Кулдашов Насриддин Уриновичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қовушоқ-эластик  сферик  ва  цилиндрик формадаги  жисмларда  тўлқин тарқалиши ва дифракцияси муаммосининг илмий асослари”, 01.02.04-Деформацияланувчан қаттиқ жисм механикаси (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.DSc/FM171
Илмий маслаҳатчи: Сафаров Исмоил Иброҳимович физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент кимё-технология институтида.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: ЎзР ФА Механика ва иншоотлар сейсмик мустаҳкамлиги институти, DSc.02/30.12.2019.Т/FM.61.01.
Расмий оппонентлар:
 Мардонов Ботир Мардонович – физика-математика фанлари доктори, профессор;
Мирзаев Ибрахим – физика-математика фанлари доктори, профессор;
Юлдашев Шарофиддин Сайфитдинович –техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Чегарасиз деформацияланувчи муҳит билан боғланган цилиндрсимон ва сферик жисмларга нисбатан қавушқоқеластик (тузилиш жиҳатдан бир жинсли ва бир жинсли бўлмаган) механик тизимларнинг динамикаси нуқтаи назаридан назарий асослар ва ечим усулларини ишлаб чиқиш.
III. Диссертация тадқиқотининг илмий янгилиги:
қовушқоқ- эластик муҳитдаги суюқликли ва суюқликсиз диссипатив бир жинсли боʼлмаган коʼп қатламли цилиндрик ҳамда сферик қобиқлар тоʼлқин динамикаси масалаларининг математик қоʼйилиши ва ечиш методикаси такомиллаштирилган;
нотурғун ёки гармоник тўлқин таъсирида қовушқоқ-эластик муҳитдаги диссипатив бир жинсли бўлмаган кўп қатламли цилиндрик ва сферик қобиқларнинг динамик кучланганлик-деформация ҳолатини солиштирма баҳолашнинг хусусий ҳосилали комплекс коеффициентли дифференциал тенгламалар тизими ишлаб чиқилган;
қовушоқ-эластик муҳитдаги структуравий бир жинсли ва бир жинсли бўлмаганлик ҳолатида тўлқинлар энергия диссипациясининг манотон бўлмаслиги спектал назариянинг хос частоталари ва формаларига асосланиб қиёсий баҳолаш аниқланган;
ер остидаги цилиндрсимон қобиқнинг кучланиш-деформация ҳолатига Релей сирт тўлқинининг таъсири тўлқин динамикасининг ва комплекс функциялар назариясининг акслантириш усули орқали топилган. Шунингдек, сирт тўлқинлар таъсиридаги максимал (контур) кучланишлар кўндаланг ва бўйлама тўлқинлар таъсиридаги кучланишлардан 15-20% кўп бўлиши топилган;
қовушқоқ-эластик муҳитдаги суюқликли цилиндрик қобиқларда қобиқ частотасининг нолга яқин ва чексиз катта қийматларида секин сўнувчи қувур ва сув тўлқинларини мавжудлиги спектрал масаланинг транцендент тенгламаларини сонли ечиш орқали топилган;
қобиқ қалинлигининг ошириш билан хос частоталар қийматларининг ҳақиқий ва мавҳум қисмларининг монотон ошиши хос тебранишлар учун чиқарилган комплекс параметрли транцендент тенгламани ечиш орқали топилиб, биринчи частота қийматининг 20% га, иккинчи частотанинг 5-10% га ошиши ва учинчи частотанинг қиймати деярли ўзгармаслиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқотдаги сферик ва цилиндрсимон шаклдаги қовушқоқ-эластик жисмларда дифракция ва тўлқин тарқалишини ҳисоблаш усуллари ва алгоритми бўйича олинган натижалар асосида:
конструксияларда ҳаракатланувчи куч таъсирида ҳосил бўладиган тебранишларни ёки титрашларни камайтириш усулларидан Бухоро муҳандислик-технология институтида 2012-2016-йилларда фундаментал Ф4-14 “Суюқлик оқувчи ер ости эгри чизиқли қувурнинг ташқи кучлари таъсиридаги кучланиш-деформациялар ҳолатини тадқиқ қилиш назариясини ривожлантириш ва ҳисоблаш усулларини ишлаб чиқиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Бухоро муҳандислик-технология институтининг 04/05-87/966-сонли маълумотномаси, 14.06.2023). Натижада конструксияларда ҳосил бўлиши мумкин бўлган резонанс соҳалари олдиндан аниқланган;
Мураккаб частоталар ва ўзига хос режимларни аниқлаш усулларидан 2016-2020 йилларда Тошкент кимё-технология институтида бажарилган ОТ-Ф4-01рақамли  “Қовушқоқ суюқлик оқувчи ко'п қатламли композит қувурлар эгри чизиқли бо'лакларининг ҳарорат ва динамик юкланишлар таъсирида чизиқли бўлмаган динамик кучланиш-деформация ҳолатини о'рганиш усулларини ишлаб чиқиш ва назарıясини ривожлантириш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Тошкент кимё-технология институтининг 1/01-2041-сонли маълумотномаси, 16.06.2023). Натижада, бу юк остида ишлайдиган диссипатив бир жинсли ёки бир жинсли  бўлмаган тизимларда кучланиш-деформация ҳолатини аниқлаш имконини берган.
Цилиндрсимон қобиқлар учун цилиндрсимон қатлам тўлдиргичлар масаласини ечишда Сурхондара вилояти автомобил йўллари қурилиши бош бошқармасида фойдаланилган (“Автомобил йўллари илмий-тадқиқот институти”нинг №10/3-429-сонли маълумотнома, 02.08.2023). Натижада сейсмик тўлқинларнинг ўзаро таъсирида ер ости цилиндрсимон иншоотларнинг сейсмик ҳолатини дастлабки баҳолаш имконияти пайдо бўлган.