладиган “Осима” образининг индивидуал метафорага айланиш жараёни Абдували Қутбиддин шеърлари мисолида далилланган;
Эшқобил Шукурнинг муайян бир туркумга мансуб “Икки дунё оралиғидаги қофиясиз тушлар”, “Қалдирғочнинг кўзёшлари”, “Тўққизинчи феврал”, “Анжуман” “Кўнгил қушлари”, “Маматрайим бахши” каби шеърлари ифода тарзи, поетиc имкониятлари ва мазмун-моҳиятига кўра алоҳида метафора эканлиги исботланиб, “шеър-метафора” тушунчаси очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Замонавий ўзбек шеъриятида метафорик тафаккур табиати” (Эшқобил Шукур ва Абдували Қутбиддин шеърлари асосида) мавзусидаги тадқиқот бўйича олинган натижалардан:
замонавий шеъриятда метафорик тафаккур тушунчаси илмий-назарий жиҳатдан асосланиб, метафорик тафаккурнинг ижодкор шуури ва руҳиятидаги мутаносиблиги исботланганига доир илмий хулосалардан Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институтида бажарилган ОТ-Ф1-030 “Ўзбек адабиёти дурдоналари 100 жилдлигини нашрга тайёрлаш” мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳада фойдаланилган (Фанлар академиясининг 2024-йил 2-майдаги 3/1255-981-сон маълумотномаси). Натижада замонавий ўзбек шеъриятидаги янгиланишлар, адабиётшуносликдаги мавжуд илмий мулоҳазалар метафора ва метафорик тафаккур тушунчалари билан тўлдириш, янги давр шеърияти борасидаги назарий қарашлар билан янада бойитилган;
муайян бир шеърнинг структурасини ташкил қилаётган “фаромуш боғ”, “ўкинч тилак”, “қизғалдоқ – она”, “оловли қучоқ”, “дунёни қаритиш” “етим қасос”, “дард тутган қабр”, “беш йиллик ўлим” каби метафоралар маъно ва туйғунинг уйғунлигини таъминлаб, Абдували Қутбиддин ва Эшқобил Шукур ижодида индивидуал ҳодиса бўлиши асосланганига оид назарий хулосалар ва малакавий тавсиялардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган ОТ-Ф1-030 “Ўзбек адабиёти тарихи” кўп жилдлик монографияни (7 жилд) чоп этиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 29-январдаги 04/1-222-сон маълумотномаси). Натижада адабиётшуносликда мавжуд бўлган метафора борасидаги назарий қарашларнинг муайян асослар билан тўлдирилишига хизмат қилган;
шоирнинг туркум шеърларида такрор қўлланиладиган “Осима” образининг индивидуал метафорага айланиш жараёни Абдували Қутбиддин шеърлари мисолида далиллангани ҳақидаги илмий натижа ва хулосалардан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг Шеърият кенгаши ҳисобот йиғилишларида, ёш ижодкорларнинг “Онажоним шеърият” тўгараги фаолиятида, маҳорат дарсларида фойдаланилган (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг  2024-йил 26-январдаги 01-03/114-сон маълумотномаси). Бу орқали ёш ижодкорларга адабиёт назарияси, адабий таҳлил маҳоратидан билим ва кўникмалар берилган;
Эшқобил Шукурнинг муайян бир туркумга мансуб “Икки дунё оралиғидаги қофиясиз тушлар”, “Қалдирғочнинг кўзёшлари”, “Тўққизинчи феврал”, “Анжуман” “Кўнгил қушлари”, “Маматрайим бахши” каби шеърлари ифода тарзи, поетиc имкониятлари ва мазмун-моҳиятига кўра алоҳида метафора эканлиги исботланиб, “шеър-метафора” тушунчаси очиб берилгани борасидаги натижа ва хулосаларидан “Маданият ва маърифат” телеканалининг “Тил миллат кўзгуси” кўрсатуви  ҳамда “Маҳалла” телеканалининг “Зиё дарғалари” кўрсатуви  сенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (“Маданият ва маърифат” телеканалининг 2024-йил 23-январдаги 02-16/16-сон маълумотномаси, “Маҳалла” телеканалининг 2024-йил 25-январдаги 01-12-77-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатувларда берилган илмий хулосалар томошабинларнинг метафора ва метафорик тафаккур бўйича билимлари ошишига хизмат қилган.