Бабамурадова Заррина Бахтияровнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ревматологик касалликларни ташхислаш ва даволашда дифференциаллашган ёндашув», 14.00.05 – Ички касалликлар.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.DSc/Tib554.
Илмий маслахатчи: Шодикулова Гуландом Зикрияевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/30.12.2019.Tib.102.01.
Расмий оппонентлар: Трофимов Евгений Александрович, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси); Абдуллаев Равшанбек Бабажанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Бобоев Кодиржон Тухтабоевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ревматологик касалликларга чалинган беморларда клиник-иммунологик ва генетик хусусиятларни баҳолаш асосида патологияларни эрта ташхислаш ва даволашга дифференциал ёндашувларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ревматоид артрит, тизимли қизил югурик ва анкилозловчи спондиллоартрит билан оғриган беморларда касалликнинг оғирлик даражаси, клиник кечиши, лаборатор ва инструментал кўрсаткичларининг яллиғланиш олди цитокинлар миқдори билан ўзаро боғлиқлиги аниқланган;
илк бор ревматоид артрит касаллигида IL1β генининг С аллели ва С/С гомозиготали, IL10 генининг А/А гомозиготали генотипи, IL6 генининг тизимли қизил югурик касаллигида С/G гетерозиготали ва анкилозловчи спондиллоартритда G/G мутант гомозиготали генотиплари касаллик кечишини башорат қилишда аҳамиятга эга эканлиги асосланган;
илк бор ревматологик патологияларда аутоиммун ҳолат тизими генлари (IL17A, IL17F, IL23R) касалликларни ривожланиш хавфини сезиларли даражада ошириши ва генлараро генотипик синергизм мавжудлиги исботланган;
ревматологик касалликларда цитокин тизими (TNFα, IL 1β, IL4, IL6, IL10) генлари яллиғланиш жараёнининг ривожланишини тасдиқловчи прогностик маркер эканлиги асосланган;
илк бор ревматоид артрит касаллигида IL 1β генининг G/G ва IL10 генининг А/А гомозиготали генотиплари, тизимли қизил югурикда IL6 генининг С/G гетерозиготали, анкилозловчи спондиллоартритда эса IL17A хамда IL23R генлари G/A гетерозиготали генотиплари, А аллели аниқланган беморларда ген-инженер биологик воситаларни қўллаш мақсадга мувофиқлиги ва уларнинг юқори самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ревматологик касалликларни ташхислаш ва даволашда дифференциаллашган ёндашув бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: ревматоид артрит, тизимли қизил югурик ва анкилозловчи спондиллоартрит билан оғриган беморларда касалликнинг оғирлик даражаси, клиник кечиши, лаборатор ва инструментал курсаткичларининг яллиғланиш олди цитокинлар миқдори билан узаро боғлиқлиги аниқланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети хузуридаги эксперт кенгашининг 2023 йил 27 ноябрдаги 107-сони билан тасдиқланган “Молекуляр генетик тадқиқотлар асосида ревматологик касалликларни эрта ташхислаш ва аниқлаш алгоритми” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси 15.06.2024йил 1672-7-107-ТВ/2024-сонли буйруғи билан, Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд филиалида 22.07.2024 йилдаги 82-И-сонли буйруғи билан ва Жиззах вилоят Соғлиқни сақлаш бошқармаси Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида 24.07.2024 йилдаги 30-сонли буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5/25-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ревматоид артрит (РА), тизимли қизил югурик (ТҚЮ), анкилозланувчи спондиллоартрит (АС) билан оғриган беморларда касалликни эрта ташхислаш ва уз вактида даволаш натижасида, ушбу касалликларда қайтмас структур бузилишлар авж олиб боришини олдини олиш ва беморлар хаёт сифатини яхшилашга имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: РА, ТҚЮ ва АС билан оғриган беморларда касалликни эрта ташхислаш ва ўз вақтида даволаш натижасида бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 196000 сўмга иқтисодий самарадорликка эриши имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: илк бор ревматоид артрит касаллигида IL1β генининг С аллели ва С/С гомозиготали, IL10 генининг А/А гомозиготали генотипи, IL6 генининг тизимли қизил югурик касаллигида С/G гетерозиготали ва анкилозловчи спондиллоартритда G/G мутант гомозиготали генотиплари касаллик кечишини башорат қилишда аҳамиятга эга эканлиги асосланган ва улар бўйича таклифлар Самарканд давлат тиббиёт университети хузуридаги эксперт кенгашининг 2023 йил 27 ноябрдаги 107-сони билан тасдиқланган “Молекуляр генетик тадқиқотлар асосида ревматологик касалликларни эрта ташхислаш ва аниқлаш алгоритми” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси 15.06.2024йил 1672-7-107-ТВ/2024-сонли буйруғи билан, Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд филиалида 22.07.2024 йилдаги 82-И-сонли буйруғи билан ва Жиззах вилоят Соғлиқни сақлаш бошқармаси Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида 24.07.2024 йилдаги 30-сонли буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5/25-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: РА, ТҚЮ ва АС билан оғриган беморларда касалликлни эрта ташхислашни такомиллаштириш, профилактик чора-тадбирларни оптималлаштириш, РА, ТҚЮ ва АС билан оғриган беморларда ҳаёт сифатини яхшилаш, асоратларни камайтириш ва тиббий ёрдам сифатини ошириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: РА, ТҚЮ ва АС билан оғриган беморларда касалликнинг оғир кечишини эрта башорат қилиш натижасида, касаллик фаоллигини пасайтириш, ўрин-кунларни қискариши ҳисобида битта беморга белгиланган дори воситаларини иқтисод қилишга эришилган. Шифохонада 1 кунлик дори харажатлари 56000 сўмни ташкил этади, 2 кун учун сарфланадиган маблағ миқдори 112000 сўм маблағларини иқтисод қилишга эришилган.
учинчи илмий янгилик: илк бор ревматологик патологияларда аутоиммун ҳолат тизими генлари (IL17A, IL17F, IL23R) касалликларни ривожланиш хавфини сезиларли даражада ошириши ва генлараро генотипик синергизм мавжудлиги исботланган эканлиги асосланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети хузуридаги эксперт кенгашининг 2023 йил 27 ноябрдаги 108-сони билан тасдиқланган Ревматологик касалликларни ген-инженер биологик препаратлар ёрдамида даволашни оптималлаштириш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси 15.06.2024йил 1672-7-107-ТВ/2024-сонли буйруғи билан, Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд филиалида 22.07.2024 йилдаги 82-И-сонли буйруғи билан ва Жиззах вилоят Соғлиқни сақлаш бошқармаси Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида 24.07.2024 йилдаги 30-сонли буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5/25-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: РА, ТҚЮ ва АС билан оғриган беморларда аутоиммун ҳолат тизими генлари (IL17A, IL17F, IL23R) ва генлараро генотипик синергизм касалликларни ривожланиш хавфини башоратлаш сифатини яхшилашга, ногиронлик даражасини пасайтиришга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: РКларга чалинган беморларда касаллик фаоллигини ва иммун тизимининг бузилишини эрта ташхислаш касалликни даволаш чора тадбирларини мувофиқлаштиришга имкон берди. Натижада беморнинг шифохонада қолиш муддатини 8 кундан 6,5 кунгача қисқартириб шифохонада қолиш тўлов миқдори 1180000 сўмга камайтирган ва 70% беморларда касалликни ремиссия даврига ўтказишта имкон берган.
