Саидусманов Бахром Абдуганиевичнинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда транспорт ва коммуникация тизимининг ривожланиш тарихи (Тошкент вилояти мисолида 1945–1990-йиллар)”, 07.00.01. – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.PhD/Tar988
Илмий раҳбар: Юнусова Хуршида Эркиновна, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Tar.01.04.
Расмий оппонентлар: Махкамова Нодира Рахмановна, тарих фанлари доктори, профессор; Абдуллаева Нигора Санжаровна, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот номи: Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Иккинчи жаҳон урушидан кейинги йилларда Ўзбекистонда транспорт ва коммуникация тизимининг ривожланиш тарихини Тошкент вилояти мисолида (1945–1990 йиллар) таҳлил этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
таҳлил этилаётган йилларда совет ҳукуматининг транспорт тизимидаги сиёсати асосан хом-ашёни марказга ташиш учун қаратилиб, бу соҳадаги қурилишлар ҳам фақат марказ манфаатларига мос келадиган йўналишларга қаратилгани, тизимда янги техникани қўллашга кам эътибор берилганлиги, ихтироларнинг ишлаб чиқаришга деярли жорий этилмаганлиги оқибатида соҳанинг орқада қолиб кетишига сабаб бўлгани аниқланган;
Тошкент вилоятида ички йўлларни қуриш учун зарур бўлган маблағлар ўз вақтида ажратилмагани, асосий эътибор йирик пахтакор раёнлар ва магистрал йўлларга қаратилиб, тоғ қишлоқларига аҳамият берилмаслиги оқибатида тоғ ва тоғолди қишлоқларининг ижтимоий-иқтисодий ривожланишида жиддий муаммолар юзага келганлиги исботланган;
бу даврда маҳаллий аҳоли орасидан транспорт тизими учун малакали мутахассисларни тайёрлашга эътибор берилмагани, жойларда транспорт соҳаси бўйича мутахассис тайёрлаш ўрнига иттифоқнинг бошқа ҳудудларидан тайёр кадр олиб келиш ишларининг авж олдирилиши оқибатида, маҳаллий ёшларнинг транспорт соҳасига бўлган қизиқиши пасайиб, вилоят транспорт тизими ишчи-хизматчиларининг асосий қисми четдан келган мутахассислардан иборат бўлганлиги очиб берилган;
вилоятда етиштириладиган пахта ва қишлоқ хўжалик маҳсулотларини марказий саноат корхоналарига тез ва арзон етказиш учун автомобил воситаларидан кенг фойдаланилгани, аммо бу соҳани модернизация қилиш, автокорхоналарни жаҳон андозаларига жавоб берувчи автотехника билан таъминлашга эътибор қаратилмаслиги оқибатида техникаларнинг катта қисми маънан эскириб қолишига ва иш унумдорлигининг пасайишига олиб келганлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 1945–1990 йилларда Тошкент вилояти транспорт ва коммуникация тизимининг ривожланиш тарихини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
совет ҳокимияти йилларида Тошкент вилоятида темир йўл ва автомобил ички ҳамда ташқи йўллар, шунингдек, магистрал йўлларининг қурилишига оид манбалар совет даври ва мустақиллик йилларига оид кўргазмалар залларининг фондларини бойитишда кенг фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги ҳузуридаги Автомобил йўллари қўмитасининг 2023-йил 30-майдаги 02-1506-сон маълумотномаси). Натижалар музей экспозицияларини илмий ва амалий жиҳатдан бойитиш ҳамда Тошкент вилояти транспорт ва коммуникация тизимининг шаклланиши ва ривожланишига оид янги маълумотлар билан тўлдиришга хизмат қилган;
Ўзбекистоннинг транспорт-коммуникация тизимида олиб борилган ислоҳотлар жараёнида соҳада бир қатор лойиҳалар амалга оширилди. Айни пайтда автомобил транспортида йўловчиларни ва юкларни шаҳарлараро, халқаро ташиш фаолиятини амалга ошириш учун лицензиялар бериш, шунингдек, транспорт - коммуникация тизимини ривожлантириш борасида “аҳолига транспорт хизмати кўрсатишни тубдан яхшилаш, йўловчи ташиш хавфсизлигини ошириш ва атроф-муҳитга зарарли моддалар чиқаришни камайтириш, ҳар томонлама қулай янги автобусларни сотиб олиш, автовокзал ва автостанцияларни қуриш ҳамда реконструксия қилиш масаласида (Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги ҳузуридаги Автомобил йўллари қўмитасининг 2023-йил 30-майдаги 02-1506-сон маълумотномаси). Натижалар қўмита фаолияти доирасида амалга оширилган тарғибот ишларига хизмат қилган;
совет даврида Тошкент вилоятининг транспорт ва коммуникация тизимини ривожлантириш асосида вилоят ҳудудидан ўтувчи водий йўллари, жанубий вилоятлар орқали қўшни республикалар ва хорижий давлатларга ўтувчи темир йўл ҳамда автомобил йўллари ва унинг халқаро аҳамияти ҳақида тўпланган маълумотлардан “Ўзбекистон тарихи” телеканалининг “Тақдимот” кўрсатуви ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 10-апрелдаги 06-51-978-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижалари асосида телетомошабинларга транспорт соҳаси фаолияти бўйича обектив маълумотлар етказилиб, аҳоли, айниқса, ёшларда тарихий онг ва дунёқарашни оширишга имкон берган;
йўловчи ташиш транспорти тизимида маркетинг инновацияларни яратиш зарурати, соҳада рақобатни ривожлантириш, шаҳарларда аҳоли қатновининг қийинлашуви олдини олиш, аҳолининг барча қатламлари учун транспорт йўналишлари бўйича ахборот олиш имкониятларининг яратилиши, йўловчи ташиш транспорти хизматларининг самарадорлигини таъминлаш масалалари, унинг ташкилий-иқтисодий механизмларини янгича ёндошув асосда тадқиқ этиш “Ўзбекистон тарихи” телеканалининг “Тақдимот” кўрсатуви ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 10-апрелдаги 06-51-978-сон маълумотномаси). Тақдим этилган материаллар кўрсатув мазмунини тўлдириш ҳамда мавзуга тегишли маълумотларни илмий далиллар билан бойитишга хизмат қилган.