Juraeva Nodira Tuxtapulatovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar:
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “O‘zbekiston Respublikasida kam uchraydigan koagulopatiyalar bilan og‘rigan bemorlarda kasallikning uchrash chastotasi va laborator ahamiyati” 14.00.29 – Gematologiya va transfuziologiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.I.PhD/Tib1767.
Ilmiy rahbar: Maxmudova Aziza Djumanovna, tibbiyot fanlari doktori.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Respublika ixtisoslashtirilgan gematologiya ilmiy amaliy tibbiyot markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent tibbiyot akademiyasi, DSc.04/30.12.2019.Tib30.02.
Rasmiy opponentlar: Sulaymanova Dilora Nagalovna, tibbiyot fanlari doktori professor; Mamatov Saginali Murzaevich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Tibbiyot xodimlarinig kasbiy malakasini rivojlantirish markazi.
Dissertatsiyaning yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: irsiy koagulopatiya va qon tizimining kam uchraydigan koagulopatiyalarining rivojlanishida koagulyasion omillarning ahamiyatini baholash asosida kasallikning diagnostikasi, davolash va prognozi usullarini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
O‘zbekiston Respublikasida birinchi marta kam uchraydigan koagulopatiyalar: I, II, V, VII, X, XI, XII, XIII omillar etishmovchiligida ushbu toifadagi bemorlarni erta tashhislash mezonlari ishlab chiqilishi kasalliklarni asoratlarini oldini olishi va o‘lim ko‘rsatkichlarining kamaytirishiga asoslangan.
keng qamrovli gemostaziologik tahlillar kam uchraydigan koagulopatiyalar bilan og‘rigan bemorlarda qon ivishini ta’minlovchi omillar etishmovchiligining turi va og‘irligiga qarab (I, II, V, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, kombinatsiyalashgan omillar etishmovchiligi, paragemofiliya, vitamin K ga aloqador omillar etishmovchiligi) kasallikning tarqalishi asoslangan;
kam uchraydigan koagulopatiyalar bilan og‘rigan bemorlarda qon ivishini ta’minlovchi omillarning sifatiy yoki miqdoriy etishmovchiligi va koagulopatiya rivojlanishi o‘rtasidagi assotsiativ bog‘liqlik aniqlangan;
kam uchraydigan koagulopatiyalar bilan og‘rigan bemorlarda klinik, laborator va gemostaziologik (faollashgan qisman tromboplastin vaqti, protrombin indeksi, trombin vaqti) ko‘rsatkichlari aniqlanib, ularni kasallikning tashhisiy mezonlari ekanligi asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy texnik kengashning 2024 yil 25 iyundagi 1-sonli xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: O‘zbekiston Respublikasida birinchi marta kam uchraydigan koagulopatiyalar: I, II, V, VII, X, XI, XII, XIII omillar etishmovchiligida ushbu toifadagi bemorlarni erta tashhislash mezonlari ishlab chiqilishi kasalliklarni asoratlarini oldini olishi va o‘lim ko‘rsatkichlarining kamaytirishiga asoslanganligi Toshkent viloyati Bo‘ka tumani ko‘p tarmoqli markaziy shifoxonasi 19.10.2022 yildagi 42/1-sonli hamda va Sirdaryo viloyati Guliston tumani tibbiyot klasteri 14.10.2022 yildagi 85/1- sonli buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy texnik kengashning 2024 yil 25 iyundagi 1-sonli xulosasi) Ijtimoiy samaradorligi: kam uchraydigan koagulopatiyalarda omillarning aniqlanishi kasallikni davolash, rezistentlik rivojlanishini oldini olish va uning og‘ir kechishi xavfini baholash imkonini bergan. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: kam uchraydigan koagulopatiyalar bemorlarning umumiy sonidan davlat byudjeti mablag‘lari hisobidan 64,4 foizga iqtisodiy samara bergan. Xulosa: koagulopatiyalarni o‘z vaqtida tashxislash va davolash asoratlarni oldini olishga imkon bergan, bu kasallikning fenotipini nazorat qilish, artropatiya rivojlanishini oldini olish va o‘lim ko‘rsatkichlarining kamaytirishiga imkonini beradi.
