Алламуратова Анаргул Султамуратовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Акриламид ва итакон кислотаси асосида структура ҳосил қилувчи сополимер синтези ва уларнинг Қорақалпоғистоннинг тупроқларига таъсири», 02.00.11 - Коллоид ва мембрана кимёси (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.PhD/К643.
Илмий раҳбар: Шарипова Айшагул ИИбраимовна, кимё фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Умумий ва ноорганик кимё институти, DSc.02/30.12.2019. К/Т.35.01.
Расмий оппонентлар: Махкамов Равшан Рахимович, кимё фанлари доктори, катта илмий ходим; Бухоров Шухрат Буриевич техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: акриламид ва итакон кислотаси асосида структура ҳосил қилувчи сополимерларни синтез қилиш ва уларнинг Қорақалпог'истон тупроқларига та'сирини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
АА ва ИК ни 5:1 моляр нисбатда 0,1% миқдорда инициатор ёрдамида сополимерлашда пҲ=2,11 бўлган зич, бир хил, шаффоф махсулот (1АА:ИК-5,5) ҳосил бўлади ва АА улушининг хар бир мол ИК учун 10 молгача кўтарилиши пҲ ни 0,07 га бироз оширади, бу эса 85,8% дан ортиқ ҳосилдорлик билан сувда яхши эрийдиган сополимерларни ишлаб чиқаришни осонлаштириши асосланган;
юқори унумдорлик ва яхши қовучқоқлик кўрсаткичларига эга бўлган сополимерларни олиш учун мақбул шароитлар пҲ тахминан 8,1 ва итакон кислотанинг акриламиднинг 1:5,5 дан 1:6,0 гача бўлган моляр нисбати бўлган мухитга мос келади, 96,81% сополимер ҳосилдорлигига эришишга ва асосий модданинг масса улуши 99,1% га этиши аниқланган;
сополимерларнинг 11,34·105 ва 15,4·105 молекуляр оғирликка эга эканлиги ва 70°C да 2 соат давомида гидролизланганда молекуляр оғирлиги 18,1·105 ва 20,2·105  га этиши аниқланди., бу ионларнинг харакатчанлигини камайтиришга ва диссоциланиш даражасини мос равишда 8 ва 13% дан 44 ва 56% гача оширишга эриши аниқланган;
полиелектролитларнинг тупроқ структурантлари сифатида самарадорлиги 2АА:ИК-5,5К нинг 0,6% эритма билан ишлов берилганда, нафақат структурантнинг табиати ва истеъмолига, балки тупроқнинг ўзининг тузилишига, Амударё(ПА) ва Қораузек (ПК) тупроқларнинг структуравий коеффициентига хам боғлиқлиги мос равишда 0,40 ва 0,14 дан 2,40 ва 2,65 га оширишга эришиши аниқланган;
сополимерларнинг калий шакллари, бу полимер занжирлари ва тупроқ зарралари ўртасидаги ўзаро таъсирнинг ион механизмлари билан боғлиқ бўлиши мумкин, бу эрда калий ионлари қўшимча ўзаро боғланишга ёрдам беришини, структурасини яхшилаши, сувга чидамли тупроқ агрегатларини 84,5% гача ошириши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Турли тупроқлар учун структурантларни олиш бўйича илмий натижалар асосида:
акриламид ва итакон кислотаси асосидаги тупроқ структурантлари Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг “2026-2030-йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхатига” киритилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 18 мартдаги 03/03-1104-сон маълумотномаси). Натийжада, тупроқни ушбу структура ҳосил қилувчилар билан ишлов бериш сувга чидамли агрегатлар миқдори 12 дан 86% гача кўтариш имконини беради;
акриламид ва итакон кислотаси асосидаги сополимерларнинг калийли шакллари асосидаги сув сақловчи композициялар тупроқ структурантлари Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг “2026-2030-йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхатига” киритилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 18 мартдаги 03/03-1104-сон маълумотномаси). Натижада, бу структура ҳосил қилувчиларнинг сувни сингдириш қобилияти 720 мг/г гача ошириш имконини беради.