Yodgorov Jaloliddin Jamolidinovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
“O‘zbek tilidagi undov va taqlid so‘zlar lingvopoetikasi”, 10.00.01 – O‘zbek tili. (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2020.2.PhD/Fil482.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbek tili, adabiyoti va folklori instituti.
Ilmiy rahbar: Yuldashev Ma’rufjon Muhammadjonovich, filologiya fanlari doktori, professor.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: O‘zR FA O‘zbek tili, adabiyoti va folklori instituti, DSc.02/30.12.2019.Fil.46.03.
Rasmiy opponentlar: Hakimova Muhayyo Karimovna, filologiya fanlari doktori, dotsent; Marufova Zulfiya Nabievna, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.          
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat pedagogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi badiiy matndagi undov va taqlid so‘zlarning lingvopoetik imkoniyatlarini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ayrim undov so‘zlarning tarixiylik belgisi bo‘lib, ular mumtoz she’riyatimizda faol qo‘llangan hasrato, vo hasrato, vodarig‘o undov so‘zlarining qattiq afsuslanish, achinish his-tuyg‘usini ifodalovchi evoh, hayhot, afsus so‘zlari o‘rnida qo‘llanuvchi, kuchli ekspressiya tashuvchi undov so‘zlar sirasiga kirishi; hasrato undov so‘zining shunchaki afsuslanishni emas, balki barcha choralar tugagan joyda, umid tamoman so‘nganda qo‘llanuvchi undov so‘z ekanligi dalillangan;
ba’zi undov so‘zlarning yosh, jins va ijtimoiy toifaga ishora etishiga ko‘ra aniq farqlanishi barakalla, ofarin, tasanno, voy, hay, hah, xex  kabi olqish, maqtov, taajjub, qo‘rqish singari ma’nolarini ifodalovchi undov so‘zlar orqali ifodalanishi konseptual jihatdan ochib berilgan;
 nasriy matndagi  taqlid so‘zlarning she’riy matndagidan farqli ravishda harakat va holatni batafsil tasvirlash imkonining mavjudligi, ya’ni badiiy matnda taqlid so‘zlarning fonetik-fonologik shakllanishida nasriy matnning ritmik o‘lchovlardan holi ekanligi ochib berilgan;
ayrim taqlid so‘zlarning tovushga taqlid qilish uchun ham, holat tasviri uchun ham xoslangan bo‘lishi lo‘q, qars-qars, tappa-tappa, lip, bijir-bijir kabi taqlid so‘zlari orqali asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. O‘zbek tilidagi undov va taqlid so‘zlarning lingvopoetik xususiyatlarini tadqiq etish asosida:
ayrim undov so‘zlarning tarixiylik belgisi bo‘lib, ular mumtoz she’riyatimizda faol qo‘llangan hasrato, vo hasrato, vodarig‘o undov so‘zlarining qattiq afsuslanish, achinish his-tuyg‘usini ifodalovchi evoh, hayhot, afsus so‘zlari o‘rnida qo‘llanuvchi, kuchli ekspressiya tashuvchi undov so‘zlar sirasiga kirishi; hasrato undov so‘zining shunchaki afsuslanishni emas, balki barcha choralar tugagan joyda, umid tamoman so‘nganda qo‘llanuvchi undov so‘z ekanligi haqidagi xulosalardan O‘zbek tili, adabiyoti va folklori institutida 2021-2022-yillarda bajarilgan IL-21071156 “Antropotsentrik tilshunoslik terminlari izohli lug‘ati”ni tuzish va nash qilish” (lug‘atning mobil ilovasi va veb-saytini yaratish) innovatsion loyihada foydalanilgan (O‘zbekiston fanlar akademiyasining 2023-yil 8-iyundagi 3/1255-1254 son ma’lumotnomasi). Natijada ushbu loyihada lug‘atga kiritilgan hayhot, evoh, afsus kabi undov so‘zlarning tarixiy (diaxron) ma’no qirralarini mufassal tavsiflashga erishilgan;
ba’zi undov so‘zlarning yosh, jins va ijtimoiy toifaga ishora etishiga ko‘ra aniq farqlanishi barakalla, ofarin, tasanno, voy, hay, hah, xex  kabi olqish, maqtov, taajjub, qo‘rqish singari ma’nolarini ifodalovchi undov so‘zlar orqali ifodalanishi, shuningdek, lo‘q, qars-qars, tappa-tappa, lip, bijir-bijir kabi taqlid so‘zlarning tovushga taqlid qilish uchun ham, holat tasviri uchun ham xoslangan bo‘lishi haqidagi mulohazalardan hamda  nasriy matndagi  taqlid so‘zlarning she’riy matndagidan farqli ravishda harakat va holatni batafsil tasvirlash imkonining mavjudligi, ya’ni badiiy matnda taqlid so‘zlarning fonetik-fonologik shakllanishidagi ahamiyatli jihatlari yoritilgan xulosalardan O‘zbek tili, adabiyoti va folklori institutida 2017-2020-yillarda bajarilgan OT-F1-78-“Hozirgi globallashuv davrida o‘zbek tili, uning tarixiy taraqqiyoti va istiqbollari (o‘zbek tili vazifaviy uslublari tahlili asosida)” fundamental loyihasida foydalanilgan (O‘zbekiston fanlar akademiyasining 2023-yil 8-iyundagi 3/1255-1254 son ma’lumotnomasi). Natijada badiiy matnlarda milliy til imkonlarining to‘liq tasvirlanishida taqlidlarning fonetik-fonologik, leksik-semantik hamda undov so‘zlarning badiiy-estetik imkoniyatlarining o‘ziga xos xususiyatlari haqidagi qarashlar loyihaning badiiy uslubga oid qismini zarur ma’lumotlar bilan boyitishga  xizmat qilgan.