тўртинчи илмий янгилик: ревматологик касалликларда цитокин тизими (TNFα, IL 1β, IL4, IL6, IL10) генлари яллиғланиш жараёнининг ривожланишини тасдиқловчи диагностик маркер эканлиги асосланган ва улар бўйича таклифлар Самарканд давлат тиббиёт университети ҳузуридаги эксперт кенгашининг 2023 йил 27 ноябрдаги 107-сони билан тасдиқланган “Молекуляр генетик тадқиқотлар асосида ревматологик касалликларни эрта ташхислаш ва аниқлаш алгоритми” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси 15.06.2024йил 1672-7-107-ТВ/2024-сонли буйруғи билан, Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд филиалида 22.07.2024 йилдаги 82-И-сонли буйруғи билан ва Жиззах вилоят Соғлиқни сақлаш бошқармаси Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида 24.07.2024 йилдаги 30-сонли буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5/25-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ревматологик касалликларда цитокин тизими (TNFα, IL 1β, IL4, IL6, IL10) генлари яллиғланиш жараёнининг ривожланишини тасдиқловчи диагностик маркер эканлигини тахлил қилиш орқали беморларининг генетик мойиллигини ўрганиш ва клиник-лаборатор кўрсаткичлар орасида боғлиқликни белгилаш натижасида ревматологик касалликлар учун генетик харита яратилган ва РА, ТҚЮ ва АС ривожланишининг башорат килиш мезонлари ишлаб чикилган. Иқтисодий самарадорлиги: РА, ТҚЮ ва АС билан касалланган беморларда генетик таҳлиллар олиб бориш, касалликни ривожланиши ва кечишини олдиндан башорат килишга эришиш, асоратларни учраш частотасини камайтириши билан изохланади. Бу ўз навбатида беморларни амбулатор мурожаатлари сонини камайтиришига, оилавий поликлиникага 1 кунлик қатнов учун 40000 сўм сарфланса, 10 нафар беморлар учун умумий 400000 сўмни бюджет маблағларини иқтисод қилишга эришилган.
бешинчи илмий янгилик: илк бор ревматоид артрит касаллигида IL 1β генининг G/G гомозиготали, IL10 генининг А/А гомозиготали генотипи, тизимли қизил югурикда IL6 генининг С/G гетерозиготали, анкилозловчи спондиллоартритда эса IL17A ва IL23R генлари G/A гетерозиготали генотиплари, ҳамда А аллели аниқланган беморларда ген-инженер биологик воситаларни қўллаш мақсадга мувофиқлиги ва уларнинг юқори самарадорлиги исботланган эканлиги асосланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети ҳузуридаги эксперт кенгашининг 2023 йил 27 ноябрдаги 108-сони билан тасдиқланган “Ревматологик касалликларни ген-инженер биологик препаратлар ёрдамида даволашни оптималлаштириш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси 15.06.2024йил 1672-7-107-ТВ/2024-сонли буйруғи билан, Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд филиалида 22.07.2024 йилдаги 82-И-сонли буйруғи билан ва Жиззах вилоят Соғлиқни сақлаш бошқармаси Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида 24.07.2024 йилдаги 30-сонли буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 5/25-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: аутоиммун ҳолат тизими (IL17A, IL17F, IL23R), ҳамда цитокинлар тизими (TNFα, IL 1β, IL4, IL6, IL10) генлар полиморфизмини ўрганиш натижасида РА, ТҚЮ ва АС билан оғриган беморларда касалликни эрта ташхислаш ва персонифицирланган даволаш чора тадбирларини танлаш алгоритми асосида ревматологик касалликларни ГИБВ, Микофенолат мофетил ва БНЯҚВ билан комбинацияда даволаш мезонлари яратилган. Иқтисодий самарадорлиги: РА, ТҚЮ ва АСда касалликларини самарали даволаш натижасида, ушбу касалликларда қайтмас структур бузилишлар авж олиб боришини олдини олиш ва беморлар ҳаёт сифатини яхшилашга имкон берган, хамда стационарда даволаш ётоқ куни қисқарганлиги хисобида бюджет маблағлари иқтисод қилинган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish