Акбарова Саида Бахтиёровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Марказий ва периферик мотонейрон зарарланиш синдромини ташхислаш ва даволашга ёндашувни оптималлаштириш», 14.00.13-Неврология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Tib1699.
Илмий раҳбар: Рахимбаева Гулнора Саттаровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/05.05.2023.Tib.30.04.
Расмий оппонентлар: Саидвалиев Фаррух Саидакрамович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Ўринов Мусо Болтаевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот номи: Тошкент давлат педиатрия институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ҳаракат нейрони касаллигининг оғир кечишини прогнозлаш усулини ишлаб чиқишда клиник-неврологик, функционал, нейропсихологик, нейрофизиологик, нейровизуализацион ва иммунологик текширув усулларидан ташкил топган комплекс ёндашувнинг ролини аниқлаш ва беморларни даволаш чора-тадбирларини оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳаракат нейрони касаллиги кечишида касаллик ривожланиш суръатига салбий таъсир этувчи хавф омилларининг эрта муддатларда аниқланиши ушбу касаллик шакллари орасида унинг оғир кечишини олдини олувчи омил эканлиги асосланган;
беморларда ҳаракат нейрони касаллигининг ривожланиш хавфи ва қонда миелин-ассоцирланган гликопротеин (Anti-MAG)га қарши ишлаб чиқарилган антитаначаларнинг мавжудлиги ўртасидаги боғлиқликни аниқловчи иммунофермент лаборатор текшируви илк бор касалликнинг оғир кечишини прогнозлаш учун самарадор усул эканлиги исботланган;
тадқиқот динамикасида ҳаракат нейрони касаллиги оғир кечишида хавф омилларини эрта аниқлаш прогностик мезони ишлаб чиқилган хамда унинг диагностик аҳамияти асосланган;
ҳаракат нейрони касаллигида ишлаб чиқилган патогенетик ҳамда симптоматик даволаш чора тадбирлари касаллик асоратларини камайтиришдаги роли исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: ҳаракат нейрони касаллигига эрта ташхислашни прогнозлаш ва беморларга терапевтик ёндашувни оптималлаштириш хусусиятларини асослаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: ҳаракат нейрони касаллиги кечишида касаллик ривожланиш суръатига салбий таъсир этувчи хавф омилларининг эрта муддатларда аниқланиши ушбу касаллик шакллари орасида унинг оғир кечишини олдини олувчи омил эканлиги асосланганлиги бўйича илмий натижалар Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Наманган филиали (3.01.2024 йилдаги 1051-сон буйруғи), ҳамда Фарғона жамоат саломатлиги институти кўп тармоқли клиникаси (22.01.2024 йилдаги 13-сон буйруғи) билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: олинган маълумотлар асосида касаллик ривожланиши хавф омиллари аникланиб, ЁАС мавжуд беморларни динамик кузатуви ва касаллик ривожланишини эрта даврларда аниқлаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлик: салбий башоратловчи омилларни аниқланиши билан беморларга ёндашув 1 нафар бемор учун ўртача қиймати 2500000 сўм бўлган харажатни талаб қилувчи ташхислаш чора-тадбирларини олдини олиш хақида маълумот беради. Хулоса: салбий башоратловчи хавф омили аниқланган ЁАС мавжуд беморлар ушбу касаллик ривожланиш эхтимоли юқори бўлган гурухга кириб, бу эса индивидуал ёндашувни таъминлашни талаб этди;
