Sayt test rejimida ishlamoqda

Шомуродова Дильноза Салимовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кексаларда қалқонсимон без дисфункцияси асносида ривожланадиган сурункали бош мия ишемиясининг клиник-лаборатор-инструментал ва морфофункционал хусусиятлари», 14.00.13 – «Неврология».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2. DSc/Tib697.
Илмий маслаҳатчи: Джурабекова Азиза Тахировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Раимова Малика Мухаммеджановна, тиббиёт фанлари доктори, доцент. Маджидова Ёқутхон Набиевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор. Маметбейли Айтен Камал кизи, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро Давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
кексаларда қалқонсимон без дисфункцияси фонидаги сурункали бош мия ишемияси (СБМИ) кечишига таъсир қилувчи клиник, нейрофизиологик, иммуно-метаболик, генетик, морфофункционал ўзгаришларнинг ролини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кесаларда қалконсимон без дисфункциясини ўз вактида коррекция қилмаслик бош мия сурункали ишемиясининг тезроқ ривожланишига ва когнитив функцияларнинг сезиларли даражада ёмонлашишига (Р300 ва нейропсихологик шкалалар бўйича) ҳамда натижада хаёт сифатининг пасайишига олиб келиши исботланган;
гипотиреоз фонида сурункали бош мия ишемияси бўлган кексаларда липопротеинлар микдорининг сезиларли даражада ошиши, коагулограмма ҳамда эндотелий дисфункцияси маркерлари кўрсаткичларининг ўзгариши, бу эса ўз навбатида касаллик белгиларининг жадал ривожланишига олиб келиши асосланган;
сурункали бош мия ишемияси фонида гипотиреозда мия тўқимаси ва мия пўстлоқ қисмида морфологик ўзгаришлар склеротик ўзгаришларга, ўчоқли интерстициал шишлар ўрнига чандиқли ўзгаришларга олиб келиши исботланган;
илк бор кексаларда микроРНК-126, микроРНК-21, микроРНК-155, микроРНК- 15а, микроРНК-497 ларнинг периферик конда патогенетик ва клиник кўрсаткичлар билан боғлиқлиги аниқланган;
патогенетик комплекс терапия (фонтурацетам (нанотропил ново) ва липосом фортедан фойдаланиш) ишлаб чиқилган алгоритмга мувофик кексаларда гипотиреози бўлган сурункали бош мия ишемиясини комплекс даволашни режалаштириш хаёт сифатини яхшилашга олиб келган ва гипотиреоз фонида бош мияда сурункали қон айланиши бўлган кексаларни фаол хаётга қайтиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Кексаларда қалқонсимон без дисфункцияси асносида ривожланадиган сурункали бош мия ишемиясининг клиник-лаборатор-инструментал ва морфофункционал хусусиятлари бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: кесаларда қалконсимон без дисфункциясини ўз вактида коррекция қилмаслик бош мия сурункали ишемиясининг тезроқ ривожланишига ва когнитив функцияларнинг сезиларли даражада ёмонлашишига (Р300 ва нейропсихологик шкалалар бўйича) ҳамда натижада хаёт сифатининг пасайишига олиб келиши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: гипотиреози бўлган кексаларда клиник-неврологик хусусиятлар сурункали бош мия айланиши бузилиши, периферик ва вегетатив асаб тизими бузилиши, ҳамда артериал гипертензия, юрак, буйрак ва жигар етишмовчилиги, умуртқа поғонаси дегенератив ўзгаришлари каби бой коморбид фон билан намоён бўлди, бу эса ўз навбатида аксарият ҳолатларда физиологик қариш белгилари деб қабул қилинади. Шу муносабат билан ушбу тоифадаги беморлар эндокринолог ва невропатолог эътиборларидан четда қолиб кетишига сабаб бўлади, бу эса ўз навбатида неврологик патологиянинг ривожланишига олиб келади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши: сурункали бош мия ишемияси (СБМИ) бўлган гипотиреоз фонида кексаларда даволаш сифатини ошириш бўйича олинган илмий натижалар қуйидаги соғлиқни сақлаш муассасаларида амалиётга тадбиқ этилган, булар жумласидан Ш.