Усманова Азиза Алишеровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармогʻи номи):
“Ўзбекистонда камбағалликни қисқартиришда фискал инструментлардан фойдаланиш истиқболлари” (Проспеcц оф Усинг Фисcал Инструменц фор Повертй Редуcтион ин Узбекистан), 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Iqt2214
Илмий раҳбар: Рахмонов Дилшоджон Алиджонович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент Халқаро университети, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Расмий оппонентлар: Кадирова Хадича Тўраевна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор;
Элмирзаев Самариддин Эшкуватович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Халқаро Нордик университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистонда камбағаллик даражасини таҳлил қилиш, камбағаллик даражасига таъсир қилувчи фискал ва иқтисодий омилларни аниқлаш, камбағалликни қисқартириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ўзбекистон ҳудудларининг сифат мезонлари асосида камбағаллик даражасини юқори [19,3-34,4], ўрта [11,1-19,22] ҳамда паст [0-10,9] чегараларини тавсифловчи баҳолаш усули таклиф этилган;
ҳудудларда Рандом Эффеcц модели асосида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш, аҳоли бандлик даражасини ошириш ва меҳнатга ҳақ тўлашнинг ҳамда пенсия ва нафақаларнинг энг кам миқдорини ошириш камбагʻалликни қисқартиришдаги ижобий таъсири асосланган;
Ўзбекистонда эҳтиёжманд аҳолининг ижтимоий нафақа қамрови ва ўртача нафақа миқдорини ошириш орқали камбагʻалликни қисқартириш механизми таклиф қилинган;
Ўзбекистон Республикаси бўйича камбағаллик даражаси ўзгаришини фискал инструментлар таъсири асосида 2030-йилга қадар кўп омилли солиштирма прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистонда камбағалликни қисқартиришда фискал сиёсатнинг устуворликларидан фойдаланишни такомиллаштириш йўналишлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Ўзбекистон ҳудудларининг сифат мезонлари асосида камбағаллик даражасини юқори [19,3-34,4], ўрта [11,1-19,22] ҳамда паст [0-10,9] чегараларини тавсифловчи баҳолаш усули таклифи Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги томонидан ҳудудларда камбагʻаллик даражасининг динамикасини аниқлаш ҳамда камбагʻал аҳолининг балансини шакллантиришда фойдаланилган (Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2024-йил 20-июндаги 01/00-03/28-6099-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши натижасида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024-йил 21-февралдаги “Ўзбекистон 2030” Стратегиясини “Ёшлар ва бизнесни қўллаб-қувватлаш йили”да амалга оширишга оид давлат дастури тўгʻрисида”ги ПФ-37-сонли Фармони 1-иловасининг 27-мақсад 76-банди ижросини таъминлашга имкон яратилган.
Ҳудудларда Рандом Эффеcц модели асосида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш, аҳоли бандлик даражасини ошириш ва меҳнатга ҳақ тўлаш ҳамда пенсия ва нафақаларнинг энг кам миқдорини оширишнинг камбагʻалликни қисқартиришдаги ижобий таъсири бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги фаолиятида фойдаланилган (Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2024-йил 20-июндаги 01/00-03/28-6099-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий янгилик натижаси асосида Ўзбекистонда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ялпи ҳудудий маҳсулотдаги улушини 1 фоизга ошириш орқали ҳудудларда камбагʻаллик даражаси 0,26 фоизга қисқариши, аҳоли бандлик даражасини 1 фоизга ошириш орқали ҳудудларда камбагʻаллик даражаси 0,24 фоизга қисқариши, меҳнатга ҳақ тўлашнинг ҳамда пенсия ва нафақаларнинг энг кам миқдорини 1 фоизга ошириш орқали ҳудудларда камбагʻаллик даражасини мос равишда 0,04 ҳамда 0,21 фоизларга қисқариши асосланган ҳамда камбагʻаллик даражасини қисқартириш бўйича стратегик дастурларни ишлаб чиқиш имконини берган.
Ўзбекистонда эҳтиёжманд аҳолининг ижтимоий нафақа қамрови ва ўртача нафақа миқдорини ошириш орқали камбагʻалликни қисқартириш механизми таклифи Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги томонидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024-йил 21-февралдаги “Ўзбекистон 2030” стратегиясини “Ёшлар ва бизнесни қўллаб-қувватлаш йили”да амалга оширишга оид давлат дастури тўгʻрисида”ги ПФ-37-сонли Фармони 1-иловасининг 52-банди ижросини таъминлаш учун фойдаланилган (Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2024-йил 20-июндаги 01/00-03/28-6099-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий янгиликни жорий қилиниши орқали Ўзбекистонда эҳтиёжманд аҳолининг ижтимоий нафақа қамровини ва ўртача нафақа миқдорини ўн фоизга ошириш орқали ҳудудларда камбагʻаллик даражасини 2,16 фоизга қисқариши асосланди ҳамда маҳалладаги ҳар бир ижтимоий ҳимояга муҳтож аҳолини тўлиқ ижтимоий ҳимоя қилиш тизими орқали қамраб олишни таъминлашга хизмат қилди.
Ўзбекистон Республикаси бўйича камбағаллик даражаси ўзгаришини фискал инструментлар таъсири асосида 2030-йилга қадар ишлаб чиқилган кўп омилли солиштирма прогноз кўрсаткичларидан Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги томонидан фойдаланилган (Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлигининг 2024-йил 20-июндаги 01/00-03/28-6099-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий янгилик натижасида 2030-йилга қадар Ўзбекистонда 95 фоизлик ишончлилик даражасида камбағаллик даражаси  оптимал прогнозга кўра 5,26 фоизни ташкил қилиши аниқланди ва илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши орқали ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш ва камбагʻалликни қисқартириш дастурининг истиқболдаги кўрсаткичларини ўзаро мувофиқлаштириш имкони яратилган.