Sarimsokov Xurshid Abdimalikovichning
Filologiya fanlaridoktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Ingliz va o‘zbek tillaridaga sport sharhlari leksikasining lingvistik xususiyatlari”, 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.DSc/Fil586
Ilmiy rahbar: Siddiqova Iroda Abduzuhurovna, filologiya fanlari doktori, professor
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Namangan davlat universiteti
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10.
Rasmiy opponentlar: Safarov Shaxriyor Safarovich, filologiya fanlari doktori, professor; Samigova Xushnuda Batirovna, filologiya fanlari doktori, professor; Muxamedova Saodat Xudoyberdievna, filologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi ingliz va o‘zbek tilllarida taqdim etiluvchi sport sharhlarini xoslovchi leksik birliklarini takomillashuvini aniqlash hamda sharhni to‘laqonli yoritishda lingvostilistik va pragmatik yondashuvlarning tahlil metodologiyasini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
sport sharhlarida mavjud leksik biriliklarni chog‘ishtirish orqali tadqiqotga tortilgan tillarning morfologik, leksik-semantik, funksional-semantik va sintaktik usullarining takomillashuvida tillarga xos bo‘lgan allomorflik va izomorflik xususiyatlari dalillangan;
sport sharhlarida qo‘laniluvchi terminlarning tarixiy-genetik ildizlari aniqlanib, ularning lingvistik tadrijiy taraqqiyot bosqichlaridagi semantik va fonetik o‘zgarishlari faktik-analitik manbalarga muvofiq asoslangan;
ingliz va o‘zbek tili sport sharhlarida fonetik va leksik stilistik vositalarning sharhda qo‘llanilishiga ko‘ra kognitiv va estetik-madaniy belgilarini o‘z ichiga oluvchi murakkab, ko‘p o‘lchamli lingvistik hosila ekanligi isbotlangan;
sport sharhlarida ichki va tashqi qofiya fenomenasini mustaqil tadqiq qilish hamda gap tarkibida qatnashadigan qofiyalarning strukturaviy xususiyatlari va ularda yangi semantik ma'no vujudga kelishi aniqlangan;
sharhlash jarayonida yashiringan ma’no yaratish, xabar taqdimotini modifikatsiyalash, sharhlararo kognitiv aloqani yaratish, auditoriya bilan uyg‘unlikni o‘rnatish va (ijobiy va salbiy) xulosa qilish kabi lingvistik xususiyatlar sharhning pragmatik muvofiqligiga asos bo‘lishi isbotlangan;
ingliz va o‘zbek tili sport sharhi materiali asosida nutqdagi jozibadorlik, tasviriylik, ramziylik, ijodkorlik, nutqiy ravonlik singari lisoniy funksional xususiyatlari orqali sharhlovchi nutqining lisoniy xoslanish tafovutlari aniqlangan va takomillashuv tamoyillari ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. O‘zbek tilidagi sport terminlarining formal, semantik va kognitiv strukturasi tavsifini berish bo‘yicha olingan natijalar asosida:
chog‘ishtirilayotgan tillardagi sport sharhlarida ifodalanuvchi stilistik vositalarining turli mazmuniy hamda semantik munosabatlar mantiqiy yaxlitlangan umumiy tavsifini va tabiatini ifoda etish maqsadida taqdim etilgan xulosalaridan Evropa Ittifoqi tomonidan TRIGGER: “Triggering innovative approaches, entrepreneurial skills and attitudes in HEI learners through creating the favourable conditions for graduate’s employability in Central Asia” nomli innovatsion tadqiqotlar loyihasi doirasida foydalanilgan (Namangan Muxandislik vaTexnologiyalar instituti 2024-yil 6-maydagi 464/024-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, innovatsion tadqiqot loyihasi asosida nutqda lingvistik va kommunikativlik qobiliyatini oshirish, chog‘ishtirma tilshunoslik va stilistika sohalaridagi bilimini oshirish hamda ta’lim tizimi jarayonini mustahkamlash va xalqarolashtirish maqsadida yaratilgan uslubiy qo‘llanmalar ishlab chiqishda yangi yondashuvlar sifatida mazkur tadqiqot ishidagi tahlil natijalarini ochib berishda qo‘llanilgan;
chog‘ishtirilayotgan tillarning sport sharhlarida fonetik va leksik stilistik vositalarning sharhda qo‘llanilishiga ko‘ra kognitiv va estetik madaniy belgilarini o‘z ichiga oluvchi murakkab, ko‘p o‘lchamli lingvistik sohasi leksik birliklarini qiyosiy-tipologik aspektdagi tadqqiqot xulosalaridan Samarqand davlat chet tillar institutida Evropa Ittifoqining TEMPUS dasturi 2020-2021-yillarga mo‘ljallangan Tempus Project 544161- TEMPUS-1-2013-1-UK-TEMPUS-JPCR Aston University DeTEL “Developing the Teaching of European LanguaGES: Modernizing Language Teaching through the development of blended Masters Programmes” loyihasi doirasida foydalanilgan (Samarqand davlat chet tillari institutining 2024-yil 16-apreldagi 791/02-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, ishlab chiqilgan tavsiyalar institutning o‘quv jarayoni va xalqaro loyihalarini amalda oshirishda ko‘maklashgan;
sport sharhlarida qo‘llanuvchi terminlarning tarixiy-genetik ildizlari, tadrijiy taraqqiyot bosqichlari, mavjud so‘zlarning qayta uslubiy chegaralanishi,  ularning semantikasidagi o‘ziga xos o‘zgarish va yangilanishlarga oid xulosalardan Portu universiteti FEUP - Faculdade de Engenharia Unversidade do Porto ta'lim yo‘nalishi ilmiy qo‘llanmasida foydalanilgan (Portu universiteti 2024 yil 20 fevraldagi -4200-465 PORTO-NIPC 600 027 716 sonli ma’lumotnomasi). Natijada sohaga oid o‘quv materiallarini nazariy jihatdan takomillashtirishga samarali manba bo‘lib xizmat qilgan;
sport sharhlarini xoslovchi birliklarini tadrijiy diaxron takomillashuvi, termin va neologizmlarning ingliz va o‘zbek tillari chogʻishtirma aspektda vujudga keluvchi ayrim tilshunoslik va sport jurnalistikasiga oid fikrlar, xulosalaridan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston” teleradiokanali DM “Madaniy-ma’rifiy va badiiy eshittirishlar” muharririyati tomonidan tayyorlangan “Katta tanaffus”, “Ta'lim va taraqqiyot” nomli radioeshittirishlarni tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining 2024-yil 15-apreldagi 04-36-498-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, hozirgi kunda keng qo‘llanuvchi, ommabop hamda nutqimizda uchrayotgan yangi jismoniy tarbiya va sportga doir leksik birliklarning ingliz, o‘zbek tillarida shakllanishida o‘ziga xos o‘xshashlik va farqli jihatlarining o‘ziga xos xususiyatlari borasidagi bahs munozaralarga oydinlik kiritilgan;
ikki tillarning qiyosiy tahlil qilish orqali sharhlash jarayonida yashirin ma’noning rivojlanishi, xabar taqdimotini o‘zgartirish, fikr bildirishda kognitiv aloqani yaratish, tinglovchilar bilan uyg‘unlikni o‘rnatish kabi xulosalaridan   Tojikiston davlat huquq, biznes va siyosat universiteti (Tojikiston davlat huquq, biznes va siyosat universitetining 2024 yil 22-maydadagi № 1419 ma’lumotnomasi) ta’lim yo‘nalishi ilmiy qo‘llanmasida foydalanilgan. Natijada sohaga oid o‘quv materiallarini nazariy jihatdan takomillashtirishga samarali manba bo‘lib xizmat qilgan.