Djumanov Sherzod Safaralievichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Kovakli legirlangan o‘ta o‘tkazuvchan kupratlarda psevdotirqish va o‘ta o‘tkazuvchan holat nazariyasini rivojlantirish», 01.04.07 – kondensirlangan holat fizikasi.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.4.DSc/FM281
Ilmiy maslahatchi: Tashmetov Mannab Yusupovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi Yadro fizikasi instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Yadro fizikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.FM/T.33.01.
Rasmiy opponetlar: Nuriddinov Izzatilla, fizika-matematika fanlari doktori, professor;  Jumaev Mustaqim Rofievich, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Gulyamov Gafur, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Farg‘ona davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi kovakli legirlangan YXO‘O‘ kupratlarning psevdotirqish va o‘ta o‘takazuvchan holatlarining adekvat miqdoriy nazariyasini rivojlantirish va turli xil psevdotirqish va g‘ayrioddiy boze-suyuqlik o‘ta o‘tkazuvchanligining hosil bo‘lish mexanizmlarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
kovakli legirlangan YXO‘O‘ kupratlarda psevdotirqish holatlarning hosil bo‘lish imkoniyatlarini etarli darajada tavsiflovchi katta polyaronlar modeli va polyaronlarning BKS-simon Kuper juftlashishi modeli asosida to‘liq miqdoriy nazariya rivojlantirilgan;
kam, optimal va o‘ta legirlangan YXO‘O‘ kupratlarda g‘ayrioddiy elektron-fonon o‘zaro ta’sirlarda polyaron psevdotirqishlarning va YXO‘O‘ materiallarining metal holatida BKS-simon energetik tirqishlar (psevdotirqish) ning hosil bo‘lish imkoniyatlari ko‘rsatilgan;
kristall panjara tebranishlarida polyaron tashuvchilarning sochilishi va Fermi yuzasida BKS-simon psevdotirqishning paydo bo‘lishi kam va optimal legirlangan YXO‘O‘ kupratlaridagi g‘ayrioddiy metall o‘tkazuvchanlik uchun javobgar ekanligi ko‘rsatilgan;
YXO‘O‘ kupratlarida polyaron Kuper juftlarining bozonlanish imkoniyatini aniqlash mezonlari olingan va bu materiallarda yangi va g‘ayrioddiy o‘ta o‘tkazuvchanlik holatlari va xossalarini etarli darajada tavsiflovchi boze-suyuq o‘ta o‘tkazuvchanligining to‘liq miqdoriy mikroskopik nazariyasi rivojlantirilgan;
YXO‘O‘ kupratlardagi o‘ta oquvchan (o‘ta o‘tkazuvchan) boze-suyuqliklarda polyaronli o‘zaro tortishuvchi Kuper juftlarining 3D va 2D boze gazlarining bir zarrachali va juft kondensatsiyalanishi hamda ularda yangi va g‘ayrioddiy o‘ta o‘tkazuvchan holatlar hosil bo‘lish qonuniyatlari aniqlangan;
kovakli legirlangan YXO‘O‘ kupratlarda o‘ta o‘tkazuvchanlik parametric, kritik tok va quyi kritik magnit maydonining xarakterli va g‘ayrioddiy temperaturaga bog‘lanishini miqdoriy hisoblashlar va ularning tajriba ma’lumotlari bilan eng yaxshi mos kelishi asosida aniqlangan;
birinchi marta kovakli legirlangan YXO‘O‘ kupratlarning normal va o‘ta o‘tkazuvchan holatlarining to‘liq miqdoriy fazaviy diagrammasi taklif qilingan bo‘lib, ular harorat va legirlash darajalariga bog‘lanishiga qarab turli psevdotirqish va o‘ta o‘tkazuvchan rejimlarining mavjudligi ko‘rsatilgan;
ilk bor 2D o‘ta oquvchan boze-suyuqlik nazariyasi asosida xona haroratli o‘ta o‘tkazuvchanlikni kvazi ikki o‘lchamli plastinkali bloklar va keramik kupratli YXO‘O‘ materiallardagi fazalar bo‘linish chegaralari va donalar chegaralarida amalga oshirish imkoniyatlari bashorat qilingan va aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Kovakli legirlangan kupratli yuqori haroratli o‘ta o‘tkazgichlarning psevdotirqish va o‘ta o‘tkazuvchanlik holat nazariyasini rivojlantirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
kam legirlangan va optimal legirlangan YXO‘O‘ kupratlarda katta (bi)polyaronlar hosil bo‘lishining rivojlangan nazariyasi xorijiy tadqiqotchilar tomonidan foydalanilgan (xalqaro ilmiy jurnallardagi havolalar: Semiconductor Physics Quantum Electronics and Optoelectronics 2020, 23, 282; Molekulyar Crystals and liquid crystals, Vol. 751, 2023, pp. 56;  Molekulyar Crystals and liquid crystals, Vol. 766, 2023, pp. 111). Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi kichik o‘lchamli sistemalarda psevdotirqishlarning hosil bo‘lishi va ularda psevdotirqish holatlarida g‘ayrioddiy metall o‘tkazuvchanlik uchun javobgar bo‘lgan polyaronlar va bipolyaronlarning hosil bo‘lish mexanizmlarini aniqlash imkonini bergan;
kam legirlangan, optimal laegirlan va o‘ta legirlangan YXO‘O‘ kupratlarda BKS-simon psevdotirqish hosil bo‘lishining ishlab chiqilgan nazariyasi va ushbu materiallarning taklif etilgan faza diagrammalari, shuningdek, ulardagi polyaron Kuper juftlarining bozonlanish kriteriyalari xorijiy tadqiqotchilar tomonidan foydalanilgan (xalqaro ilmiy jurnallardagi havolalar: Physica Scripta 94 (2019) 055803; Annalen der Physik (2018) 1700235; International Journal of Modern Physics B32 (2018) 1850130). Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi YXO‘O‘ kupratlar va boshqa materiallarda g‘ayrioddiy (bozon yoki fermion) Kuper juftliklari va ular bilan bog‘liq bo‘lgan BKS-simon psevdotirqishlarning kelib chiqishini aniqlash imkonini bergan;
YXO‘O‘ kupratlarda boze-suyuqlik o‘ta o‘tkazuvchanligining rivojlangan miqdoriy mikroskopik nazariyasi, o‘ta oquvchan boze-suyuqliklarda o‘zaro tortishuvchi Kuper juft boze gazlarning kondensatsiyalanish qonuniyatlari, YXO‘O‘ kupratlarning noodatiy o‘ta o‘tkazuvchanlik holatlarining aniqlangan tabiati, ulardagi o‘ta o‘tkazuvchanlik parametrlarining noodatiy haroratga bog‘liqligi va keramik YXO‘O‘ kupratlarning xona haroratida o‘ta o‘tkazuvchanlikni amalga oshirishning bashorat qilingan imkoniyatlari xorijiy tadqiqotchilar tomonidan foydalanilgan (xalqaro ilmiy jurnallardagi havolalar: Physica C562 (2019) 56; Physics Letters A384 (2020) 126701; New Journal of Physics 24 (2022) 093026) YXO‘O‘). Ilmiy natijalardan foydalanish ushbu materiallarda noodatiy o‘ta o‘tkazuvchanlik mexanizlarini aniqlash va ularning o‘ta o‘tkazuvchanlik parametrlarini aniqlash imkonini bergan.