Ходжаева Муҳаббат Салимовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертасияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертaция мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемияси клиник-неврологик ва иммунологик хусусиятлари”, 14.00.13 – Неврология.
Диссертaция мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1. PhD /Tib3356.
Илмий раҳбарлар: Ходжиева Дилбар Таджиевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертaция бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.04.2022.Tib.93.02.
Расмий оппонентлар: Хайдарова Дилдора Кадировна, тиббиёт фанлари доктори профессор; Аманова Умида Тўлқиновна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: С.Д.Асфендияров номидаги Қозоғистон миллий тиббиёт университети (Қозоғистон Республикаси)
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқоднинг мақсади: умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемиясининг клиник-неврологик, иммунологик хусусиятларини ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан вертебробазиляр тизим ишемиясида вегетатив-томир хусусиятлари баҳоланиб, симпатик тизим патологияси устунлиши ва геморрагик трансформацияга айланиш хавфи пастлиги исботланган;
умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан вертебробазиляр тизим ишемиясида IL-10 нинг ошиши ва тромболик хусусият орасидаги боғлиқлигига асосланиб унинг прогностик прогностик аҳамияти исботланган;
умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан вертебробазиляр тизим ишемиясида брахиоцефал артерия стенози ва гипергликемия ва инсульт ҳажми орасидаги корреляцион боғлиқлик асосланган;
умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан вертебробазиляр тизим ишемиясида мия қон айланиши келиб чиқиш даврийлигига кўра медикаментоз комплекс даволаш усулларининг самарадорлиги қиёсий баҳоланиб, поғонали даволаш ва профилактика қилиш алгоритми ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
«Умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемияси клиник-неврологик ва иммунологик хусусиятлари» мавзусидаги илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/54-сон хулосаси олинган.
биринчи илмий янгилик: умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан вертебробазиляр тизим ишемиясида вегетатив-томир хусусиятлари баҳоланиб, симпатик тизим патологияси устунлиши ва геморрагик трансформацияга айланиш хавфи пастлиги исботланган. Ижтимоий самарадорлиги: умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазилляр тизим ишемияси кўпинча леталликка олиб келиб, аксари вазиятларда ногиронлик ҳолати кузатилишига, беморнинг ҳаёт сифати кескин тушиб кетишига, жамиятдан узилиб қолишига, меҳнатга лаёқатсизлик кунлари кўпайишига олиб келади. Умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемиясини ташхислашда допплерография, бош мия магнит-резонанс томографияси (МРТ), мултиспирал компютер томографияси (МСКТ), иммунологик текширув усулларидан фойдаланиш касаллик оғирлик даражасини ўз вақтида аниқлаш ва унга мувофиқ мақбул даво чоралари қўлланилишини таъминлайди. Пировард натижада беморнинг ҳаёт сифати яхшиланишига эришилди. Иқтисодий самарадорлиги: умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемиясида комплекс терапиянинг қўлланилиши неврологик симптомларнинг тез яхшиланишига, ҳаётий фаолиятнинг барқарорлашишига ва реабилитатсия имкониятларининг ошишига ёрдам берган. Бу эса беморларнинг статсионар даволаш муддатини 3,9 кунга камайишига олиб келганва бир кунлик статсионар даволаниш нархи 520 мингни ташкил қилган, беморларда ётоқ кунининг қисқариши ҳисобидан ҳар бир бемордан 2200000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: Умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемияси билан хасталанган беморларнинг клиник-неврологик ўзгаришларини эрта аниқлаш муҳим аҳамият касб этди.
