Tajibaev Muxiddin Abdurashidovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmogʻi nomi): “Sinergetik dunyoqarash paradigmasi taraqqiyotining falsafiy-epistemologik xususiyatlari” mavzusidagi 09.00.01-“Ontologiya, gnoseologiya va mantiq”.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.2.PhD/Fal581.
Ilmiy rahbar: To‘raev Baxtiyor Omonovich falsafa fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Jizzax politexnika instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: O‘zbekiston Milliy universiteti, DSc.03/30.12.2019.F.01.05.
Rasmiy opponentlar: Ramatov Jumaniyoz Sultonovich, falsafa fanlari doktori, professor; Ziyod Davronov, falsafa fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat pedagogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy-amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi sinergetik dunuoqarash paradigmasi taraqqiuotining falsafiy-epistemologik xususiuatlarini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
sinergetik dunyoqarash paradigmasining zamonaviy ilm-fan rivojining antifundamentallashtirish, plyuralizatsiya va aniq kognitiv muammolarni hal qilishga qaratilgan fanlararo va transdisiplinar tadqiqotlarga bo‘lgan potensial imkoniyatlari ochib berilgan;
sinergetik dunyoqarash paradigmasining muhim fanlararo salohiyatga ega bo‘lgan ilmiy yo‘nalish sifatida (tadqiqotning predmeti, usullari va natijalari bo‘yicha), xuddi o‘zidan oldingi umumiy ilmiy yo‘nalishlar (kibernetika, umumiy tizimlar nazariyasi) kabi plyuralizatsiya, aniq kognitiv muammolarni hal qilishga yo‘naltirilgan evristik salohiyati va amaliy tajribasi ochib berilgan;
sinergetik dunyoqarash paradigmasining turli umumiy ilmiy “tartib metodologiyalari”ni o‘rganib chiqilib, ilmiy bilishdagi bir qator konseptual va epistemologik antinomiyalar (muvozanat - nomutanosiblik, barqarorlik - beqarorlik, ochiq - yopiq tizimlar; dinamika - gomeostaz, bir xillik - xilma-xillik, simmetriya - assimetriya, chiziqlilik - nochiziqlilik, aktualizatsiya - potensiallik, bashorat qilish - oldindan aytib bo‘lmaslik va h.k.) ilmiy-amaliy jihatdan asoslandi;
hozirgi davr tabiiy-ilmiy va falsafiy bilimlarni rivojlanishida sinergetik dunyoqarashning tutgan o‘rniga oid yondashuvlar qiyosiy tahlil qilinib, uning taraqqiyot strategiyasi istiqbollariga ta’sir etishdagi konstruktiv innovasion xarakterdagi xususiyati attraktor tamoyili vositasida asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Sinergetik dunyoqarash paradigmasi taraqqiyotining falsafiy-epistemologik xususiyatlari bo‘yicha ishlab chiqilgan ilmiy takliflar asosida:
sinergetik dunyoqarash paradigmasining shakllanishi va rivojlanishi, uning tabiiy-ilmiy hamda falsafiy-epistemologik mazmun-mohiyati sabab va oqibat, zarurat va tasodif, struktura va element kabi falsafiy kategoriyalar yordamida nazariy-metodologik jihatdan ochib berilganligiga doir ilmiy natijalardan ko‘rsatuv ssenariylarini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston teleradiokanali” Davlat muassasasining 2023 yil 19 oktyabrdagi 02-06-1565-son ma’lumotnomasi). Natijada O'zbekiston milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston teleradiokanali” Davlat muassasasi tarkibidagi “O‘zbekiston tarixi” telekanali tadqiqotchini ilmiy faoliyatini amaliy jihatdan qo‘llab-quvvatlaydi hamda ilmiy natijalar ko‘rsatuv ssenariylarini mazmunan boyitishga xizmat qilgan;
hozirgi globallashuv sharoitida jamiyatdagi ko‘p faktorli muhitlarning o‘zgaruvchan va bifurkasion harakatlari natijasida yuzaga keladigan beqarorlikni bartaraf etuvchi sinergetik qonuniyatlarining (tizimlilik, ochiqlilik) mohiyati davr harakteriga adekvat ekanligi isbotlab berilganligiga oid ilmiy xulosalardan O‘zbekiston Ekologik partiyasi Markaziy Kengashi ijroiya qo‘mitasi ilmiy-amaliy tadbirlarni tashkil etishda, shuningdek uslubiy tavsiyalar, dasturlar, qo‘llanmalar yaratishda foydalanilgan (O‘zbekiston Ekologik partiyasi Markaziy Kengashi ijroiya qo‘mitasining 2023 yil 16 oktyabrdagi 01/359-son ma’lumotnomasi). Natijada berilgan xulosalar va amaliy takliflar atrof-muhitni asrash va insonlar ongida ekologik madaniyatni shakllantirish borasida olib borilayotgan targ‘ibot-tashviqot ishlari samaradorligini oshirishga xizmat qilgan;
insondagi voqelikka munosabat, daxldorlik hissi, ijtimoiy taraqqiyot maqsadlari “Sinergetik dunyoqarash” hodisasining deterministik jihatlari sifatida namoyon bo‘lishi “o‘tmish-bugun-kelajak” tamoyili negizida dalillanganligiga doir xulosalar, taklif va tavsiyalaridan Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazida jamiyat hayotining tuzilmaviy-funksional jahatlarini tahlil qilishda nazariy-metodologik asos sifatida foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazining 2023 yil 25 oktyabrdagi 02/493-son ma’lumotnomasi). Natijada ushbu ilmiy natijalarning qo‘llanilishi jamiyat hayoti va insonning sinergetik dunyoqarashiga ta’sirini o‘rganishda sifatiy sotsiologik tadqiqotlarni nazariy-metodologik asoslar bilan boyitishga xizmat qilgan;
hozirgi davr tabiiy-ilmiy va falsafiy bilim sohalaridagi masalalarni hal etishda sinergetik dunyoqarashning tutgan o‘rniga oid yondashuvlar qiyosiy tahlil qilinib, uning taraqqiyot strategiyasi istiqbollariga ta’sir etishdagi konstruktiv innovasion xarakterdagi xususiyati attraktor tamoyili vositasida asoslanganligi kabi ilmiy natijalardan O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2022-yil 19 iyuldagi 233-sonli (233-0831) buyrug‘iga asosan M.A.Tajibaev tomonidan chop etilgan “Falsafa” nomli o‘quv qo‘llanmaning “Borliq falsafasi(Ontologiya)” va “Rivojlanish falsafasi” kabi mavzularini tayyorlashda foydalanilgan. (O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovasiyalar vazirligi, Oliy ta’limni rivojlantirish tadqiqotlari markazining 2023 yil 10 oktyabrdagi 01/12-273-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘quv qo‘llanmaning tegishli mavzulari ilmiy-nazariy jihatdan takomillashuviga xizmat qilgan.
