Pirnazarov Jamshidjon Tulkinovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.    Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch holatlarda jarroxlik taktikasini optimallashtirish», 14.00.40 – Shoshilinch tibbiët.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.3.PhD/Tib2188.
Ilmiy rahbar: Akilov Xabibulla Ataullaevich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi, DSc.04/30.12.2019.Tib.63.01
Rasmiy opponentlar: Aliev Sherzod Maxmudovich, tibbiyot fanlari doktori; Muxammedova Barno Farxadovna tibbiyot fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot nomi: N.M.Amosov nomidagi milliy yurak-qon tomir jarroxlik instituti.
Dissertatsiyaning yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik
II.    Tadqiqotning maqsadi: tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlar bilan og‘rigan erta yoshdagi bemorlarda yaxshilangan tashxislash mezonlari asosida jarrohlik usullarining bevosita natijalarini yaxshilashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlardagi bemorlarda jarrohlik usullar uchun ko‘rsatma va optimal muddatlari aniqlab berilgan va jarrohlik amaliyoti natijalarining prognostik omillar hisobiga asoslangan;
tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlarda zamonaviy rentgenologik usullarda asoslangan optimallashtirilgan tashhislash protokolining samaradorligi yuqori sezuvchanligi va aniqligi hisobiga isbotlangan;
tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlarda jarrohlik amaliyotlarning yaxshi natijalarni bashoratlashda amaliyotdan keyin dastlabki 24 soat ichida saturatsiyani 90 foizdan yuqori bo‘lishi va chap qorinchaning diastolik xajmining 20 foizga oshishi kabi omillaring ijobiy prognostik qiymati isbotlangan;
tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlarda jarrohlikning optimal vaqtini aniqlash, jarrohlik amaliyotini xavfini baholash va davolash natijalarini bashorat qilish uchun ishlab chiqilgan davolash va taktik choralarni optimallashtirish algoritmi samaradorligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy-texnik kengashning 25 sentyabr 2024 yil 6-sonli yig‘ilish bayonnomasi asosida chiqarilgan ilmiy-tadqiqot ishlari natijalarini amalda qo‘llash to‘g‘risidagi xulosaga muvofiq:
birinchi ilmiy yangilik: tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq og‘ir ahvolda bo‘lgan bemorlarga ixtisoslashtirilgan tibbiy yordam ko‘rsatish muddatlari optimallashtirildi, olingan natijalar Milliy bolalar tibbiyot markazi (24.12.2023 yildagi № I-09/169 sonli buyruq) va Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy tekshirish markazi Namangan filialida joriy etildi. (25.12.2023 yildagi №51i/t sonli buyruq). Ijtimoiy samaradorligi: murakkab tug‘ma yurak nuqsonlari bo‘lgan bemorlarga tezroq malakali yordam ko‘rsatish – tashxisdan to jarrohlik amaliyotigacha, shu usul bilan kasalxonaga yotqizish muddatini qisqartiradi va buning natijasida o‘ta og‘ir bemorlarga yuqori texnologiyali ixtisoslashtirilgan yordam samaradorligini oshirishga yordam beradi. Iqtisodiy samaradorligi: angiokardiografiyani tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlari bo‘lgan bemorni tekshirish protokolidan chiqarib tashlash orqali diagnostika dasturini optimallashtirish natijasida qisqa muddatda iqtisodiy samaradorlik, shuningdek, jarrohlik davolash taktikasi bo‘yicha qaror qabul qilish va keyinchalik kasalxonadan erta chiqarish tufayli kasalxonada yotoq kunin qisqartirish. Qoidaga ko‘ra, tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlari bo‘lgan har bir bemor uchun umumiy xarajatlar tug‘ma yurak kasalligi turiga qarab dastlabki xarajatlarning 15-20% ga kamayadi. Respublikamizda tug‘ma yurak nuqsonlari bilan og‘rigan bemorlarni davolashning o‘rtacha qiymati 30 million so‘mdan 60 million so‘mgacha bo‘lishini hisobga olib, kutilayotgan samaradorlik har bir holat uchun 4,5 million so‘mdan 9 million so‘mgacha;
ikkinchi ilmiy yangilik: tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlari bo‘lgan bemorlarni tekshirish protokolini optimallashtir; olingan natijalar Milliy bolalar tibbiyot markazi (24.12.2023 yildagi № I-09/169 sonli buyruq) va Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy tekshirish markazi Namangan filialida joriy etildi. (25.12.2023 yildagi №51i/t sonli buyruq). Ijtimoiy samaradorligi: sifat va ishonchlilikka putur etkazmasdan ixtisoslashgan bemorlar tashxislashni tezlashtirishdir. Iqtisodiy samaradorligi: Respublikada diagnostika xizmatlarining o‘rtacha narxi ham davlat, ham xususiy tibbiyot muassasalari uchun bir xil bo‘lishini va angiokardiografiya uchun o‘rtacha 6 million so‘mni, MSKT uchun esa 1,5 million so‘mni tashkil etishini inobatga olib, bemorlarni tekshirish protokolini optimallashtirish, ya’ni tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlarda angiokardiografiyani bekor qilish orqali MSKT foydasi tadqiqotimizda 252 million so‘mni tejash imkonini berdi, chunki 56 nafar bemor angiokardiografiyasiz faqat MSKT tekshiruvidan o‘tkazildi.