иккинчи илмий янгилик: умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан вертебробазиляр тизим ишемиясида IL-10 нинг ошиши ва тромболик хусусият орасидаги боғлиқлигига асосланиб унинг прогностик прогностик аҳамияти исботланган. Ижтимоий самарадорлиги: ўтказилган тадқиқотларда иммунологик ўзгаришларни баҳолаш мақсадида яллиғланиш олди (интерлейкин (IL-1β, IL-6) ва яллиғланишга қарши (IL-10) ситокинлар текширувлари коррелясион боғлиқликлар исботланган. Ўтказилган лаборатор мезонлар асосида ташхислаш дастлабки даражаларда даволаш, ногиронлик ва асоратлар ривожланишининг олдини олиш чораларини белгилайди ҳамда беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: яллиғланиш олди (интерлейкин IL-1β, IL-6) ва яллиғланишга қарши (IL-10) ситокинлар текширувлари кўрсаткичлари ўртасидаги коррелясион боғлиқликларга асосланиб, сервикал интраепителиал неоплазиясини эрта даврларда аниқланганда беморларнинг амбулатор мурожаати 3 мартага камаяди, мутахассис кўриги ва стандарт бўйича бажариладиган бошқа лаборатор таҳлиллар сони 2 мартага қисқариши ҳисобидан ҳар бир нафар беморга бюджет ҳисобидан 304800 сўм, бюджетдан ташқари 192000 сўм миқдордаги харажат иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: яллиғланиш олди (интерлейкин IL-1β, Il-6) ва яллиғланишга қарши (IL-10) ситокинлар текширувлари кўрсаткичлари ўртасидаги коррелясион боғлиқликларга асосида ишлаб чиқилган лаборатор мезонлардан фойдаланиб эрта ташхислаш ҳисобидан ҳар бир нафар бемордан  496800 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан вертебробазиляр тизим ишемиясида брахиоцефал артерия стенози ва гипергликемия ва инсульт ҳажми орасидаги корреляцион боғлиқлик асосланган. Ижтимоий самарадорлиги: ўтказилган тадқиқотларда умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан вертебробазилляр тизим ишемиясида симпатик тизим патологияси устунлик қилади, геморрагик трансформатсияга айланиш хавфи паст бўлиши кўрсатилган. Ўтказилган лаборатор мезонлар асосида ташхислаш дастлабки даражаларда умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан вертебробазиляр тизим ишемиясида қон оқими кўрсаткичлари ва инсулт ҳажми орасидаги коррелясион боғлиқлик, ногиронлик ва асоратлар ривожланишининг олдини олиш чораларини белгилайди ҳамда беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемиясида комплекс терапиянинг қўлланилиши неврологик симптомларнинг тез яхшиланишига, ҳаётий фаолиятнинг барқарорлашишига ва реабилитатсия имкониятларининг ошишига ёрдам беради, умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемиясиерта даврларда аниқланганда беморларнинг мурожаати 3 мартага камаяди, мутахассис кўриги ва стандарт бўйича бажариладиган бошқа лаборатор таҳлиллар сони 2 мартага қисқариши ҳисобидан ҳар бир нафар беморга бюджет ҳисобидан 304800 сўм, бюджетдан ташқари 192000 сўм миқдордаги харажат иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: Инсултнинг ўткир даврида тромболитик терапиядан фойдаланиш мақсадга мувофиқлигидан фойдаланиб эрта ташхислаш ҳисобидан ҳар бир нафар бемордан даволаниш кунлари ва дори дармонлар ҳисобига бюджет маблағларини суткасига 356405 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан вертебробазиляр тизим ишемиясида мия қон айланиши келиб чиқиш даврийлигига кўра медикаментоз комплекс даволаш усулларининг самарадорлиги қиёсий баҳоланиб, поғонали даволаш ва профилактика қилиш алгоритми ишлаб чиқилган. Ижтимоий самарадорлиги: клиник, иммунологик ва лаборатор кўрсакичлар маълумотларига асосланиб умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемияси олди касалликларини эрта хавфини башоратлаш шкаласи ва профилактик алгоритмини қўллаш орқали неврологик асоратлари ва неврологик кўрсаткичларининг пасайиши ва профилактик тадбирларнинг самарадорлиги ортишига эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: Умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемияси олди олинади, касаллигининг ривожланишини олдини олиш ҳисобига диагностик-даволаш тадбирларига кетадиган харажатлар бир нафар бемор ҳисобига 1151300 сўмга иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: клиник, иммунологик ва лаборатор кўрсакичлар маълумотларига асосланиб Умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемияси касалликларини эрта хавфини башоратлаш шкаласи ва профилактик алгоритмини қўллаш касалликни олдини олиш тадбирларини ишлаб чиқишда муҳим аҳамият касб этади.