Рашидов номидаги Жиззах вилояти марказий шифохонаси (2024-йил 19-мартдаги 21-сонли буйруғи) ва академик Й.Х.Тўрақулов номидаги ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашкадарё филиали (2024-йил 26-мартдаги 04/1-сонли буйруғи). Ижтимоий самарадорлиги: гипотиреози бўлган кексаларда СБМИнинг клиник хусусиятларини ўрганиш шуни кўрсатдики, клиницистлар барча беморларнинг батафсил клиник ва неврологик таҳлилларини ўтказишлари, чуқур анамнез йиғишлари, бой коморбид фонни инобатга олган ҳолда беморларнинг субъектив шикоятлари характери ва ҳажмига эътибор беришлари кераклиги, СБМИ ва қалқонсимон без дисфункцияси ўртасидаги ўзаро муносабатларига алоҳида эътибор беришлари кераклигини кўрсатади, бу эса ўз навбатида салбий оқибатларни камайтиришга ёрдам беради. Иктисодий самарадорлиги: сурункали СБМИ бўлган кексаларда гипотиреоз фонида алгоритм бўйича комплекс даволаш харажатлар сметасига кўра 1 ётоқ куни учун 386345 сўмни ташкил этади, бунда беморлар 6-куни стационардан жавоб берилади. Битта бемор учун тўлов 2318070 сўмни ташкил этади. Йил давомида 40 нафар бемор ёткизилган бўлса, уларнинг даволанишига сарфланадиган маблағ 92722800 сўмни ташкил қилади. Хулоса: гипотиреози бўлган кексаларда сурункали бош мия ишемияси фонида комплекс даволаш билан 40 нафар беморнинг иқтисодий самарадорлиги 46419600 сўмни ташкил қилади. Хулоса: гипотиреоз фонида СБМИ бўлган кексаларда белгиланган диагностика жараёнида касалликни эрта ташхислаш ва унинг асоратларини эрта аниқлаш самарадорлигини ошириш натижасида беморларнинг шифохонада қолиш муддатини қискартириш имконини беради. Илмий янгиликни кенг кўллаш: «Кексаларда қалқонсимон без дисфункцияси асносида ривожланадиган сурункали бош мия ишемиясининг клиник-лаборатор-инструментал ва морфофункционал хусусиятлари» СамДТУ ректорининг 29 июлдаги 7710-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига илмий инновацияларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича юборилди.
иккинчи илмий янгилик: гипотиреоз фонида сурункали бош мия ишемияси бўлган кексаларда липопротеинлар микдорининг сезиларли даражада ошиши, коагулограмма ҳамда эндотелий дисфункцияси маркерлари кўрсаткичларининг ўзгариши, бу эса ўз навбатида касаллик белгиларининг жадал ривожланишига олиб келиши асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: дислипидемия ва артериал гипертензия бўлган ҳолатларда қонда қон ивувчанлигининг ошиши учун хос бўлган коагулограмма кўрсаткичларининг ўзига хос ўзгариши, шунингдек, эндотелиал дисфункция маркерлари кўрсаткичларининг ошиши гипотиреозни атеросклероз ривожланиши учун айникса ёши катта ва кексаларда хавф омили ҳисоблашга асос бўлади. Бош миянинг МРТ текшируви клиницистлар учун тўлақонли маълумот бериб, беморнинг клиник белгиларини ва клиник текширув натижаларини тўлиқ ва тўгри баҳолаш имконини беради, беморларни текшириш пайтида ташхисни тасдиқлаш, бошка патологияни инкор килиш ва касалликнинг ривожланиш даражасини баҳолашга тўғри ёндашиш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши: гипотиреоз фонида СБМИ бўлган кексаларда даволаш сифатини ошириш бўйича олинган илмий натижалар қуйидаги соғлиқни сақлаш муассасаларида амалиётга тадбиқ этилган, булар жумласидан Ш.Рашидов номидаги Жиззах вилояти марказий шифохонаси (2024-йил 19-мартдаги 21-сонли буйруғи) ва академик Й.Х.