Нурматов Мирзаакбар Мизаалиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
“Саноат корхоналарида айланма маблағлардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш”, 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.PhD/Iqt3264
Илмий маслаҳатчи – Бурханов Актам Усманович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялар унверситети фарғона филиали
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент Халқаро университети, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Расмий оппонентлар: Кадирова Хадича Тураевна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Қурбонов Хаурулла Абдурасулович, иқтисодиёт фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона политехника институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Саноат корхоналарида айланма маблағлардан фойдаланиш самарадорлигини оширишга қаратилган илмий таклифлар ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат..
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
саноат корхоналарида айланма маблағлардан фойдаланиш самарадорлигини оширишга таъсир этувчи омиллар сифатида дебитор қарздорлиги ва товар захираларининг айланишини айланма маблағлар ҳажмининг меъёр асосида тезлаштириш, корхонада пул маблағларининг жорий активлар ҳажмидаги салмоғини ошириш асосланган;
саноат корхоналарида айланма маблағлардан фойдаланишни ифодаловчи коеффициентларини баҳолаш кўрсаткичларининг (0<х<0,2<3) қийматларининг мақбул даражаларини белгилаш асосида саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришини 2,26 бирликка ошиши асосланган;
саноат корхоналари айланма маблағлардан фойдаланиш самарадорлигини баҳолаш даражасининг янгича шкалалари [7 дан юқори – “юқори”], [5 дан 7 гача – “ўртачадан юқори”], [3 дан 5 гача – “ўрта”], [0,5 дан 3 гача – “паст”], [0,5 дан паст – “хавфли”] асосида такомиллаштирилган;
саноат корхонасида айланма маблағлардан фойдаланишнинг иқтисодий самарадорлиги қарийб 1,7 мартага ҳамда айланма маблағларнинг молиявий самарадорлиги қарийб 4,0 мартага ошиши бўйича 2024-2030 йилларга мўлжалланган прогноз сенарийлари АРИМА модели асосида ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Саноат корхоналарида айланма маблағлардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш бўйича олинган илмий-амалий натижалар асосида:
саноат корхоналарида айланма маблағлардан фойдаланиш самарадорлигини оширишга таъсир этувчи омиллар сифатида дебитор қарздорлиги ва товар захираларининг айланишини айланма маблағлар ҳажмининг меъёр асосида тезлаштириш, корхонада пул маблағларининг жорий активлар ҳажмидаги салмоғини оширишга доир таклифи “Махам Чирчиқ” акциядорлик жамияти томонидан амалиётга қўлланилган (“Ўзкимёсаноат” АЖ нинг 2024-йил 18-апрелдаги 22-104-сон маълумотномаси). Натижада, саноат корхоналарида айланма маблағлардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш жараёнидаги салбий муаммоларни ўз вақтида аниқлаш ва уларни бартараф этиш талаблари белгиланган ва айланма маблағлардан фойдаланиш самарадорлигини оширишга ёрдам берган;
саноат корхоналарида айланма маблағлардан фойдаланишни ифодаловчи коеффициентларини баҳолаш кўрсаткичларининг (0<х<0,2<3) қийматларининг мақбул даражаларини белгилаш асосида саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришини 2,26 бирликка ошишига доир таклифи “Махам Чирчиқ” акциядорлик жамияти томонидан амалиётга қўлланилган (“Ўзкимёсаноат” АЖ нинг 2024-йил 18-апрелдаги 22-104-сон маълумотномаси). Натижада саноат корхоналарининг йиллик айланма маблағларнинг айланувчанлиги 2,25 мартани ҳамда айланма маблағларнинг молиявий самарадорлиги 15,9 фоизни ташкил этганлиги, корхонада айланма маблағлардан оптимал фойдаланиш орқали самарадорлигининг ошишига саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришини 2,26 бирликка оширишга хизмат қилган;
саноат корхоналари айланма маблағлардан фойдаланиш самарадорлигини баҳолаш даражасининг янги шкалалари [7 дан юқори – “юқори”], [5 дан 7 гача – “ўртачадан юқори”], [3 дан 5 гача – “ўрта”], [0,5 дан 3 гача – “паст”], [0,5 дан паст – “хавфли”] асосида баҳолаш орқали унинг молиявий барқарорлигини таъминловчи имконият ва захираларни аниқлаш таклифи “Махам Чирчиқ” акциядорлик жамияти томонидан амалиётга қўлланилган (“Ўзкимёсаноат” АЖ нинг 2024-йил 18-апрелдаги 22-104-сон маълумотномаси). Натижада жамиятнинг молиявий-иқтисодий ривожланишига салбий таъсир кўрсатаётган муаммоларни ўз вақтида аниқлаш ва унинг самарадорлигини баҳолаш имкониятини берган;
саноат корхоналарида айланма маблағлардан фойдаланиш самарадорлигини иқтисодий-молиявий жиҳатдан ифодаловчи кўрсаткичлар бўйича 2024-2030 йилларга мўлжалланган прогноз сенарийлари бўйича таклифи “Махам Чирчиқ” акциядорлик жамияти томонидан амалиётга қўлланилган (“Ўзкимёсаноат” АЖ нинг 2024-йил 18-апрелдаги 22-104-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида “Максам-Чирчиқ” АЖ да 2030-йилгача динамик сенарий бўйича айланма маблағларнинг айланувчанлиги 1,7 баробарга ва айланма маблағларнинг молиявий самарадорлиги 4,0 баробарга орттириш имкони яратилган.