Азимов Салоҳиддин Турамурадовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Метилдиетаноламин ва эфирлар асосида газларни нордон компонентлардан тозалаш учун янги абсорбент композицияларини олиш технологиясини ишлаб чиқиш», 02.00.08 – Нефт ва газ кимёси ва технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Т3557.
Илмий раҳбар: Махмудов Мухтор Жамолович, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро муҳандислик-технология институти, DSc.03/28.02.2022.Т101.01.
Расмий оппонентлар: Дўстов Ҳамро Бозорович, кимё фанлари доктори, профессор; Адизов Бобиржон Замирович, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: метилдиетаноламин ва эфирлар асосида газларни нордон компонентлардан тозалаш учун янги абсорбент композицияларини олиш ва газларни тозалаш комбинацион технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
МДЕА, метилкарбитол ва ТЕГМЕ асосида олинган абсорбент композицияларининг газларни нордон компонентлардан тозалаш даражаси, фаоллиги ва селективлиги юқори бўлиши учун хомашё газ ҳарорати – 45℃; босими – 4-5,5 МПа; абсорбент ҳарорати 45-55℃ га тенг бўлган мақбул шароити ишлаб чиқилган;
олинган абсорбент композицияларининг кўпик ҳосил қилиш қобилияти ва кўпик барқарорлигигига механик заррачалар, коррозия ингибиторлари, абсорбентларнинг парчаланиш маҳсулотлари ва суюқ углеводородларнинг таъсири тажрибалар ёрдамида аниқланган;
МТД-2 абсорбенти ёрдамида 5,5 МПа босим ва абсорбент ва газнинг ҳароратлари 45℃ бўлган шароитда газ таркибидаги водород сулфидни – 12 ппм гача ва углерод диоксиди миқдорини эса – 20 ппм гача камайиши аниқланган;
Термогравиметрик таҳлиллар асосида абсорбентларнинг термобарқарорлик кўрсаткичлари ўрганилиб, олинган абсорбент намуналари 110℃ ҳароратда йўқотилиши 0,6-0,8%ини, 110-130℃ ҳароратларда эса 0,8-1,1%ни ташкил этиши аниқланган;
МДЕА, Метилкарбитол ва ТЕГМЕ асосида газларни абсорбсион тозалаш учун абсорбент композициялар олиш ва улар ёрдамида табиий газларни нордон компонентлардан тозалаш технологик схемаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Метилдиетаноламин ва эфирлар асосида газларни нордон компонентлардан тозалаш учун янги абсорбент композицияларини олиш илмий тадқиқот иши бўйича олинган натижалар асосида:
метилдиетаноламин ва эфирлар асосида газларни нордон компонентлардан тозалаш абсорбсия усули «Узбекнефтегаз» АЖ «Муборак газни қайта ишлаш заводи»нинг “2024-2026 йилларда амалиётга жорий этиш истиқболли ишланмалари рўйхати”га киритилган (Муборак газни қайта ишлаш заводининг 2024 йил 15 январдаги 28/ҒК-01-сонли маълумотномаси). Натижада, МТД-2 абсорбенти ёрдамида 5,5 МПа босим ва абсорбентнинг ҳарорати 45℃ бўлган шароитда, газ таркибидаги водород сулфид – 12 ппм гача ва углерод диоксиди миқдори эса – 20 ппм гача камайтириш имконини беради;
метилдиетаноламин ва эфирлар асосида газларни нордон компонентлардан тозалаш учун янги абсорбент композицияларини олиш технологияси «Узбекнефтегаз» АЖ «Муборак газни қайта ишлаш заводи»нинг “2024-2026 йилларда амалиётга жорий этиш истиқболли ишланмалари рўйхати”га киритилган («Муборак газни қайта ишлаш заводининг » нинг 2024 йил 15 январдаги 28/ҒК-01-сонли маълумотномаси). Натижада, МТД-2 абсорбенти ёрдамида олинган газ такрибида метан – 94,0338%, этан – 3,565%, пропан – 0,832, бутанлар – 0,415%, суюқ углеводородлар 0,509%, азот – 0,542%, водород сулфид – 0,0012%, углерод диоксиди – 0,002% ни ташкил қилиш имконини беради.