Xafizova Dilnoza Baxadurovnaning
falsafa doktori (PhD) Dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Mul`tigen trombofiliyasi mavjud ayollarda ekstrakorporal uruglantirishning muvaffaqiyatsiz yakunining prekonsepsion tayyorgarligi va oldini olish choralari”, 14.00.01 – Akusherlik va ginekologiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Tib2614.
Ilmiy rahbar: Ixtiyarova Gulchexra Akmalovna, tibbiyot fanlari doktori professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti, DSc.04/30.04.2022.Tib.93.02.
Rasmiy opponentlar: Tuksanova Dilbar Ismatovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Ro‘zieva Nodira Xakimovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: N.I.Pirogov nomidagi Rossiya milliy tadqiqot tibbiyot universiteti (Rossiya Federatsiyasi).
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqodning maqsadi: ekstrakorporal urug‘lantirishning salbiy oqibatlari yuzaga kelishida "tomirlar tizimi" genlari polimorfizmining rolini o‘rgangan holda prekonsepsiya tayyorgarligini optimallashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
yordamchi reproduktiv texnologiya dasturlarida bepushtlik bilan bemorlarda gemostaz tizimi va to‘qima omili, F3 (G/T) va F7 (G/A) genlari mutatsiyalarining rolini o‘rganish bilan EKU ning muvaffaqiyatsiz oqibatlari aniqlangan;
ekstrakorporal urug‘lanishdan oldin qon tomir tizimining reseptivligi va bachadon, bazal, radial arteriyalarda qon oqimining dopplerometrik parametrlari bilan gemostaz tizimi va genetik markerlar o‘rtasida uzviy bog‘liqlik isbotlangan;
homila tuxumi implantatsiyasidan oldin EKU natijalari chastotasini oshirishga qaratilgan ad’yuvant terapiya majmuasida personizatsiyalangan antikoagulyant terapiyaning samaradorligi asoslangan;
 anamnezida muvafakkiyatsiz EKU bo‘lgan ayollarda mul`tigen trombofiliyalarning genetik markerlar tekshiruvini konsepsiyadan oldingi tayyorgarlik protokollariga kiritish reproduktiv yo‘qotishlar sonini sezilarli darajada kamaytirishi hamda EKU muvaffaqiyatini oshirishi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
«Ekstrakorporal urug‘lantirishdan keyingi salbiy oqibatlarga ega ayollarda multigen trombofiliyaning roli» mavzusidagi ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligining 2024 yil 25 sentyabrdagi 09/69-son xulosasi olingan.  
birinchi ilmiy yangilik. yordamchi reproduktiv texnologiya dasturlarida bepushtlik bilan bemorlarda gemostaz tizimi va to‘qima omili, F3 (G/T) va F7 (G/A) genlari mutatsiyalarining rolini o‘rganish bilan EKU ning muvaffaqiyatsiz oqibatlari aniqlangan. Ijtimoiy samaradorligi: ushbu genetik moyilliklarni aniklash antitrombotik terapiyani individuallashtirishga va trombofiliya xavfinisezilarli darajada kamaytirishga imkon beradi, bu esa uz navbvtida ekstrokorparal uruglanish natijalarini yaxshilashga erishilgan. Iqtisodiy samaradorligi: YoRT dasturining narxi barcha tekshiruvlarni o‘z ichiga olgan holda o‘rtacha 31000000 mln. so‘mni tashkil etishini hisobga olsak, takroriy EKUda summa 17500000 so‘mga oshadi, ya’ni EKUdan keyin muvaffaqiyatsiz natijalar kuzatilgan 1 nafar bemorga 48500000 so‘m iqtisodiy xarajat to‘g‘ri keladi. YoRT dasturlarida har bir bemor uchun 18500000 mln. so‘mgacha iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: Homila tushish xavfi yuqori bo‘lgan ayollarda asoratlarni erta aniqlash uchun genetik markerlar sifatida reproduktiv yukotish xavfi yuqori bo‘lgan mutant allellar va genotiplardan foydalanish muxim axamiyat kasb etdi.
