Нуримов Пахлавон Бахтиёровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Жисмоний зўриқишда гипоталамо-гипофизар-нейросекретор тизим реактивлиги», 14.00.16 – Нормал ва патологик физиология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.PhD/В1231.
Илмий раҳбар: Карабаев Аминжон Гадаевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Сайфуллаева Саида Акрамжоновна, тиббиёт фанлари доктори, катта илмий ходим; Рўзиев Юнус Самандарович, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Хўжа Аҳмад Яссавий номидаги Халқаро қозоқ-турк университети (Қозоғистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: аэроб, аралаш, анаэроб жисмоний зўриқишда ГГНТ реактивлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
каламушларда сурункали равишда сувда сузиш орқали аэроб зўриқиш чақирилганда, зўриқишнинг 21-кунигача гипоталамуснинг СОЯ, ПВЯларида юқори функционал активликка эга нейросекретор ҳужайралар (НСҲ)  миқдорини ортиши ва нейросекрет миқдорини қонга ажралиши ҳисобида, мослашиш жараёни кузатилиб, зўриқишнинг 3-ойда, СОЯ, ПВЯ ларда юқори функционал активликка эга НСҲ миқдори камайиши, ва уларда нейросекрет миқдорини ошиши ҳисобида тўлиқ мослашиш ва тикланиш томонга қараб силжиши исботланган;
сурункали равишда сувда сузиш орқали аралаш зўриқиш чақирилганда, зўриқишнинг биринчи кунидан бошлаб, 28-кунигача СОЯ ҳамда ПВЯ юқори функционал активликка эга НСҲ миқдорини ортиб бориши, 7-кундан НСҲ ядросининг гипергидратациясини, глиал ҳужайралар ядросининг юзасини, зўриқишнинг 14-кунидан бошлаб деструктив НСҲ миқдорини ортиб бориши остида ҳайвонларда сузиш жараёнига мослашишни шакллланганлиги, зўриқишнинг 3-ойида СОЯ, ПВЯ ларда юқори функционал активликка эга НСҲ миқдорини камайиши, нейросекрет миқдорини, НСҲ ядроларининг гипергидратацияси остида тўлиқ мослашиш жараёни таъминланганлиги аниқланган;
каламушларда сурункали равишда сувда сузиш орқали 15% юкка нисбатан анаэроб зўриқишли сузишга нисбатан, зўриқишнинг биринчи кунидан бошлаб, 3-ойигача гипоталамуснинг СОЯ, ПВЯларида, юқори функционал активлликка эга НСҲ миқдорини, НСҲ ядросининг гипергдратациясини,  глиал ҳужайралар ҳамда деструктив ҳужайраларнинг миқдорини ошиши, НСҲда нейросекретор моддаларни (НСМ) миқдорини камайиб бориши остида  мослашиш жараёни давом этиши аниқланган;
сурункали равишда сувда сузиш орқали юзага келадиган аэроб, аралаш, анаэроб зўриқишга нибатан мослашиш ГГНТ-нинг морфофункционал активлигига боғлиқ бўлиб, зўриқишнинг даражсини ва давомийлигини ортиб боришига боғлиқ ҳолда СОЯ ПВЯ НСҲда толиқиш томонга қараб силжиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Жисмоний зўриқишда ГГНТ- реактивлиги аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: каламушларда сурункали равишда сувда сузиш орқали аэроб зўриқиш чақирилганда, зўриқишнинг 21-кунигача гипоталамуснинг СОЯ, ПВЯларида юқори функционал активликка эга НСҲ  миқдорини ортиши ва нейросекрет миқдорини қонга ажралиши ҳисобида, мослашиш жараёни кузатилиб, зўриқишнинг 3-ойда, СОЯ, ПВЯ ларда юқори функционал активликка эга НСҲ миқдори камайиши ва уларда нейросекрет миқдорини ошиши ҳисобида тўлиқ мослашиш ва тикланиш томонга қараб силжиши аниқланганлиги бўйича таклифлар СамДТУ эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 22 январда 16-сон билан тасдиқланган «Аэроб, аралаш, анаэроб зўриқишга нисбатан ГГНТ-ининг реактивлигини ўрганиш методологияси» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси бўйича 16.04.2024 йилдаги 918-7-107-ТБ/2024-сон ҳамда Реабилитология ва спорт тиббиёти илмий-тадқиқот институти бўйича 27.05.2024 йилдаги 20-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/16-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар ГГНТ-да юзага келадиган патологик ўзгаришларни олдини олади ва жамиятимизга ГГНТ-да юзага келадиган ўзгаришларни аниқлашда ва тавсия этишда патогенетик ёндашиш орқали даволашга ёрдам беради. Олинган маълумотлар фундаментал назарий ва амалий ахамиятга эга бўлиб аероб, аралаш ва анаэроб зўриқиш оқибатида организмида юзага келадиган ўзгаришларни олдини олишда ва патогенетик жиҳатдан муайян даражада хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур патологияни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари аэроб, аралаш ва анаэроб зўриқиш оқибатида ГГНТ-да юзага келадиган морфофунксионал ўзгаришларни ўз вақтида аниқлаш ва патогенетик жиҳатдан баҳолаш орқали эрта ташҳислаш ва даволаш тактикаси тўғри танланганда шифохонада даволаниш давомийлиги қисқариш натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: сурункали равишда сувда сузиш орқали аралаш зўриқиш чақирилганда, зўриқишнинг биринчи кунидан бошлаб, 28-кунигача СОЯ ҳамда ПВЯ юқори функционал активликка эга НСҲ миқдорини ортиб бориши, 7-кундан НСҲ ядросининг гипергидратациясини, глиал ҳужайралар ядросининг юзасини, зўриқишнинг 14-кунидан бошлаб деструктив НСҲ миқдорини ортиб бориши остида ҳайвонларда сузиш жараёнига мослашишни шакллланганлиги, зўриқишнинг 3-ойида СОЯ, ПВЯ ларда юқори функционал активликка эга НСҲ миқдорини камайиши, нейросекрет миқдорини, НСҲ ядроларининг гипергидратацияси остида тўлиқ мослашиш жараёни таъминланганлиги аниқланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 22 январда 16-сон билан тасдиқланган «Аэроб, аралаш, анаэроб зўриқишга нисбатан ГГНТ-ининг реактивлигини ўрганиш методологияси» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси бўйича 16.04.2024 йилдаги 918-7-107-ТБ/2024-сон ҳамда Реабилитология ва спорт тиббиёти илмий-тадқиқот институти бўйича 27.05.2024 йилдаги 20-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/16-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар гипоталамо-гипофизар тизимда юзага келадиган патологик ўзгаришларни олдини олади ва жамиятимизга ГГНТ-да юзага келадиган ўзгаришларни аниқлашда ва тавсия этишда патогенетик ёндашиш орқали даволашга ёрдам беради. Олинган маълумотлар фундаментал назарий ва амалий ахамиятга эга бўлиб аероб, аралаш ва анаэроб зўриқиш оқибатида организмида юзага келадиган ўзгаришларни олдини олишда ва патогенетик жиҳатдан муайян даражада хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур патологияни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари аэроб, аралаш ва анаэроб зўриқиш оқибатида ГГНТ-да юзага келадиган морфофунксионал ўзгаришларни ўз вақтида аниқлаш ва патогенетик жиҳатдан баҳолаш орқали эрта ташҳислаш ва даволаш тактикаси тўғри танланганда шифохонада даволаниш давомийлиги қисқариш натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: каламушларда сурункали равишда сувда сузиш орқали 15% юкка нисбатан анаэроб зўриқишли сузишга нисбатан, зўриқишнинг биринчи кунидан бошлаб, 3-ойигача гипоталамуснинг СОЯ, ПВЯларида, юқори функционал активлликка эга НСҲ миқдорини, НСҲ ядросининг гипергдратациясини,  глиал ҳужайралар ҳамда деструктив ҳужайраларнинг миқдорини ошиши, НСҲ НСМ миқдорини камайиб бориши остида  мослашиш жараёни давом этиши аниқланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 22 январда 16-сон билан тасдиқланган «Аэроб, аралаш, анаэроб зўриқишга нисбатан ГГНТ-ининг реактивлигини ўрганиш методологияси» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси бўйича 16.04.2024 йилдаги 918-7-107-ТБ/2024-сон ҳамда Реабилитология ва спорт тиббиёти илмий-тадқиқот институти бўйича 27.05.2024 йилдаги 20-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/16-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар гипоталамо-гипофизар тизимда юзага келадиган патологик ўзгаришларни олдини олади ва жамиятимизга гипоталамо-гипофизар тизимда юзага келадиган ўзгаришларни аниқлашда ва тавсия этишда патогенетик ёндашиш орқали даволашга ёрдам беради. Олинган маълумотлар фундаментал назарий ва амалий ахамиятга эга бўлиб аероб, аралаш ва анаэроб зўриқиш оқибатида организмида юзага келадиган ўзгаришларни олдини олишда ва патогенетик жиҳатдан муайян даражада хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур патологияни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари аэроб, аралаш ва анаэроб зўриқиш оқибатида гипоталамо-гипофизар тизимда юзага келадиган морфофунксионал ўзгаришларни ўз вақтида аниқлаш ва патогенетик жиҳатдан баҳолаш орқали эрта ташҳислаш ва даволаш тактикаси тўғри танланганда шифохонада даволаниш давомийлиги қисқариш натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: сурункали равишда сувда сузиш орқали юзага келадиган аэроб, аралаш, анаэроб зўриқишга нибатан мослашиш ГГНТ-нинг морфофункционал активлигига боғлиқ бўлиб, зўриқишнинг даражсини ва давомийлигини ортиб боришига боғлиқ ҳолда СОЯ ПВЯ НСҲда толиқиш томонга қараб силжиши аниқланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 22 январда 16-сон билан тасдиқланган «Аэроб, аралаш, анаэроб зўриқишга нисбатан ГГНТ-ининг реактивлигини ўрганиш методологияси» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси бўйича 16.04.2024 йилдаги 918-7-107-ТБ/2024-сон ҳамда Реабилитология ва спорт тиббиёти илмий-тадқиқот институти бўйича 27.05.2024 йилдаги 20-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/16-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар гипоталамо-гипофизар тизимда юзага келадиган патологик ўзгаришларни олдини олади ва жамиятимизга гипоталамо-гипофизар тизимда юзага келадиган ўзгаришларни аниқлашда ва тавсия этишда патогенетик ёндашиш орқали даволашга ёрдам беради. Олинган маълумотлар фундаментал назарий ва амалий ахамиятга эга бўлиб аероб, аралаш ва анаэроб зўриқиш оқибатида организмида юзага келадиган ўзгаришларни олдини олишда ва патогенетик жиҳатдан муайян даражада хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур патологияни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари аэроб, аралаш ва анаэроб зўриқиш оқибатида гипоталамо-гипофизар тизимда юзага келадиган морфофунксионал ўзгаришларни ўз вақтида аниқлаш ва патогенетик жиҳатдан баҳолаш орқали эрта ташҳислаш ва даволаш тактикаси тўғри танланганда шифохонада даволаниш давомийлиги қисқариш натижасида иқтисод қилинади.