Жониев Отабек Тохировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Чўлланиш жараёнида Амударё ҳозирги делтаси тупроқ қоплами структурасининг трансформацияси ва уларни карталаштириш», 11.00.01 – Табиий география (география фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Gr215.
Илмий раҳбар: Уразбаев Абдукарим Кендирбаевич, география фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSc.03/30.12.2021.Gr.02.07.
Расмий оппонентлар: Боймирзаев Каримжон Мирзахмедович, география фанлари доктори, профессор; Алланазаров Куенимжай Жанназарович, география фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: чўлланиш жараёнида тупроқ қоплами структурасининг релеф элементлари ва кичик делталарнинг дарахцимон шакллари билан алоқадорлигини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Амударё ҳозирги делтаси суғорилмайдиган ҳудудлар тупроқ қоплами структурасининг релеф элементлари билан ўзаро алоқадорлиги илк бор релеф пластикаси усули негизида аниқланган;
кичик делталарнинг структуравий яхлитлиги билан ўзаро алоқадорликда бўлган чўлланиш жараёнидаги тупроқларнинг тизимли трансформацияси очиб берилган;
суғорилмайдиган ҳудудлардаги Кўҳнадарё-Қозоқдарё, Оқбошли, Қипчоқдарё кичик делталари ва Амударё ўзанбўйи баландликларининг “Элементар ландшафт гуруҳлари” ҳамда “Тупроқ қопламининг структураси” карталари йирик масштабли (1:25000) релеф пластикаси карталари асосида яратилган;
суғорилмайдиган ҳудудларнинг Ер ресурсларидан оқилона фойдаланишда “Тупроқ қопламининг структураси” таълимоти асосида тупроқларнинг релеф структураси билан боғлиқлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Амударё ҳозирги делтаси “Тупроқ қопламининг структураси” ва унинг табақаланиш қонуниятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Амударё ҳозирги делтаси суғорилмайдиган ҳудудлар тупроқ қоплами структурасининг релеф элементлари билан ўзаро алоқадорлигини аниқлашнинг релеф пластикаси усулидан Қорақалпоғистон Республíкаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги амалиётида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республíкаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2024 йил 24-майдаги №01/18-1625 рақамли маълумотномаси). Натижада, суғорилмайдиган ерлами истиқболда ўзлаштиришнинг узоқ муддатли режасини такомиллаштириш имконини берган;
кичик делталарнинг структуравий яхлитлиги билан ўзаро алоқадорликда бўлган чўлланиш жараёнидаги тупроқларнинг тизимли трансформацияси бўйича таклиф ва тавсиялардан Қорақалпоғистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги амалиётида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республíкаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2024 йил 24-майдаги №01/18-1625 рақамли маълумотномаси). Натижада, мамлакатимиз ғарбида содир бўладиган чанг-туз кўчиши жараёнини тизимли мониторинг қилиш имконини берган;
суғорилмайдиган ҳудудлардаги Кўҳнадарё-Қозоқдарё, Оқбошли, Қипчоқдарё кичик делталари ва Амударё ўзанбўйи баландликларининг “Элементар ландшафт гуруҳлари” ҳамда “Тупроқ қопламининг структураси” карталаридан Қорақалпоғистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги амалиётида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республíкаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2024 йил 24-майдаги №01/18-1625-сон маълумотномаси). Натижада, ҳудуд геотизимларини ўзаро алоқадорликда ривожланиши ва динамикасини макаммал таҳлил қилиш имконини берган;
суғорилмайдиган ҳудудларнинг ер ресурсларидан оқилона фойдаланишда “Тупроқ қопламининг структураси” таълимоти асосида тупроқламинг релеф структураси билан боғлиқлиги Қорақалпоғистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги амалиётида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республíкаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2024 йил 24-майдаги №01/18-1625 рақамли маълумотномаси). Натижада, йирик масштабли релеф пластикаси карталарида ўзанлараро баландликларда бир томондан сунʼий сув ҳавзаларини ташкил етиш оқибатида балиқчиликни ривожлантиришга олиб келса, иккинчи томондан еса бу кичик сув ҳавзалари тупроқларнинг автоморф режимидан гидроморф режимига ўтиши мумкинлигини асослаш имкониятини яратган.