Shamsutdinova Lyusiya Rafailovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “B2 darajali talabalarning ingliz tilini o‘qitishdagi pragmatik kompetensiyasini takomillashtirish”, 13.00.02 – Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (ingliz tili) (pedagogika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.3.PhD/Ped2758.
Ilmiy rahbar: Axmedova Layloxon Tolibjonovna, pedagogika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston davlat jahon tillar universiteti, PhD.03/07.06.2024.Ped.27.02.
Rasmiy opponentlar: Isroilova Dildora Muxtorovna, pedagogika fanlar doktori (DSc), dotsent; Mamirbaeva Dina Djaksibaevna, pedagogika fanlari nomzodi, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Mirzo Ulugʻbek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi innovatsion texnologiyalarni qo‘llagan holda ingliz tilini o‘qitishda V2 darajadagi talabalarning pragmatik kompetensiyasini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
metodik maqsadlarni amalga oshirishda diskursiv yo‘naltirilgan, komponent va ma’noga qaratilgan – sotsiolingvistik parametrlarni yaxlit qamrab oladigan uch modelni tahlil qilish asosida turli ijtimoiy kontekstlarda B2 darajasidagi talabalarning muloqot qobiliyatlarini yaxshilashga ustuvorlik berilgan pragmatik kompetensiya nazariyasi takomillashtirilgan;
pragmalingvistik va sotsiopragmatik vositasida nutq aktlariga uzatish orqali lingvistik qiyinchiliklar tahlil qilinadi, ularni bartaraf etish uchun pragmatik kompetensiyani lingvistik maqbullik darajasida takomillashtirish jarayonini rag‘batlantiradigan BMK (bilim, malaka, ko‘nikma) mezonlari ingliz tilining ijtimoiy va madaniy me’yorlari negizida ishlab chiqilgan;
turli nutq harakatlarida pragmalingvistik va sotsiopragmatik tuzilmalar va strategiyalarni aniq qo‘llashga yo‘naltirilganligi bilan tavsiflanadigan “Watch, compare, answer”, “Expers vote for…”, “Situation + performance”, “Watch with purpose” zamonaviy innovatsion texnologiyalar (multimediali, interfaol, o‘yinli, loyihaviy) asosida ishlab chiqilgan pragmatik kompetensiyani takomillashtirishda mualliflik usullaridan foydalanish sermahsulligi isbotlangan;
kognitiv, kommunikativ, funksional-nutq, faol va ijodiy darajalarda pragmatik kompetensiyani rivojlantirishga ko‘maklashadigan, lingvodidaktik va uslubiy jihatlarga asoslangan, tizimli jarayon sifatida taqdim etilgan kommunikativ-nutq mashqlarining takomillashtirilgan tipologiyasi samaradorligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Ingliz tilini o‘qitishda B2 darajasidagi talabalarning pragmatik kompetensiyasini takomillashtirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
B2 darajasidagi talabalarda pragmatik kompetensiyani rivojlantirishga xizmat qiluvchi zamonaviy innovatsion texnologiyalardan foydalanish asosida o‘qitish tipologiyasi va til mashqlarini qo‘llash orqali pragmatik kompetensiyaga o‘qitishning tizimli jarayoni takomillashtirilishiga oid ilmiy-nazariy mulohazalardan Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika institutida 2021-yilda amalga oshirilgan “Qoraqalpog‘iston Respublikasida B2 bosqich talabalari uchun offlayn rejimida mobil ilova bilan veb-saytni ishlab chiqish” innovatsion loyihasida foydalanilgan (Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika institutining 2023-yil 17-fevraldagi 01-21-09/124-son maʼlumotnomasi). Natijada sayt kontentini taklif etilayotgan materiallar va nutqiy aktlarning har xil turlarida to‘g‘ri pragmalingvistik va ijtimoiy pragmatik tuzilma hamda strategiyalardan foydalanishni o‘rgatishga qaratilgan vazifalarni amalga oshirishga xizmat qilgan;
har xil turdagi nutqiy aktlardagi pragmalingvistik va ijtimoiy-pragmatik tuzilmalar va strategiyalardan to‘g‘ri foydalanishga qaratilgan pragmatik kompetensiyani takomillashtirish bo‘yicha “Watch, compare, answer”, “Expers vote for…”, “Situation + Performance”, “Watch with purpose” kabi mualliflik usullarini qo‘llash bilan bog‘liq tavsiyalardan AQSh Davlat departamenti va AQShning O‘zbekistondagi elchixonasi bilan hamkorlikda 2022-2024-yillarga mo‘ljallangan SUZ80021GR3106-sonli “The English Access Microscholarship Program” innovatsion loyihasida foydalanilgan (O‘zbekiston davlat jahon tillari universitetining 2023-yil 17-apreldagi 01/939-son ma’lumotnomasi). Natijada loyiha doirasida tayyorlangan resurslar o‘quv jarayoni mazmunini boyitish imkonini bergan;
pragmatik kompetensiya nazariyasi kommunikativ kompetensiyaning sotsiolingvistik komponentini qamrab olishi bilan nazariy asoslanib, ingliz tilini o‘rgatishda ushbu ikki kompetensiyani yaxlitlikda ko‘rib chiqish zaruriyati tavsiflanishiga oid taklif va tavsiyalardan Farg‘ona davlat universitetida 2021-2022-yillarga mo‘ljallangan “Change academy” nomli xalqaro loyihada foydalanilgan (Farg‘ona davlat universitetining 2023-yil 27-noyabrdagi 03-4808-son maʼlumotnomasi). Natijada loyiha doirasida yaratilgan o‘quv adabiyotlarni nazariy jihatdan takomillashtirishga xizmat qilgan;
B2 darajasidagi talabalarda ingliz tilining pragmalingvistik va ijtimoiy-pragmatik meʼyorlaridan to‘g‘ri foydalanishga qaratilgan pragmatik kompetensiyani takomillashtirish jarayonida aniqlangan lingvistik va uslubiy qiyinchiliklar negizida ishlab chiqilgan BMK (bilim, malaka, ko‘nikma) mezonlari borasidagi xulosa va tavsiyalardan O‘zbekiston davlat jahon tillari universitetida Evropa Ittifoqi Erasmus+ dasturi doirasida Ruminiyaning Alba Iulia universiteti bilan hamkorlikda 2018-2024-yillarda amalga oshirilgan 2018-1-RO01-KA107-048398: “Learning mobility for higher education studens and staff” nomli xalqaro loyihada foydalanilgan (O‘zbekiston davlat jahon tillari universitetining 2023-yil 30-noyabrdagi 01/668-son ma’lumotnomasi). Natijada BMK (bilim, malaka, ko‘nikma) mezonlari xalqaro standartlarga moslashtirishga erishilgan.
