Халилов Акрам Утамуродовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Суд экспертизаси институтининг ташкилий-ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш”, 12.00.09 - “Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқи ва суд экспертизаси” (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.PhD/Yu512.
Илмий раҳбар: Астанов Истам Рустамович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Ҳуқуқни муҳофаза қилиш академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Ҳуқуқни муҳофаза қилиш академияси, DSc.31/31.12.2020.Yu.67.01.
Расмий оппонентлар: Пўлатов Бахтиёр Халилович, юридик фанлар доктори, профессор; Базарова Дилдора Баходировна, юридик фанлар доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Судьялар олий мактаби.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистон Республикасида суд экспертизаси институтининг ташкилий-ҳуқуқий асосларини такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
адвокатнинг иқтисодий, фуқаролик ва маъмурий ишни судда кўриш чоғида суд-экспертиза муассасалари томонидан шартнома асосида экспертиза ўтказилишини сўраш, экспертиза хулосаси иш материалларига қўшиб қўйилишини ва суд томонидан ушбу хулоса ишдаги мавжуд далиллар билан биргаликда баҳоланишини талаб қилиши, экспертиза хулосасини олиш муддатлари суд-экспертиза ташкилоти билан билан тузилган шартномаларда белгиланиши, адвокат сўровига ордернинг кўчирма нусхаси, суд экспертизаси адвокат сўровига кўра тайинланганда ўрганиш объектлари ва тўлақонли экспертиза ўтказиш учун зарур бўлган иш материаллари ҳам илова қилиниши зарурлиги асослантириб берилган;
ишонч билдирувчи шахснинг розилиги билан адвокат шартнома асосида экспертиза ўтказилишига доир адвокат сўровини давлат суд-экспертиза муассасалари ва нодавлат суд-экспертиза ташкилотларига юбориши мумкинлиги асослантириб берилган;
суд экспертлари холислиги ва мустақиллигини таъминлаш, соҳадаги норматив-ҳуқуқий базани мунтазам такомиллаштириб бориш, суд-экспертлик фаолиятини кенгайтириш ҳамда суд экспертизаларининг сифати ва ишончлилигини ошириш, суд-экспертлик фаолиятида илмий-тадқиқот ишларини ривожлантириш, шу жумладан, услубиятини такомиллаштириш ҳамда соҳага фан ва техника ютуқларини жорий этиш, суд-экспертлик фаолиятида кадрлар салоҳиятини ошириш ҳамда суд экспертларини тайёрлашнинг самарали тизимини яратиш, нодавлат суд экспертиза институтини ривожлантириш, суд-экспертлик фаолияти соҳасида халқаро ҳамкорликни таъминлаш ва ривожлантириш, суд экспертлик фаолиятининг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш лозимлиги асослантириб берилган;
суд экспертиза соҳасида дуал таълим бўйича кадрларни қайта тайёрлаш курсларини ташкил этиш, нодавлат суд-экспертиза ташкилоти суд экспертларининг фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш, жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларига мувофиқ ўтказилиши мумкин бўлган суд экспертизаси турлари бўйича тадқиқотлар рўйхатини тасдиқлаш ҳамда суд экспертларининг фаолиятини рейтинг тизимида баҳолаб бориш лозимлиги таклиф қилинган;
Х.Сулаймонова номидаги Республика суд-экспертиза марказининг Суд-экспертлик илмий-тадқиқот институтини, одам ДНКси суд биологик экспертизаси бўйича аноним мурожаат қилган шахсларнинг шахсига доир маълумотларни махсус белгилар асосида қайд этиш орқали тадқиқотларни ўтказиш тартибини жорий қилиш, суд-экспертлик фаолиятини ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш жамғармасини ташкил қилиш лозимлиги таклиф қилинган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот доирасида олинган илмий ва амалий натижалар асосида:
адвокатнинг иқтисодий, фуқаролик ва маъмурий ишни судда кўриш чоғида суд-экспертиза муассасалари томонидан шартнома асосида экспертиза ўтказилишини сўраш, экспертиза хулосаси иш материалларига қўшиб қўйилишини ва суд томонидан ушбу хулоса ишдаги мавжуд далиллар билан биргаликда баҳоланишини талаб қилишига оид таклифлари “Адвокатура тўғрисида”ги қонуннинг 6-моддаси 1-қисми 12- ва 13-хатбошилар, экспертиза хулосасини олиш муддатлари суд-экспертиза ташкилоти билан билан тузилган шартномаларда белгиланиши қонуннинг 71-модда 2-қисми, адвокат сўровига ордернинг кўчирма нусхаси, суд экспертизаси адвокат сўровига кўра тайинланганда ўрганиш объектлари ва тўлақонли экспертиза ўтказиш учун зарур бўлган иш материаллари ҳам илова килинишига оид таклифлари ушбу модданинг 6-қисмига қўшимча ва ўзгартиришлар киритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2022 йил 26 декабрдаги 04/2-09/6171-сон далолатномаси). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши адвокатнинг далилларни тақдим этишдаги ваколатларини янада кенгайтиришга хизмат қилган;
