Қўчқаров Отабек Ахмедовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Шаҳарлар қурилишини урбоекологик ҳудудий ташкил этишнинг ландшафт тамойиллари (Фарғона водийси йирик шаҳарлари мисолида)», 11.00.01 – Табиий география (география фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4..PhD/Gr168.
Илмий раҳбар: Холиқов Рахимжон.Йигиталиевич, география фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSc.03/30.12.2021.Gr.02.07.
Расмий оппонентлар: Боймирзаев Каримжон Мирзаахмедович, география фанлари доктори, доцент; Эшқувватов Бекзод Беққулович, география фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: водий шаҳарлари ландшафтлари ва тупроқ қопламининг антропоген ва техноген жараёнлар таъсиридаги ўзгаришларини аниқлаш геоекологик вазиятларни баҳолаш, шаҳарлар ландшафтини ҳудудий ташкил этишга доир амалий тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
шаҳарлар пайдо бўлишининг табиий, тарихий ва иқтисодий асослари ландшафт омили нуқтаи-назардан таҳлил қилиниб, Фарғона водийсидаги йирик шаҳарларнинг ландшафт тузилмалари аниқланган;
Ўзбекистон Республикаси ва МДҲ давлатларининг замонавий шаҳарсозлиги эътиборга олиниб ландшафт тамойиллари қиёсий таҳлил қилинган, шу асосида Фарғона водийсидаги Андижон, Наманган, Фарғона, Қўқон, Марғилон каби йирик шаҳарларни ландшафт-экологик ҳолати баҳоланган;
Фарғона водийсидаги йирик шаҳарлар ҳудудига тушадиган антропоген босим миқдори қиёсий баҳоланган ва ГАТ технологиясининг АрcГИС дастуридан фойдаланиб хариталари яратилган;
Фарғона водийсидаги йирик шаҳарлар ҳудудидаги ландшафт-экологик ҳолат билан аҳоли саломатлиги ўртасидаги ўзаро алоқадорлик мавжудлиги аниқланган ва уни олдини олишга қаратилган амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Фарғона водийсидаги шаҳарлар қурилишини урбоекологик ҳудудий ташкил этишнинг ландшафт тамойилларини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
республика миқёсидаги йирик шаҳарлар қурилишининг ишлаб чиқилган ландшафт тамойиллари Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирилиги амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирининг 2024-йил 28-февралдаги 03.03/3-2057-сонли ҳамда 2024 йил 29-октябрдаги 03-03/3-10636-сонли маълумотномалари). Натижада, дунё шаҳарсозлиги тажрибасидан келиб чиқиб Фарғона водийсидаги йирик шаҳарларнинг қурилишида табиий ландшафтлар компонентларидан режали фойдаланиш имконини берган;
Фарғона водийсидаги шаҳарларни (Андижон, Наманган, Фарғона, Қўқон, Марғилон) ҳар бирининг структурали-экологик мувозанатини баҳолашларидан Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирилиги амалиётида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирининг 2024-йил 28-февралдаги 03.03/3-2057-сонли ҳамда 2024 йил 29-октябрдаги 03-03/3-10636-сонли маълумотномалари). Натижада, аҳоли яшайдиган ҳудудлар, саноат зоналари ва яшил зоналар эгаллаган ҳудудлар нисбатини фоиз ҳисобида аниқлаш имконини берган;
Фарғона водийсидаги йирик шаҳарларнинг ҳар бирини алоҳида майдони, унга нисбатан аҳоли яшайдиган ҳудудларнинг маҳалла фуқаролар йиғини бўйича эгаллаган майдони, аҳоли зичлигини ҳисоблашлари Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирилиги амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирининг 2024-йил 28-февралдаги 03.03/3-2057-сонли ҳамда 2024 йил 29-октябрдаги 03-03/3-10636-сонли маълумотномалари). Натижада, ГАТ технологиялари асосида, ландшафт тузилмалар ва антропоген босим карта схемаларини яратиш имконини беган;
Фарғона водийсидаги йирик шаҳарларни ландшафт компонентларини қиёсий ўрганиш боʻйича ишлаб чиқилган таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирилиги амалиётида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирининг 2024-йил 28-февралдаги 03.03/3-2057-сонли ҳамда 2024 йил 29-октябрдаги 03-03/3-10636-сонли маълумотномалари). Натижада шаҳлар тупроқларининг техноген ифлосланиши Фарғона ва Қўқон шаҳарлари мисолида қиёсий баҳоланган ва йирик шаҳарларда табиий ландшафт элементларидан иқлим, сув обектлари, тупроқларнинг ўзгаришини инобатга олган ҳолда чора-тадбирлар ишлаб чиқиш имконини беган.