Кенгесбаев Рустем Базарбаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Кенг қамровли мола-текислагич текислагичининг тури ва параметрларини асослаш”, 05.07.01 – Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация машиналари. Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация ишларини механизациялаш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Т4497.
Илмий раҳбар: Тўхтақўзиев Абдусалим, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоғистон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қишлоқ хўжалигини механизациялаш илмий-тадқиқот институти, DSc.05/13.05.2020.Т.112.01.
Расмий оппонентлар: техника фанлари доктори, профессор Имомқулов Қутбиддин Боқижонович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори Навризбаев Аллияр Осербаевич.
Етакчи ташкилот: Қишлоқ хўжалиги техникаси ва технологияларини сертификатлаш ва синаш маркази
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Кенг қамровли мола-текислагич текислагичининг тури ва параметрлари ҳамда текислагич тупроқёйгичининг параметрларини асослаш йўли билан ерларни экишга тайёрлашда иш сифати ва унумини ошириш, ёнилғи ва бошқа харажатлар сарфини камайтиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кенг қамровли мола-текислагич текислагичининг мақбул тури дала юзаси кам энергия сарфланган ҳолда талаблар даражасида текисланиши лозимлиги ҳисобга олиниб танланган;
кенг қамровли мола-текислагич текислагичининг параметрлари унинг томонидан тупроқни кесиш ва суриш жараёнларига энергия сарфи кам бўлиши, текислагичнинг олдида кўплаб тупроқ уюлмаслиги ва унинг тепасидан ошиб кетмаслиги ҳамда текислагич ишчи сиртининг шакли ҳисобга олиниб келтириб чиқарилган аналитик ифодалар асосида аниқланган;
текислагич тупроқёйгичининг қамраш кенглиги ва уни ҳаракат йўналишига нисбатан ўрнатиш бурчаги иш жараёнида текислагичнинг ёнбошига тупроқ тўкилиши натижасида ҳосил бўладиган тупроқ уюмларини бир текис ва тўлиқ ёйиш таъминланиши шартидан келиб чиқиб асосланган;
текислагич ва у тупроқёйгичи параметрларининг мақбул қийматлари ҳамда агрегат ҳаракат тезлиги уларнинг агротехник ва энергетик иш кўрсаткичларини баҳоловчи регрессия тенгламаларини биргаликда ечиш орқали аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Кенг қамровли мола-текислагич текислагичининг тури ва параметрларини асослаш” бўйича олинган натижалар асосида:
таклиф этилаётган текислагич ва тупроқёйгич билан жиҳозланган кенг қамровли осма мола-текислагичга Интеллектуал мулк агентлигининг фойдали моделга патенти олинган (“Мола-текислагич”, ФАП 2450 – 29.03.2024 й.). Натижада иш сифати юқори ҳамда энергия-ресурстежамкор текислагич ва тупроқёйгич билан жиҳозланган кенг қамровли осма мола-текислагичнинг конструксиясини ишлаб чиқиш имкони яратилган;
ишлаб чиқилган текислагич ва тупроқёйгич билан жиҳозланган кенг қамровли осма мола-текислагичнинг тажриба нусхаси Тошкент вилояти Янгийўл туманидаги фермер хўжаликларга жорий этилган (Қовунчи Валижон Агрофайз фермер хўжалигининг 2024 йил 21 апрел ҳамда Мухторхўжа набиралари фермер хўжалигининг 2024 йил 18 апрелдаги далолатномалари). Натижада ерларни экишга тайёрлашда тупроқнинг уваланиш даражаси (ўлчами 25 мм бўлган фракциялар миқдори) 86,4-87,2 фоизни, дала юзасидаги нотекисликлар баландликларининг ўртача квадратик четланиши ±1,52-1,59 cм ни, ёнилғи сарфи эса гектарига 4,5-4,6 кг ни ташкил этган;
ишлаб чиқилган текислагич ва тупроқёйгич билан жиҳозланган кенг қамровли осма мола-текислагичнинг саноат нусхаларини ишлаб чиқиш ва тайёрлаш учун унинг лойиҳа-конструкторлик ҳужжатлари (дастлабки талаблар, техник топшириқ ва чизмалар) “БМКБ-Агромаш” АЖ да лойиҳалаш жараёнига жорий этилган (“БМКБ-Агромаш” АЖ нинг 2024 йил 05 февралдаги №01-08 сон маълумотномаси). Натижада асосланган параметрларга эга бўлган текислагич ва тупроқёйгич билан жиҳозланган кенг қамровли осма мола-текислагични саноат усулида ишлаб чиқариш имкони яратилган.