Тўрақулов номидаги ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашкадарё филиали (2024-йил 26-мартдаги 04/1-сонли буйруғи). Ижтимоий самарадорлиги: липопротеинлар даражаси, коагулограммадаги ўзгаришлар ва кексаларда гипотиреоз фонида СБМИ клиник хусусиятлари ҳамда касаллик белгиларининг жадал ривожланишига олиб келадиган эндотелиал дисфункция маркерлари кўрсаткичларини таҳлил қилиш клиницистлар томонидан барча беморларни батафсил лаборатор-диагностик таҳлилларини ўтказишлари кераклигини кўрсатди, бош мия МРТ текширувини ўтказишда нафақат лейкоареознинг мавжудиги ва ҳажмига эмас, балки регионал жойлашишига ҳам эътибор қаратиш кераклигини инобатга олиш муҳҳимдир. Иқтисодий самарадорлиги: гипотиреози бўлган кексаларда СБМИ фонида алгоритм бўйича комплекс даволаш харажатлар сметасига кўра 1 ётоқ куни учун 386 345 сўмни ташкил этади, бунда беморлар 6-куни стационардан жавоб берилади. Битта бемор учун тўлов 2318070 сўмни ташкил этади. Йил давомида 40 нафар бемор ётқизилган бўлса, уларнинг даволанишига сарфланадиган маблағ 92722800 сўмни ташкил қилади. Хулоса: гипотиреози бўлган кексаларда СБМИ фонида комплекс даволаш билан 40 нафар беморнинг иқтисодий самарадорлиги 46419600 сўмни ташкил қилади. Хулоса: СБМИ фонида гипотиреози бўлган кексаларда белгиланган диагностика жараёнида касалликни эрта ташхислаш ва унинг асоратларини эрта аниқлаш самарадорлигини ошириш натижасида беморларнинг шифохонада қолиш муддатини қисқартириш имконини беради. Илмий янгиликни кенг қўллаш: «Кексаларда қалқонсимон без дисфункцияси асносида ривожланадиган сурункали бош мия ишемиясининг клиник-лаборатор-инструментал ва морфофункционал хусусиятлари» СамДТУ ректорининг 29 июлдаги 7710-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига илмий инновацияларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича юборилди.
учинчи илмий янгилик: сурункали бош мия ишемияси фонида гипотиреозда мия тўқимаси ва мия пўстлоқ қисмида морфологик ўзгаришлар склеротик ўзгаришларга, ўчоқли интерстициал шишлар ўрнига чандиқли ўзгаришларга олиб келиши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: гипотиреоз шароитида СБМИ мавжудлигида морфофункционал микседематоз моддаларнинг тўпланиши рўй бериб, нейронларнинг ўтказувчи йўллари атрофида тўпланиб, импульсларнинг ўтказувчанлигига тўсқинлик қилиб, аксодендритик тутамлар орасида патологик импульсларнинг тўпланишига олиб келади. Морфологик жиҳатдан глиоцитлар цитоплазмасида оксифил билан бўялган гликоген қўшимчаларининг ҳаддан ташқари тўпланиши ва чизиқ бўйлаб шилимшиқ шишган ҳужайраларнинг тўпланиши пайдо бўлади ва хужайра перицеллюляр шиши шаклланади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши: гипотиреоз фонида СБМИ бўлган кексаларда даволаш сифатини ошириш бўйича олинган илмий натижалар қуйидаги соғлиқни сақлаш муассасаларида амалиётга тадбиқ этилган, булар жумласидан Ш.Рашидов номидаги Жиззах вилояти марказий шифохонаси (2024-йил 19-мартдаги 21-сонли буйруғи) ва академик Й.Х.Тўрақулов номидаги ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашкадарё филиали (2024-йил 26-мартдаги 04/1-сонли буйруғи). Ижтимоий самарадорлиги: гипотиреоз шароитида СБМИ ўрганиш шуни кўрсатдики, морфологик ўзгаришлар нейронлар атрофидаги глиал ҳужайраларнинг демиелинизацияси билан тавсифланади. Натижада, ўтказувчи йўллар бўйлаб ионлар ўтказувчанлиги бузилади, бу эса патологик импульсларнинг тўпланиши ва ўтказувчанлигининг бузилишига олиб келади, шунингдек, ўчоқли интерстициал шишлар жойларида чандиқли жараёнларнинг пайдо бўлишига олиб келади, бу эса кейинчалик бош мия ҳажмининг ва вазнининг камайишига, касалликнинг кескин ривожланишига олиб келиши аникланган. Иқтисодий самарадорлиги: гипотиреози бўлган кексаларда СБМИ фонида алгоритм бўйича комплекс даволаш харажатлар сметасига кўра 1 ётоқ куни учун 386345 сўмни ташкил этади, бунда беморлар 6-куни стационардан жавоб берилади. Битта бемор учун тўлов 2318070 сўмни ташкил этади. Йил давомида 40 нафар бемор ёткизилган бўлса, уларнинг даволанишига сарфланадиган маблағ 92722800 сўмни ташкил қилади. Хулоса: гипотиреози бўлган кексаларда