ikkinchi ilmiy yangilik: ekstrakorporal uruglanishdan oldin qon tomir tizimining reseptivligi va bachadon, bazal, radial arteriyalarda qon oqimining dopplerometrik parametrlari bilan gemostaz tizimi va genetik markerlar o‘rtasida uzviy bog‘liqlik isbotlangan. Ijtimoiy samaradorligi: Muvaffakiyatsiz ekstrokorparal natijalari bulgan ayollarda bachadondagi bazal va spiral arteriyalarda kon tomir karshiligini batafsil taxlil kilish amalga oshirildi. Kon tomir karshiligining oshishi embrion implantatsiyasiga tuskinlik kiluvchi muxim omil ekanligi kursatildi. Kon okimini yaxshilash usullari ishlab chikilgan bulib, ular oldindan kabul kilingan tayyorgarlik algoritmga kiritilgan. Iqtisodiy samaradorligi: mutaxassis ko‘rigi va standart bo‘yicha bajariladigan boshqa laborator tahlillar soni 2 martaga qisqarishi hisobidan har bir nafar bemor uchun sarflanadigan byudjet xarajatlarini 3960000 so‘mga iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: Muvaffakiyatsiz ekstrokorparal natijalari bulgan ayollarda bachadondagi bazal va spiral arteriyalarda kon tomir karshiligini batafsil taxlil kilish axamiyati amalga oshiriganda erta tashxislash hisobidan har 1 nafar bemordan  156400 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik: homila tuxumi implantatsiyasidan oldin EKU natijalari chastotasini oshirishga qaratilgan ad’yuvant terapiya majmuasida personizatsiyalangan antikoagulyant terapiyaning samaradorligi asoslangan. Ijtimoiy samaradorligi: reproduktiv yukotishlari bulgan ayollarda trombofiliyani kompleks baxolash, laborator ko‘rsakichlar ma’lumotlariga asoslanib davolash taklif kilindi. Trombofiliyaning genetik belgilari uchun skriningni konsepsiyadan oldin ukitish protokollariga kiritish va keyinchalik individuallashtirilgan davolash reproduktiv yo‘qotishlar chastotasini kamaytirishga erishilgan. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi xarajatlar bir nafar bemor hisobiga 1151300 so‘mga iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: klinik, immunologik va laborator ko‘rsakichlar ma’lumotlariga asoslanib kasalliklarini erta xavfini bashoratlash shkalasi va profilaktik algoritmini qo‘llash kasallikni oldini olish tadbirlarini ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: anamnezida muvafaqqiyatsiz EKU bo‘lgan ayollarda multigen trombofiliyalarning genetik markerlar tekshiruvini konsepsiyadan oldingi tayyorgarlik protokollariga kiritish reproduktiv yo‘qotishlar sonini sezilarli darajada kamaytirishi hamda EKU muvaffaqiyatini oshirishi aniqlangan bo‘lib, ekstrakorporal uruglanishning muvaffaqiyatsiz natijalari bo‘lgan ayollarda gestatsiya oldi tayyorgarligini o‘tkazishga individual yondashuv shakllantirilgan. Ijtimoiy samaradorligi: o‘tkazilgan tadqiqotlarda muvaffaqiyatsiz ekstrokorparal urinishlari bulgan ayollarda giperkoagulyatsiya holatlarini batafsil o‘rganish, shu jumladan protrombin vaqti, APTT, fibrinogen va D-dimer darajalarini tahlil kilish o‘tkazildi. Ushbu ko‘rsatkichlarni individual terapiya orqali normallashtirish muvaffaqiyatli homiladorlik ehtimolini sezilarli darajada oshirishga erishildi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi bemorlarning statsionar murojaati 1,5 martaga kamayadi, mutaxassis ko‘rigi va standart bo‘yicha bajariladigan boshqa laborator tahlillar soni 2 martaga qisqarishi hisobidan har bir nafar bemorga byudjet hisobidan 627000 so‘m, byudjetdan tashqari 208000 so‘m miqdordagi xarajat iqtisod qilishga erishilgan. Xulosa: ishlab chiqilgan laborator mezonlardan foydalanib erta tashxislash hisobidan har bir nafar bemordan  835000 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan.