Умнов Дмитрий Геннадевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Мактабгача ёшдаги болаларда истеъмол маданиятини шакллантириш”, 13.00.08 – Мактабгача та'лим ва тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2019.3.PhD/Ped1087.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Андижон давлат чет тиллар институти.
Илмий раҳбар: Кадиров Валижон Абдураҳмонович, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Мактабгача таълим ташкилотлари директор ва мутахассисларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти, PhD.12/30.12.2019.Ped 80.01.
Расмий оппонентлар: Абдуназарова Наргиза Фатхуллаевна, педагогика фанлари номзоди, профессор; Қучқорова Наргиза Мамажоновна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади мактабгача ёшдаги болаларда истеъмол маданиятини шакллантиришнинг илмий-методик жиҳатларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бозор иқтисодиёти шароитида болаларда қадриятга йўналтирилган иқтисодий таълим ва тарбия ҳамда фуқаролик масъулиятини шакллантирувчи механизм уларда истеъмол маданиятини шакллантиришда методологик асос ҳамда фалсафий, педагогик-психологик омилларини аниқлаштириш орқали такомиллаштирилган;
мактабгача ёшдаги болаларга ўзларига ёқадиган маҳсулотни танлаш, жамиятда ассимиляция мотивларига қаратилган истеъмолчи сифатида муаммони англаш, маълумот қидириш, баҳолаш, вариантларни танлаш, сотиб олиш манбайи ва уни сотиб олишни танлаш каби кўникмаларни ривожлантиришга қаратилган технологиялар ривожлантирувчи марказлар фаолиятини интеграциялаш асосида ишлаб чиқилган;
истеъмол маданиятини шакллантиришда умумий ва қисман регламентлаштирилган машқлар, ролли ўйинлар, саҳналаштириш ўйинлари, мантиқий-изланувчилик машғулотлари, индуктив ва дедуктив таълимнинг самарали усуллари орқали болаларда иқтисодий билимларни ривожлантирувчи вариатив дастур ишлаб чиқилган;
болада когнитив ривожланиш жараёнида жамият ва оила бирлиги асосида тарбиялаш орқали истеъмол маданиятини ривожлантиришнинг мантиқий фикрлашга қаратилган  моделининг компонентлари аниқлаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Мактабгача ёшдаги болаларда истеъмол маданиятини шакллантириш юзасидан олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
мактабгача ёшдаги болаларда позитив дунёқарашни, оламда гўзалликни идрок этиш ва баҳолашга қодир, ижодий фаол шахсни шакллантиришда эстетик тарбия, табиат, ҳаёт ва санъатдаги гўзалликни идрок этиш каби кўникмаларни шакллантириш билан бирга истеъмол маданияти юзасидан бошланғич билимларни беришга мўлжалланган илмий ва амалий хулосалар “Мактабгача таълимда компаративистик педагогика” ўқув қўлланмаси мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси  олий  ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 19-июлдаги 233-сон буйруғига асосан). Натижада тарбиячиларнинг МТТларда олиб борадиган машғулотларини самарали ва интеграциялашган таълим асосида  ташкил этиш имкониятлари кенгайган;
мактабгача таълим ташкилотларида фаолият марказларини ташкил этиш ва ушбу марказлар воситасида мактабгача ёш даври болалар ижтимоийлашуви шароитида юзага келадиган эҳтиёжлар орқали истеъмолчилик маданиятини шакллантириш, ота-оналар билан ҳамкорликда болада дастлабги маркетинг тушинчаларини  шакллантиришга доир таклиф ва тавсияларидан Ўзбекистон Миллий  телерадиокомпаниясининг «Ўзбекистон» телерадиоканали ДУК «Маданий маърифий ва бадиий эшиттиришлар» муҳарририяти томонидан тайёрланган, «Таълим ва тараққиёт», “Болалар ва биз” каби туркум кўрсатувлар ва эшиттиришлар ссенарийсини тайёрлашда (2022-2023-йиллар) фойдаланилган («Ўзбекистон» телерадиоканали 2023-йил 17-июлдаги Ўз/к04-36-1102–сон маълумотномаси). Натижада мактабгача ёшдаги болаларга таълим-тарбия беришда  компетенсиявий ёндашув,  ўсиб бораётган бола шахсини ҳаётга тайёрлаш, унда ҳаётий муҳим масалаларни ҳал қилиш учун зарур бўлган, ахлоқий меъёр ва қадриятларни ўзлаштириш, бошқа инсонлар билан мулоқот қилиш ва истеъмол маданиятни шакллантириш билан боғлиқ амалий таклифлар  оммалаштирилган;
мактабгача ёшдаги болаларга ўзларига ёқадиган маҳсулотни танлаш, жамиятда ассимиляция мотивларига қаратилган истеъмолчи сифатида муаммони англаш, маълумот қидириш, баҳолаш, вариантларни танлаш, сотиб олиш манбалари ва уни сотиб олишни танлаш каби кўникмаларни ривожлантиришга қаратилган технологияларни интеграциялаш асосида ишлаб чиқилган илмий-педагогик фаолияти натижаларидан  Андижон давлат университетида 2020-2022-йилларда бажарилган ОТ-Ф-1-17-рақамли «Маънавий бегоналашувнинг олдини олишда шахс фаоллигини оширишни ижтимоий-педагогик тадқиқ этиш» мавзусидаги амалий лойиҳасида фойдаланилган (Андижон давлат университети томонидан 2023-йил 15-июлда берилган 39–01–1588-сон маълумотномаси). Натижада МТТларда олиб бориладиган машғулотлар давомида интеграциялашган таълим асосида тарбияланувчиларга истеъмол маданиятининг дастлабги сабоқларини беришга қаратилган, мактабгача таълим педагог ходимлари, хусусан, тарбиячилар учун истеъмол маданияти юзасидан бошланғич билимларни беришга мўлжалланган «Истеъмолчилик алифбоси» номли услубий қўлланмаси яратилган;
ишда илгари сурилган оила ва тарбиячи ўртасидаги алоқа уларнинг  ўзаро тушуниш муносабатларини ўрнатиш ва умумий ёндашувни ишлаб чиқишга ёрдам берувчи, шунингдек, биргаликда режалаштириш ижтимоий хулқ-атвор, таълим ва болаларни тарбиялаш билан боғлиқ асосий жараёнларни енгиллаштиришга қаратилган назарий ва амалий хулосалари “Дошкольная педагогика” номли ўқув қўлланмаси мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021-йил 1-мартдаги 110-сон буйруғига асосан 110-064-сон гувоҳномаси). Натижада бўлажак тарбиячилари бўлмиш ОТМ талабаларига оиланинг фелицитологик вазифаси ва бола истеъмоли, истеъмол маданияти билан боғлиқ билим ва тасаввурлар илк бор фанни ўқитиш жараёнида махсус сингдирилган.