СБМИ фонида комплекс даволаш билан 40 нафар беморнинг иктисодий самарадорлиги 46419600 сўмни ташкил қилади. Хулоса: СБМИ фонида гипотиреози бўлган кексаларда белгиланган диагностика жараёнида касалликни эрта ташхислаш ва унинг асоратларини эрта аникқлаш самарадорлигини ошириш натижасида беморларнинг шифохонада қолиш муддатини қисқартириш имконини беради. Илмий янгиликни кенг қўллаш: «Кексаларда қалқонсимон без дисфункцияси асносида ривожланадиган сурункали бош мия ишемиясининг клиник-лаборатор-инструментал ва морфофункционал хусусиятлари» СамДТУ ректорининг 29 июлдаги 7710-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига илмий инновацияларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича юборилди.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор кексаларда микроРНК-126, микроРНК-21, микроРНК-155, микроРНК- 15а, микроРНК-497 ларнинг периферик конда патогенетик ва клиник кўрсаткичлар билан боғлиқлиги аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: қонда айланиб юрувчи микроРНКлар асосида биомаркерлардан фойдаланишнинг афзаллигини инобатга олганда, касаллик диагностикасини ҳам, даволашини ҳам яхшилаш мумкин. Айниқса, айланиб юрувчи микроРНКларни бош мия цереброваскуляр касалликлари ҳамда қалқонсимон без дисфункцияси биомаркерлари сифатида диагностикасидаги ютуқлар уларни кексаларда бош мия цереброваскуляр касалликлари ҳамда гипотиреоз билан кечган бир пайтда порлоқ келажаги борлигини кўрсатади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши: гипотиреоз фонида СБМИ бўлган кексаларда даволаш сифатини ошириш бўйича олинган илмий натижалар қуйидаги соғлиқни сақлаш муассасаларида амалиётга тадбиқ этилган, булар жумласидан Ш.Рашидов номидаги Жиззах вилояти марказий шифохонаси (2024-йил 19-мартдаги 21-сонли буйруғи) ва академик Й.Х.Тўрақулов номидаги ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашкадарё филиали (2024-йил 26-мартдаги 04/1-сонли буйруғи). Ижтимоий самарадорлиги: микроРНК-126, микроРНК-21, микроРНК-155, микроРНК- 15а, микроРНК-497 мураккаб диагностика ҳолатларида диагностик ва прогностик молекуляр маркерлар бўлиб, шунингдек, келажакда максадли фармакологик таъсир кўрсатиш мақсадлари сифатида ХИМ+гипотиреозни даволашда индивидуал ёндашув нуктаи назаридан кўриб чиқилиши мумкин. Бундан ташқари, муҳим вазифалардан яна бири гипотиреоз ривожланишининг турли боскичларида микроРНК ўзгаришларининг табиати ва даражасини баҳолашдир, бу эса бизга ўз навбатида даволашга таъсир қилувчи мақсадли бўлиши мумкин бўлган асосий нукталарни аниқлаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: гипотиреози бўлган кексаларда СБМИ фонида алгоритм бўйича комплекс даволаш харажатлар сметасига кўра 1 ёток куни учун 386 345 сўмни ташкил этади, бунда беморлар 6-куни стационардан жавоб берилади. Битта бемор учун тўлов 2 318 070 сўмни ташкил этади. Йил давомида 40 нафар бемор ётқизилган бўлса, уларнинг даволанишига сарфланадиган маблағ 92722800 сўмни ташкил қилади. Хулоса: гипотиреози бўлган кексаларда СБМИ фонида комплекс даволаш билан 40 нафар беморнинг иқтисодий самарадорлиги 46419600 сўмни ташкил қилади. Хулоса: гипотиреози бўлган СБМИ фонида кексаларда белгиланган диагностика жараёнида касалликни эрта ташхислаш ва унинг асоратларини эрта аниклаш самарадорлигини ошириш натижасида беморларнинг шифохонада қолиш муддатини қискартириш имконини беради. Илмий янгиликни кенг қўллаш: «Кексаларда қалқонсимон без дисфункцияси асносида ривожланадиган сурункали бош мия ишемиясининг клиник-лаборатор-инструментал ва морфофункционал хусусиятлари» СамДТУ ректорининг 29 июлдаги 7710-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига илмий инновацияларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича юборилди.