иккинчи илмий янгилик: беморларда ҳаракат нейрони касаллигининг ривожланиш хавфи ва қонда миелин-ассоцирланган гликопротеин (Anti-MAG)га қарши ишлаб чиқарилган антитаначаларнинг мавжудлиги ўртасидаги боғлиқликни аниқловчи иммунофермент лаборатор текшируви илк бор касалликнинг оғир кечишини прогнозлаш учун самарадор усул эканлиги исботланганлиги бўйича илмий натижалар Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Наманган филиали (3.01.2024 йилдаги 1051-сон буйруғи), ҳамда Фарғона жамоат саломатлиги институти кўп тармоқли клиникаси (22.01.2024 йилдаги 13-сон буйруғи) билан амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: иммунофермент тахлили ёрдамида қон зардобида миелин-ассоцирланган гликопротеин (Anti-MAG IgG) га қарши ишлаб чиқарилган антитаначалар миқдорини аниқланиши ЁАС касаллигига эрта муддатларда ташхис қўйиш имконини бериб, беморларни олиб бориш тактикасини яхшилашга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлик: қон зардобидаги аниқланган миелин-ассоцирланган гликопротеин (Anti-MAG IgG) га қарши ишлаб чиқарилган антитаначалар миқдорининг мусбат корреляцияси клиник-диагностик кўрсаткичи салбий ташхислаш чора тадбирлари профтлактикасига хамда бир нафар беморга ўртача 1200000 сўм иқтисодий тежамга олиб келади. Хулоса: юқорида келтирилган касалликни эрта муддатларда аниқлашнинг диагностик маркерлари ва касаллик ривожланиш хавфи юқорилиги, эрта муддатда ташхис қўйиш ва салбий ташхислаш чора-тадбирлари профилактикасига, бунинг натижасида эса бир нафар беморга ўртача 1200000 сўм иқтисодий тежамни келтириб чиқарди.
учинчи илмий янгилик: тадқиқот динамикасида ҳаракат нейрони касаллиги оғир кечишида хавф омилларини эрта аниқлаш прогностик мезони ишлаб чиқилган хамда унинг диагностик аҳамияти асосланганлиги бўйича илмий натижалар Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Наманган филиали (3.01.2024 йилдаги 1051-сон буйруғи), ҳамда Фарғона жамоат саломатлиги институти кўп тармоқли клиникаси (22.01.2024 йилдаги 13-сон буйруғи) билан амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: таклиф қилинган усул ЁАС касаллиги клиник симптомлар намоён булгунга қадар аниқланишига ёрдам бериб, нейродегенератив ўзгариш билан мурожаат қилган беморларни олиб боришда персонализациялашган ёндашув имкониятини беради. Иқтисодий самарадорлиги: ЁАС касаллиги ривожланишини башоратлаш усулини тадбиғи ушбу патологияда нотўғри ташхислаш ва даволаш натижасида келиб чикадиган хатоликларни иқтисодий жихатдан 1100000 сўм тежалишига олиб келади. Хулоса: ишлаб чиқилган прогностик модел нейродегенератиб касалликлар эрта даврларида башоратлаш имконини берди хамда бир нафар бемор учун 1100000 сўм иқтисодий тежамга олиб келди.
тўртинчи илмий янгилик: ҳаракат нейрони касаллигида ишлаб чиқилган патогенетик ҳамда симптоматик даволаш чора тадбирлари касаллик асоратларини камайтиришдаги роли исботланганлиги бўйича илмий натижалар Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Наманган филиали (3.01.2024 йилдаги 1051-сон буйруғи), ҳамда Фарғона жамоат саломатлиги институти кўп тармоқли клиникаси (22.01.2024 йилдаги 13-сон буйруғи) билан амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: Анъанавий даво муолажалари билан биргаликда эдаравон препаратининг қўлланилиши нейродегенератив ўзгаришга хос шикоятлар хамда кузатиладиган асоратлар камайишига олиб келади. Иқтисодий самарадорлик: интенсив даволаш даврида беморларга рационал ёндашув, асоратларнинг камайиши билан боғлиқ холда уларнинг стационар шароитда даволаниш ўртача муддати, қўшимча харажатлар бир нафар бемор учун 1200000 сўм га камайишига олиб келади. (АДТИ клиникаси прейскурантига асосланиб). Хулоса: Эдаравон препаратининг комлекс равишда қўлланилишига асосланган алгоритм ишлаб чиқилиши беморлар хаёт сифатини яхшиланишига ва хар бир бемор учун 1200000 сўм тежалишига олиб келди.