ikkinchi ilmiy yangilik: keng qamrovli gemostaziologik tahlillar kam uchraydigan koagulopatiyalar bilan og‘rigan bemorlarda qon ivishini ta’minlovchi omillar etishmovchiligining turi va og‘irligiga qarab (I, II, V, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, kombinatsiyalashgan omillar etishmovchiligi, paragemofiliya, vitamin K ga aloqador omillar etishmovchiligi) kasallikning tarqalishi asoslanganligi Toshkent viloyati Bo‘ka tumani ko‘p tarmoqli markaziy shifoxonasi 19.10.2022 yildagi 42/1-sonli hamda va Sirdaryo viloyati Guliston tumani tibbiyot klasteri 14.10.2022 yildagi 85/1- sonli buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy texnik kengashning 2024 yil 25 iyundagi 1-sonli xulosasi) Ijtimoiy samaradorligi: ushbu bemorlarning hayot sifatini yaxshilash, o‘lim va nogironlik darajasini pasaytirish, shuningdek, shifoxonada qolish muddatini qisqartirish va davolanish xarajatlarini kamaytirishga yordam bergan. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: kasallikni o‘z vaqtida aniqlanib, bemorlarni ro‘yxatga olinishi va barvaqt davo choralari qo‘llanilishi natijasida bemorlar orasida o‘lim va nogironlik ko‘rsatkichining 85-90%ga kamayishi, hamda ularning turmush tarzini yaxshilanishiga olib kelishi imkonini bergan. Xulosa: klinik amaliyotda tadqiqot natijalarini tadbiq qilinishi kam uchraydigan koagulopatiyalar bilan og‘rigan bemorlarda tashhislash choralarini va kasallikning asoratlarini oldini olish samaradorligini sezilarli darajada oshirish imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik: kam uchraydigan koagulopatiyalar bilan og‘rigan bemorlarda qon ivishini ta’minlovchi omillarning sifatiy yoki miqdoriy etishmovchiligi va koagulopatiya rivojlanishi o‘rtasidagi assotsiativ bog‘liqlik aniqlanganligi Toshkent viloyati Bo‘ka tumani ko‘p tarmoqli markaziy shifoxonasi 19.10.2022 yildagi 42/1-sonli hamda va Sirdaryo viloyati Guliston tumani tibbiyot klasteri 14.10.2022 yildagi 85/1- sonli buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy texnik kengashning 2024 yil 25 iyundagi 1-sonli xulosasi) Ijtimoiy samaradorligi: koagulopatiya bilan og‘rigan bemorlarda turli tashhislash va differensial terapiya usullarini qo‘llashning kasallikning erta qaytalanishining erta tashxislash va bashoratlashni amalga oshirish imkonini bergan. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: kasallikni o‘z vaqtida aniqlanib, qon ivishini ta’minlovchi omillarning sifatiy yoki miqdoriy etishmovchiligi bemorlar orasida o‘lim va nogironlik ko‘rsatkichining kamayishi, hamda ularning turmush tarzini yaxshilanishi imkonini bergan. Xulosa: kam uchraydigan koagulopatiyalar bilan og‘rigan bemorlarda qon ivishini ta’minlovchi omillarning sifatiy yoki miqdoriy etishmovchiligi va koagulopatiya rivojlanishi o‘rtasidagi assotsiativ bog‘liqlik aniqlash va klinik amaliyotda tadqiqot natijalarini tadbiq qilinishi kam uchraydigan koagulopatiyalar bilan og‘rigan bemorlarda tashhislash choralarini va kasallikning asoratlarini oldini olish imkonini bergan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: kam uchraydigan koagulopatiyalar bilan og‘rigan bemorlarda klinik, laborator va gemostaziologik (faollashgan qisman tromboplastin vaqti, protrombin indeksi, trombin vaqti) ko‘rsatkichlari aniqlanib, ularni kasallikning tashhisiy mezonlari ekanligi asoslanganligi Toshkent viloyati Bo‘ka tumani ko‘p tarmoqli markaziy shifoxonasi 19.10.2022 yildagi 42/1-sonli hamda va Sirdaryo viloyati Guliston tumani tibbiyot klasteri 14.10.2022 yildagi 85/1- sonli buyruqlari bilan amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy texnik kengashning 2024 yil 25 iyundagi 1-sonli xulosasi) Ijtimoiy samaradorligi: koagulopatiya bilan og‘rigan bemorlarda turli tashhislash va differensial terapiya usullarini qo‘llashning kasallikning erta qaytalanishining erta tashxislash va bashoratlashni amalga oshirish imkonini bergan. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: bu kasallikning fenotipini nazorat qilish, artropatiya rivojlanishining oldini olish va bemorning hayot sifatini 85%ga yaxshilashga, hamda bemorlarni shifoxonada davolanish vaqtini 3-4 kunga qisqartirish imkonini bergan. Xulosa: kam uchraydigan koagulopatiyalarda laborator va gemostaziologik (faollashgan qisman tromboplastin vaqti, protrombin indeksi, trombin vaqti) ko‘rsatkichlari aniqlash kasallikni o‘z vaqtida tashhislash va davolash asoratlarni oldini olishga imkon bergan.