бешинчи илмий янгилик: патогенетик комплекс терапия (фонтурацетам (нанотропил ново) ва липосом фортедан фойдаланиш) ишлаб чиқилган алгоритмга мувофик кексаларда гипотиреози бўлган сурункали бош мия ишемиясини комплекс даволашни режалаштириш хаёт сифатини яхшилашга олиб келган ва гипотиреоз фонида бош мияда сурункали қон айланиши бўлган кексаларни фаол хаётга қайтиши асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: СБМИ бўлган кексаларда гипотиреоз фонида стандарт терапияга липосом форте + фонтурацетам (нанотропил ново) дори воситаларининг қўшимча киритилиши клиник симптомларнинг бироз тўлиқ регрессига ёрдам берди ва шу билан бирга патогенетик комплекс терапиянинг ишлаб чиқилган алгоритмига мувофиқ даволаш натижаларини таҳлил қилиш комплекс терапиянинг аниқ афзалликларидан бирига айланди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши: гипотиреоз фонида СБМИ бўлган кексаларда даволаш сифатини ошириш бўйича олинган илмий натижалар қуйидаги Соғлиқни сақлаш муассасаларида амалиётга тадбиқ этилган, булар жумласидан Ш.Рашидов номидаги Жиззах вилояти марказий шифохонаси (2024-йил 19-мартдаги 21-сонли буйруғи) ва академик Й.Х.Тўрақулов номидаги ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашкадарё филиали (2024-йил 26-мартдаги 04/1-сонли буйруғи). Ижтимоий самарадорлиги: липосом форте + фонтурацетам (нанотропил ново) дори воситаларини ўз ичига олган комплекс патогенетик терапия нейротрофик ва яллиғланишга қарши таъсирга эга бўлиб, шунингдек, нейропсихологик ва когнитив бузилишларни коррекция қилишга таъсир қилади, гипотиреоз фонида СБМИ бўлган кексаларнинг умумий аҳволини яхшилайди. Иктисодий самарадорлиги: гипотиреози бўлган кексаларда СБМИ фонида алгоритм бўйича комплекс даволаш харажатлар сметасига кўра 1 ёток куни учун 386345 сўмни ташкил этади, бунда беморлар 6-куни стационардан жавоб берилади. Битта бемор учун тўлов 2 318 070 сўмни ташкил этади. Йил давомида 40 нафар бемор ётқизилган бўлса, уларнинг даволанишига сарфланадиган маблағ 92722800 сўмни ташкил қилади. Хулоса: гипотиреози бўлган кексаларда СБМИ фонида комплекс даволаш билан 40 нафар беморнинг иқтисодий самарадорлиги 46419600 сўмни ташкил қилади. Хулоса: СБМИ фонида гипотиреози бўлган кексаларда белгиланган диагностика жараёнида касалликни эрта ташхислаш ва унинг асоратларини эрта аниқлаш самарадорлигини ошириш натижасида беморларнинг шифохонада қолиш муддатини қискартириш имконини беради. Илмий янгиликни кенг қўллаш: «Кексаларда қалқонсимон без дисфункцияси асносида ривожланадиган сурункали бош мия ишемиясининг клиник-лаборатор-инструментал ва морфофункционал хусусиятлари» СамДТУ ректорининг 29 июлдаги 7710-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига илмий инновацияларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича юборилди.

Yangiliklarga obuna bo‘lish