uchinchi ilmiy yangilik: uzoq muddatda iqtisodiy samaradorlik, olingan natijalar Milliy bolalar tibbiyot markazi (24.12.2023 yildagi № I-09/169 sonli buyruq) va Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy tekshirish markazi Namangan filialida joriy etildi. (25.12.2023 yildagi №51i/t sonli buyruq). Ijtimoiy samaradorligi: balog‘atga etgunga qadar tug‘ma yurak nuqsonlarini o‘z vaqtida jarrohlik davolash ko‘p hollarda ma’lum bir yoshdagi to‘liq sog‘lom fuqaro bo‘lish imkonini beradi, bu esa tug‘ma yurak nuqsoni bo‘lmagan sog‘lom odam bilan bir qatorda davlatga o‘z mehnat faoliyati natijasida foyda keltiradi. Bunday yondashuv aholi salomatligini yaxshilash va jamiyat nogironligini kamaytirishga va shu bilan birga nogironlarni davlat tomonidan moddiy qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha davlat byudjetiga yukni kamaytirishga yordam beradi. Iqtisodiy samaradorligi: tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlari bo‘lgan bemorlarni davolash hollarini kamaytirish orqali sog‘liqni saqlash muassasalarida va ixtisoslashtirilgan kardiologiya markazlarida dori vositalaridan foydalanishga muhtoj bo‘lgan ya’ni jarroxlik amaliyotiga layoqatli bo‘lmagan bemorlarni, konservativ davolash va tug‘ma yurak nuqsonlari bilan birga keladigan kasalliklarni davolash uchun sog‘liqni saqlash byudjetiga iqtisodiy yukni kamaytirish( pnevmoniya, sovuq xo‘ppozlar, siyanotik hujumlar va boshqalar).
to‘rtinchi ilmiy yangilik: tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlarni tashxislash va davolashning yangi algoritmi klinik amaliyotga joriy etildi. olingan natijalar Milliy bolalar tibbiyot markazi (24.12.2023 yildagi № I-09/169 sonli buyruq) va Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy tekshirish markazi Namangan filialida joriy etildi. (25.12.2023 yildagi №51i/t sonli buyruq). Ijtimoiy samaradorligi: ishlab chiqilgan yangi davolash va diagnostika algoritmi tug‘ma yurak nuqsonlari tufayli kelib chiqqan shoshilinch xolatlari bo‘lgan bemorlarga malakali tibbiy yordam ko‘rsatish vaqtini qisqartirish, asoratlar sonini kamaytirish va davolash sifatini yaxshilash hamda bemorlarning tez tiklanishi, tashxislash va jarrohlik amaliyotining klinik samaradorligini oshiradi. Iqtisodiy samaradorligi: davolanishga taklif qilayotgan qo‘shimchamiz narxini hisoblash uchun biz faqat tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlari bo‘lgan bolalarga statsionar va tibbiy yordam ko‘rsatishning bevosita xarajatlarini umumlashtirdik. Ushbu turdagi xarajatlar moliyaviy jihatdan eng qimmat hisoblanadi. Ularni hisoblash orqali siz nafaqat tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch xolatlari bilan og‘rigan bemorlarni davolash natijalariga ta’siri haqida tasavvurga ega bo‘lishingiz, balki ushbu yo‘nalishda reanimatsiya ishini rejalashtirish bo‘yicha to‘liq ma’lumot olishingiz mumkin. Xulosa: Tavsiya etilgan diagnostika va davolash protokoliga muvofiq, diagnostika bosqichida, tug‘ma yurak nuqsonlari keltirib chiqaradigan o‘ta og‘ir holatlarga nisbatan klinik taktikaga rioya qilish mumkin bo‘lgan holatlarda nuqsonni tubdan tuzatish, oraliq palliativ muolajalarni qisqartirish foydasi orqali 1/3 holatda jarrohlik davolash paytida amaliyotlar bosqichlarini kamaytirishga imkon beradi. Masalan, bir qorinchali nuqson o‘pka arteriyasi stenozi bilan bemor murojaat qilganda, endovaskular balon usulini chetlab, arteriyalararo anastomozni yoki kovopulmonal anastomoz operatsiyasini qullash orqali har bir bemorni davolashda 22 million so‘mgacha tejash imkonini beradi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Tug‘ma yurak nuqsonlari bilan bog‘liq shoshilinch holatlarda jarroxlik taktikasini optimallashtirish» mavzusidagi dissertatsion tadqiqoti natijalarining amaliyotga joriy qilinganligi to‘g‘risida ilmiy yangilikni boshqa davolash-profilaktika muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazining 2024 yil 10 sentyabrdagi 01/08-1249-sonli xati yuborilgan.