ишонч билдирувчи шахснинг розилиги билан адвокат шартнома асосида экспертиза ўтказилишига доир адвокат сўровини давлат суд-экспертиза муассасалари ва нодавлат суд-экспертиза ташкилотларига юбориши мумкинлигига оид таклиф Фуқаролик-процессуал кодексининг 95-моддаси 6-қисми билан, Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекснинг 79-моддаси еттинчи қисми билан, Иқтисодий-процессуал кодексининг 80-моддаси еттинчи қисми билан тўлдирилишида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг Коррупцияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2022 йил 26 декабрдаги 04/2-09/6171-сон далолатномаси). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши адвокатларнинг иқтисодий, фуқаролик ва маъмурий иш юритишда ўз сўрови билан экспертиза ўтказилишини таъминлаш ҳуқуқига эга бўлишига хизмат қилган;
суд экспертлари холислиги ва мустақиллигини таъминлаш, соҳадаги норматив-ҳуқуқий базани мунтазам такомиллаштириб бориш, суд-экспертлик фаолиятини кенгайтириш ҳамда суд экспертизаларининг сифати ва ишончлилигини ошириш, суд-экспертлик фаолиятида илмий-тадқиқот ишларини ривожлантириш, шу жумладан, услубиётни такомиллаштириш ҳамда соҳага фан ва техника ютуқларини жорий этиш, суд-экспертлик фаолиятида кадрлар салоҳиятини ошириш ҳамда суд экспертларини тайёрлашнинг самарали тизимини яратиш, нодавлат суд экспертиза институтини ривожлантириш, суд-экспертлик фаолияти соҳасида халқаро ҳамкорликни таъминлаш ва ривожлантириш, суд экспертлик фаолиятининг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш лозимлигига оид таклифларидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикасида суд-экспертлик тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” 2021 йил 5 июлдаги ПФ–6256-сон Фармонини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Юридик таъминлаш бошқармасининг 2023 йил 27 январдаги 12/1-2701-сон далолатномаси). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши суд-экспертлик тизимини такомиллаштириш учун амалга оширилиши лозим бўлган чора-тадбирларни белгилаб олишга ҳисса қўшган.
суд экспертиза соҳасида дуал таълим бўйича кадрларни қайта тайёрлаш курсларини ташкил этиш, нодавлат суд-экспертиза ташкилоти суд экспертларининг фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш, жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларига мувофиқ ўтказилиши мумкин бўлган суд экспертизаси турлари бўйича тадқиқотлар рўйхатини тасдиқлаш ҳамда суд экспертларининг фаолиятини рейтинг тизимида баҳолаб бориш бўйича таклифларидан Вазирлар Маҳкамасининг “Суд экспертиза соҳасини тартибга солувчи айрим норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тасдиқлаш тўғрисида” 2021 йил 22 ноябрдаги 706-сон қарорини ишлаб чиқишда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Юридик таъминлаш бошқармасининг 2023 йил 27 январдаги 12/1-2701-сон далолатномаси). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши суд экспертлик фаолиятини кенгайтириш, самарадорлигини ошириш ва экспертлар ҳуқуқларини кафолатлашга ҳисса қўшган.
Х.Сулаймонова номидаги Республика суд-экспертиза марказининг Суд-экспертлик илмий-тадқиқот институтини жорий қилиш, одам ДНКси суд биологик экспертизаси бўйича аноним мурожаат қилган шахсларнинг шахсига доир маълумотларни махсус белгилар асосида қайд этиш орқали тадқиқотларни ўтказиш тартиби, суд-экспертлик фаолиятини ривожлантиришни қўллаб қувватлаш жамғармасини ташкил қилишга оид таклифларидан Вазирлар Маҳкамасининг 704-, 705-сонли қарорлари ҳамда Адлия вазирининг 3353-сонли буйруғини шакллантиришда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2023 йил 5 январдаги 12/М-5/8-сон далолатномаси). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши экспертиза тадқиқотлари ҳамда экспертиза тизимини моддий қўллаб-қувватлаш орқали ривожлантиришга ҳисса қўшган.