Dolieva Laylo Buriboevnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Emotsional aspektda ruhiyatni tasvirlovchi frazeologizmlarning lingvopsixologik tavsifi  (fransuz tili materialida)”, 10.00.04 – Evropa, Amerika va Avstraliya xalqlari tili va adabiyoti (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.3.PhD/Fil 3784.
Ilmiy rahbar: Suvonova Nigorabonu Nizomiddinovna, filologiya fanlari nomzodi, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat chet tillar instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Samarqand davlat chet tillar instituti, PhD.03/30.2019.Fil.83.01.
Rasmiy opponentlar: Nasrullaeva Nafisa Zafarovna, filologiya fanlari doktori (DSc), professor; Otakulov Nodirjon Baxromalievich, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi frazeologiyada ruhiy holat tasviri sifatida voqelanadigan emotivlik kategoriyasining antropolingvistik tadqiqini amalga oshirish hamda emotsiyalar ifodasining verbal va noverbal vositalarini lingvopsixologik jihatdan ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
“emotsiya”ning psixologiya, lingvistika va falsafa fanlararo integral tavsifiga ko‘ra uni hosil qiluvchi emotsiyalar orqali paydo bo‘ladigan yurak urishi va nafas olish kabi fiziologik va quvonch, qayg‘u, qo‘rquv  singari sof his-tuyg‘ularni   aks  ettiruvchi psixologik mezonlar aniqlanib, “emotsiya”ning ichki va tashqi xususiyatlari sanalgan subekt ehtiyoji, javobli munosabat, harakat va hissiyotlar turkumidagi omillari ochib berilgan;
emotsiyalar klasteri orqali fransuzcha EFBlarning eyforik, disforik va aporik xususiyatlari ochib berilib, emotsiyalarni o’zaro farqlashdagi salbiy, ijobiy va neytral semantikaga doir botiniy  va zohiriy kognitiv belgilari aniqlangan;
noverbal emotiv frazeologizmlarning tasviriy vositalarini izohlash natijasida fransuz frazeologiyasidagi emotiv noverballikning nafaqat tilshunoslik, balki, psixologiya va fiziologiya fanlari integratsiyasidagi jestikulyatsion, vizualizatsion, mimik, gaptik, pantomimik, paralingvistik va ekstralingvistik vositalari mavjudligi dalillangan;
tashqi ruhiy holat tasvirining verbal va noverbal ko’rinishlarini ifodalovchi somatizmlarning emotsiyalar kesimidagi monoemotsionallik, poliemotsionallik, universallik va hissiy lokalizatorlik xususiyatlari mavjudligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Emotsional aspektda ruhiyatni tasvirlovchi frazeologizmlarning lingvopsixologik tavsifi mavzusidan chiqarilgan ilmiy natijalar asosida:
fransuzcha emotiv frazeologizmlarning o’ziga xos xususiyatlarini  emotsiyalar klasteri orqali   tahlil qilish natijasida olingan xulosalardan hamda frazeologik  birliklarni frazeografik manbalarga tayangan holda tahlil qilish natijasida aniqlangan  umumkategorial  maqomdagi eyforik, disforik va aporik emosemalar o’rtasidagi differensial va nodifferensial kognitiv belgilar bo’yicha chiqarilgan xulosalardan I-204-4-5 “Ingliz tili mutaxassislik predmetlaridan axborot-kommunikatsion texnologiyalari asosida virtual resurslar yaratish va o’quv jarayoniga joriy etish” nomli innovatsion tadqiqot loyihasida foydalanilgan (Samarqand davlat chet tillar institutining 2023-yil 8-iyundagi 1569/30.02.01-son ma’lumotnomasi). Natijada axborot-kommunikatsion texnologiyalar yordamida mutaxassislik fanlaridan virtual resurslar yaratish  jarayonida emotiv frazeologik birlik va emotsional konseptosfera tushunchalarini tahlil qilishga xos  komponent tahlil, klasterli tahlil, statistik tahlil metodlaridan keng foydalanilgan,  shuningdek,    emotiv frazeologik birliklarning ifodalanish usullarini tadqiq qilish natijasi talabalarning “Frazeologiyaning dolzarb masalalari”,  “O‘rganilayotgan til nazariy aspektlari”, “Leksikologiya” kabi fanlar bo‘yicha bilimini boyitishga xizmat qilgan;
 fransuz frazeologiyasidagi emotiv noverballikning nafaqat tilshunoslik, balki, psixologiya va fiziologiya fanlari integratsiyasidagi jestikulyatsion, vizual, mimik, gaptik, pantomimik, paralingvistik va ekstralingvistik vositalarning nolisoniy tamoyillaridan Evropa Ittifoqining 2014-2016-yillarga mo’ljallangan TEMPUS dasturi doirasidagi Tempus Project 544161- TEMPUS-1-2013-1-UK-TEMPUS-JPCR Aston University DeTEL - “Developing the Teaching of European LanguaGES: Modernizing Language Teaching through the development of blended Masters Programmes” nomli xorijiy grant loyihasini amalga oshirishda foydalanilgan (Samarqand davlat chet tillar institutining 2023-yil 8-iyundagi 1571/30.02.01-son ma’lumotnomasi). Natijada noverbal muloqot mezonlarining frazeologik birliklar bilan bo’lgan o’zaro aloqador  belgilari konkretlashtirilgan va talabalarda lingvistik kompetensiyalarni shakllantirish, tilni o‘zlashtirish malakalari bo‘yicha turg‘un ko‘nikma va tasavvurlarni kengaytirishga erishilgan;
 “emotsiya”ning psixologiya, lingvistika va falsafa fanlariaro integral tavsifi yordamida aniqlangan fiziologik va psixologik mezonlar hamda “emotsiya”ning ichki va tashqi xususiyatlari sanalgan subekt ehtiyoji, javobli munosabat, harakat va hissiyotlar turkumidagi omillar tahlili natijalaridan Evropa Ittifoqi tomonidan Erasmus + dasturining 2016-2018 yillarga mo’ljallangan 561624-EPP-1-2015-UK-EPPKA2-CBHE-SP-ERASMUS+CBHE IMEP: “O’zbekistonda oliy ta’lim tizimi jarayonlarini modernizatsiyalash va xalqarolashtirish” nomli innovatsion tadqiqotlar loyihasi doirasida foydalanilgan (Samarqand davlat chet tillar institutining 2023-yil 8-iyundagi 1570/30.02.01-son ma’lumotnomasi). Natijada “emotsiya”ning fanlararo integral tavsifini hosil qiluvchi fiziologik va psixologik mezonlar  hamda “emotsiya”ning ichki va tashqi xususiyatlarini  tashkil  etuvchi omillar tizimini tahlil qilish jarayonida olingan ilmiy-amaliy taklif va tavsiyalar xorijiy tillarni o’qitish borasidagi nazariy jihatlarni takomillashtirish hamda talabalarda tilni o‘zlashtirishga  doir turg‘un ko‘nikma va tasavvurlarni kengaytirish  masalasida  muhim ilmiy manba bo‘lib xizmat qilgan;
tashqi ruhiy holat tasvirining verbal va noverbal ko’rinishlarini ifodalovchi somatizmlarning emotsiyalar kesimidagi monoemotsionallik, poliemotsionallik, universallik va hissiy lokalizatorlik xususiyatlari haqidagi xulosalardan Samarqand viloyat teleradiokompaniyasida 2023-yil 5-iyun kuni efirga uzatilgan “Assalom Samarqand!” ko’rsatuvining navbatdagi soni ssenariysini tayyorlashda foydalanilgan (Samarqand viloyat teleradiokompaniyasining 2023-yil 12-iyundagi 01-07/204-son ma’lumotnomasi). Natijada emotiv ma’nolarning tildagi semantik funksiyalarini tahlil qilish orqali barcha emotsiyalarning asosiy negizini aniqlash, insonlarning intellektual va emotsional faoliyatlari o’rtasidagi o’zaro munosabatlarini o‘rganish  va ma’lum bir organning tildagi funksional xususiyatlarini tadqiq qilish borasidagi amaliy qarashlarning takomillashuviga erilishilgan. Dissertatsiyada ilgari surilgan muhim ilmiy ma’rifiy ahamiyatga ega tavsiyalardan keyingi ko‘rsatuvlarda ham foydalanish ko‘zda tutilgan.